Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

Toponimia gascona (VI): Noms de bèstias

Gabrièu Balloux

Gabrièu Balloux

Etnobotanista, diplomat en agronomia-environament. Creator e redactor dau jornau electronic Lo Sarmonèir

Mai d’informacions
Los noms d’alimauts son pas deus pus visibles en toponimia mès son bien presents. Los pòden devisar en duas categorias: los alimauts domestics e les bèstias sauvatjas.
 
Atz dejà les abelhas; i avèva frem d’abelhèirs sus lo plèir landés[1]. Aquò balha los toponimes l’Abeilley, l’Apiey, l’Abeillé, les Abeilleyrons, mès tanben Pujau Cauney (derivat de caun = abelhèir), le Bournac...
 
Per çò qu’es de l’elevatge, citarèi: Bacarisse, Bacarrey, Bacarrère ont vivèvan les vacas (encara que, per los dus darrèirs, pusquin pensar a vath + carrèir/-èra); de derivats de craba coma Picrabey (< podium), etc., apui de toponimes tan variats coma:
 
l’Agnet, l’Agneret, per l’anhèth;
 
la Aouille, l’Aouilley, l’Aouilleyre, Laouliérat, per l’aolha e l’aulhèir[2];
 
l’Auquère, l’Aouquo, per l’auca e l’auquèir;
 
le Baqué, le Bacquey, Baqueyron, Baqueyrins, la Baquère, per la vaca e lo vaquèir;
 
Bassibé, Bassibey, Bassioué, Bassiouey, per lo vacivèir (gardaire de vacivas, junas vacas; es tanben un patronime);
 
le Bétet, Bétéré, per lo vetèth;
 
le Crabé, Craboutines, Craboutey, Crabité, Craboutines, per la craba e lo crabèir;
 
le Hazan, le Pioc, Piouquet, Guitet, le Pouret?, Pouloye, Pouraillé, Pouraillet, per la poralha;
 
le Pourqué, Pourcaté, le Pourcat, le Pourquet, per lo pòrc e lo porcatèir.
 
Vegem adara les bèstias sauvatjas. Lo vielh nom deu renard èra la voup o goup (deu latin vulpes): atau la Boup, la Boupatère, la Boupeyre, la Boupeillère, Boupeillé, Goupeyres, hèsen rampèu a la Renardère, la Renardeyre. Pus grand que lo renard, lo lop: i a un punherat de toponimes Loubère e Loubeyre. Mès atencion, son pas a còp segur de lòcs gaunits de lops: pòt èster lo patronime Loubère, e sivant Palai, una lobèra es la banlèga d’un vilatge, o s’àimatz mèi los con·hins alunhats donc sauvatges d’una parròpia. Me pensi tanben que le Bey (a Vasats) es una meishanta trencadura de Loubey.
 
Aut mammifère, lo taish: les Tachoires, les Tachouères, l’Estachouère (mautrencadura) son de lòcs ont viven los taishs, e pòden designar tanben ostalets ganguèirs e/o en poliganhèir.
 
Los ausèths se tròban pas de manca: Lastouret, le Bizoc, les Agaçats, Courbey (< còrb), Crouquet (< cròc?), le Pinsan, le Pachiroc, Roupit... Mès pòden sovent èster shafres! Atau, lo pinçan per lo qu’aima cantar o qu’es escarrebilhat, l’astoret per lo qu’es rapiàs o qu’a lo nas croishut...
 
Coma reptiles, citarèi simplament le Liron. Coma amfibians, la graolha es rèina: Graouilla, Graouillat, Graouillé, Graouillère, Grasaquey; lo charrèc es present dens Tiarec. Mès redde pus comuns son los Cantarane e Canterane, que designan fòrt probable de nausas.
 
Exceptada l’abelha, los insèctes son pauc frequents en toponimia, çaquelà i a le Grit, Cantegrit, Cantegric[3]; Lagousté. Barbot, per contra, es un patronime d’oïl! E Roumiga(s), Arroumigues, son probable de desformacions de romegar/romèga. Aquò’s normau, sonque los insèctes hasent un riga-raga son aisits a detectar dens l’environament e per consequent sèrven a qualificar un lòc.
 
Per fenir, a mòda de patronimes, trobaram forra-borra: Abeillé (Abelhèr, Armanhac), Baqué (Vaquèr, Comenge), Baquey (Vaquèir, Bordalés), Bassibey (Vacivèir, Bordalés), Bournac (Bornac, Bordalés), Crabé (Crabèr, Biarn), Lacrabe (Lacraba, Biarn), Lagnet (Lanhèth, Baish Ador), Lapassère (Lapassèra, Bordalés), Laulhé (Laulhèr, Biarn), Loubère (Lobèra, Lana Grand), Pourqué (Porquèr, Armagnac), Pourquet (Porquet, Armanhac), Pourquey (Porquèir, Bordalés), Pu(t)crabey (Putcrabèir, Vasadés), Tach (Taish, Vasadés)...
 
 
 
 

[1] La produccion apicòla èra significativa per exemple entà la Breda e en País de Buish (statistica de Féret, 1874).
 
[2] A Ostens, i a un lòc aperat Derrière l’Aouille Morte!
 
[3] Mès poiré èster que designèssi a l’origina un lòc peirós.
 
 
 
abonar los amics de Jornalet
 
 
 




 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Gaby Balloux
3.

Èi escrivut ''Pouloye'' dens la poralha, mès me damandi finalament s'es pas un diminutiu en -òi de Pau (coma ''Poulet'').

  • 0
  • 0
septime severe
2.

cantagric, cantagrilh, cantaduc cantaperdris etc son de luòcs peirós, coma l'a demostrat fai temps lo paure Alan Nouvel kant pre-indo-europen signfica roca que retrobam dins lo mot canton e subissent ,l'atracion de cantar , an ajustat bèstias e insèctes

  • 0
  • 0
pèir
1.

La grafia Alimaut amb una T non etimologica... Per analogia amb mots coma Grapaud, se poiriá imaginar Alimaud...

  • 0
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article