Se França hèi partida de las destinacions mondialas mei presadas peu vacancèrs (81,4 milions de toristas en 2011), Occitània s’i talha una bèra part non seré pas sonque dab los litoraus atlantics e mediterranèus. Delà lo bronzatge, las banhadas, lo torisme verd, las visitas istoricas, la gastronomia e mei, la cultura e la lenga deven poder interessar aquesta quantitat de monde deu Nòrd venent. Internet a modificat pregondament nòstes biais de víver e de nos informar, alavetz, de qué i trobam sus la lenga deus trobadors? Au sègle darrèr, quan un protointernauta escribèva “oc” dens lo web, arribava tot dret a un sit de produccion d’iranges de California. 15 ans après, los sits occitanistas hèsen abonde, la lenga viu sus la tela. Wikipèdia per exemple, publica d’articles tanben en lenga occitana. Los sits pedagogics an hèit una aparicion progressiva e cada public i tròba lo son compte, totas sensibilitats mescladas. Tres sits mei particularament recebón la nòsta atencion: panoccitan.org, academiaoccitana.eu e locongres.org.
 
A tot senhor se deu l’aunor. Creada en 2005 per A. Cassinhac, l’associacion Panoccitan.org prepausa un sit, lo prumèr deu genre, de pedagogia classica per l’aprenedissatge de la lenga occitana. Las explicacions deu portau son en lenga francesa: “panOccitan.org est une association à but non lucratif dont la mission est la promotion de la langue occitane et en particulier le développement de l’Occitan de communication, une forme panoccitane de la Langue d’Oc proposée par A. CASSINHAC.” Paginas pro completas d’occitan lengadocian se succedissen. I caben imatgèr, conjugason, gramatica, fonetica, corrector, fonetica, cors e diccionari. Malurosament, delà las apariéncias, l’autor pren libertats de las estranhas dab una lenga dont afirma estar lo promotor. Lo diccionari, pro complet egau, es mirgalhat de neologismes azardós e d’eslissadas semanticas, comprenem de cambiament de sens. Dus exemples, peu prumèr cas: personne = degun, un personnage = un degunatge; peu dusau: les aliments = los apaisses. Apais existís efectivament mes vòu díser appât, piège e Panoccitan li autreja lo sens d’aliment. Hèit notable, aqueth sit demorè lo sol a presentar un diccionari en linha annadas de temps, e mei d’un estudiant s’i deishè envescar. Per amor, per lo consultar, fau saber destriar lo hroment de l’iraga e aver un solide sens de la plaséncia. Reconeishem a A. Cassinhac una energia hòra nòrma per estar estat lo sol creator e baile d’un prètzhèit granàs, e per aver chacat lo planeta Occitania per qu’amainade enfin d’utís informatics hisables. Una mencion particulara a la pagina Le lexique sonorisé, 60 mots i son prononciats impecablament.
 
Mentretant, d’autas energias èran a concretizar projèctes similars.
 
En 2008 l’iniciativa privada de 3 personalitats pren fòrma e crea l’Acadèmia occitana. Aquesta societat “de femnas e d’òmes liures ... se dona per prètzfait de defendre e promòure la lenga occitana coma lenga de cultura, de comunicacion e de creacion. Elabòra los espleits necessaris a sa coneissença, son aprendissatge e sa difusion. Enten recampar totas las competéncias per menar aquela òbra màger, dins lo respècte de la tradicion istorica e la rega dels grands actors de nòstra respelida.” Lo son sit recent es trilingüe: occitan, catalan, francés e anóncia la color d’entrada. “Tradicion istorica” son las bonas paraulas, l’A.O.C. (Acadèmia Occitana Consistòri) se reinvindica eretèra deu Consistòri deu Gai Saber creat en 1323. Lo president Joan Penent e los membres de l’Acadèmia (son a l’ora d’ara 21) s’acampan regularament a Tolosa e tribalhan a la causida e a la publicacion de nòrmas comunas, la “codificacion”, en reconéisher e defénder las varietats eretadas de l’occitan. Las diferentas entradas deu sit pertòcan: l’Acadèmia, la lenga occitana, l’occitan de uèi, la literatura, lo diccionari (en cors), amb actualitats, ligams e contacte. Las règlas causidas son explicadas e presentadas per escrit essencialament. Conjugador, Mots invariables, Lexic, Prenoms occitans completan lo sit. Una letra es publicada regularament sus una paraula, una expression. l’Acadèmia occitana gausís deu sosten de la comuna de Tolosa. Non se tracta de pedagogia escolara, de cors o d’exercicis mes de tribalh en prigondor, de soscadissa scientifica, per balhar dab tèxtes istorics de cada varietat d’occitan a pròva, una nòrma comuna. L’escomesa es mei que bèra.
 
A l’oèst, en 2009, se contituís “l’associacion prefigurativa de l’organisme de regulacion de la lenga occitana “. Après un estudi de factibilitat, e l’aprobacion de las orientacions màgers peu Conselh d’administracion, lo 16 de deceme de 2011, l’Ostau de Region d’Aquitània a Bordèu vei la creacion oficiala deu C.P.L.O. (Congrès Permanent de la Lenga Occitana), en preséncias de representants deu Ministèri de la Cultura - D.G.L.F.L.F., de las Regions Aquitània, Mieidia-Pirenèus, Lengadòc-Rosselhon e Ròse Aups, e deu President d’Euskaltzaindia - Academia Reiala de la lenga vasca.
 
En un sit bilingüe (occitan, francés) on abondan las ressorsas escritas, sonòras e visualas, es explicat que: Lo Congrès permanent de la lenga occitana qu’ei ua institucion scientifica e morau qui representa los actors e los utilizators de l’occitan – aperat tanben lenga d’Òc. L’objectiu deu Congrès qu’ei la contribucion a la vitalitat e au desvolopament de l’occitan, en tribalhant a la soa coneishença e a la soa codificacion mercés a la produccion d’utís pertocant mantuns aspècts de la lenga (lexicografia, lexicologia, terminologia, neologia, fonologia, grafia, gramatica e toponimia). Que hè segon principis d’accion atau com l’unitat e la diversitat de l’occitan; l’estabilitat, la representativitat de las regions lingüisticas deu territòri d’Òc, la collegialitat de las decisions e la difusion de l’informacion.”
 
Lo sit es vertadèrament enciclopedic e los mejans autant tecnics coma umans impressionants (46 sòcis peu Conselh lingüistic). Las paginas e las entradas son redigidas dens la varietat d’occitan deu parlar de l’autor. Ací la volentat es de mostrar tot l’escantilh de la lenga e totas sas possibilitats d’expression en l’estat actualament. “Far lo ligam en se trencant pas dels locutors naturals” çò explicava lo president Gilabèrt Mercadièr.
 
Diferents diccionaris son entinoats, en cors d’elaboracion. Un multidiccionari es dejà disponible. Una basa terminologica, un conjugador, una toponimia pro completa dab mapa interactiva, bibliogafias, listas d’obratges, exemples de traduccions, logiciaus en occitan, una rubrica teledescargament de gramatica, fraseologia e traduccion, tot çò que pòt servir a un usatjant quin que sia lo son parlar, e serà o es dejà dens lo sit deu C.P.L.O.
 
Basat a Vilhèra en Bearn, lo Congrès gausís deu sosten de 4 Conselhs regionaus occitans (Aq, MP, Lg-R, R-Aups), de 2 Conselhs generaus (64, 65) deu Ministèri de la Cultura e... de la comuna de Tolosa.
 
L’internauta non pòt pas trobar sonque çò que cèrca gràcia a la diversitat de l’auhèrta sus la tela. Çò que pòt trebolar un neofit es la nocion occitana “d’unitat dens la diversitat” e sus aquò A.O.C. e C.P.L.O. apareishen complementaris, briga concurrents. A pròva, quauques linguistas tribalhan dens las duas associacions. Visitar lo sit de l’una e de l’aute es un viatge passionant, indispensable e fructuós per qui vòu apréner l’occitan.
 
Mei crudament las duas associacions permeten enfin a la lenga d’existir normalament sus la tela. Com se pòt compréner l’existéncia shens nat contra-exemple d’annadas de temps de l’aberracion Pana-occitan.orre? Arvei Cassinhac a completament lo dret de s’exprimir e de s’amassar totas las frutas deu son agís en tornar. Aténder practicament 2012 per surfejar sus internet e i trobar responsas hisablas a questions simplas de vocabulari, be se n’anava temps. Benlèu mancàvam de personau competents e envejós? Lo Felibritge, Per Noste per çò que sabi, prepausan tanben mestior lingüistica en linha. Après, pareish los egos que jògan e que son passapagèras, suberdimensionats. Cadun voleré marcar l’istòria en s’apropriar la lenga e li impausar la soa version. Autotorpilhatge a tot estatge. Bensai, o bissè, per agradar a AOC e CPLO. Tròp sovent occitanistas non parlan pas sonque francés o se contentan d’escarraunhar la lenga shens muishar la medisha ambicion de correccion qu’an peu francés. Tròp sovent occitanistas se contentan d’espiar las portadas deus libes o deus CD e no’us crompan pas. Lectura e escota esperaràn. Palay, TDF son enqüèra en grafia vergonhosa e la sola cantairitz de 20 ans d’expression occitana es una gojata eishida deu mei petit parçan d’Occitania: Alidé Sans, un talent extraordinari. (precision en passar: estatut de l’aranés, mercés Catalonha).
Estar ambiciós per la lenga nòsta, sortir de son conformisme e de sas pròpias asseguranças, se confrontar au monde per apréner e hèser abans, transméter...
 
Vam, m’estanqui que la realitat m’espèra dens una setmana. Ensenhi au licèu de Lengon (33) desempuish 1992 e aquesta rentrada se son marcats 2 liceans en segonda, 2 en prumèra e 3 en terminala.