Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

L'estandardizacion de l'occitan (VIII): lo mètro de Barcelona, en occitan estandard

Marçal Girbau

Marçal Girbau

Filològ e promotor cultural, especializat sus las relacions occitano-catalanas.

Mai d’informacions

La Lei de l'occitan establís que l'occitan a una varietat estandard, qu'es la gramatica d'Alibèrt: “Actualment la normativa de referència més difosa (...) és la definida per Loís Alibèrt en la Gramatica occitana, publicada a Catalunya el 1935 i reeditada per l’Institut d’Estudis Catalans el 2000.” (prefaci de la Lei de l'occitan, aranés en Aran)  

A l'encòp, çaquelà, la lei reconeis l'especificitat de la varietat occitana de Catalonha, l'aranés, qu'en mai s'agís d'una varietat locala que fa longtemps qu'es estada tanben estandardizada, amb de nòrmas ortograficas particularas plan acceptadas socialament.

Avèm doas varietats, doncas. Una varietat estandard e una varietat locala. Dins aqueste contèxt una de las questions importantas es de decidir los critèris que caldrà establir per determinar quora seriá recomandable d'utilizar la varietat locala e quora l'estandard dins una logica de respècte entre las doas varietats, coma prepausa la Lei. Los critèris seràn divèrses, de segur. Seriá bon, pasmens, qu'un dels critèris foguèsse lo "principi de subsidiarietat lingüistica", qu'Albert Bastardas definís pro plan dins l'article Subsidiarietat lingüística i funcions exclusives per al català de 2004. Lo principi de subsidiarietat es una maxima politica e sociala que determina qu'un afar deu èsser tractat per l'autoritat –normativa, politica, economica, sociala– mai bassa –mai "locala" se volèm– possibla, es a dire, l'autoritat que siá mai "prèp" del ciutadan, de l'individu e del terren. Es un critèri fòrça util per evitar "l'intrusion" de las estructuras "superioras" dins lo foncionament de las estructuras mai localas. S'o aplicam a la lingüistica lo principi de subsidiarietat lingüística voldriá dire que tot çò que poscam exprimir en varietat locala per exemple, quand s'agisca de comunicacions localas ont non i a besonh de s'adreçar a d'interlocutors d'autres luòcs– non o deuriam exprimir en varietat estandard

Se prenèm coma basa aquò, podriam determinar que la varietat locala –l’aranesa– seriá utilizada per las comunicacions localas en Aran –per exemple, totas las comunicacions del Conselh Generau d'Aran, levat las transfrotalièras– e seriá la varietat utilizada per la Generalitat per totas las comunicacions intèrnas dins lo Principat de Catalonha que volguèsse adreçar als araneses, es a dire, dins totes los contèxtes de relacion ciutadan(aranés)-administracion, en acòrd amb l’ais Aran-Catalonha. Podriam determinar, en fait, que los araneses an lo dreit de demandar a la Generalitat que tant que siá possible d'utilizar l'aranés –perque sonque calga s'adreçar als araneses– s'utilizarà tostemps aquesta varietat

La varietat estandard restariá reservada per s'adreçar a una autra comunitat lingüistica occitana especifica que non foguèsse l'aranesa –per exemple, una letra del President de la Generalitat a una institucion occitana endefòra d'Aran–, a tota la comunitat lingüistica occitana en general –araneses compreses o non–, per s'adreçar a la comunitat internacionala en occitan, per far difusion e pedagogia de la lenga occitana dins lo Principat de Catalonha, e, en general, per totas aquelas comunicacions adreçadas a un mitan mai larg que la comunitat aranesa, coma las informacions practicas, de foncionament, o instructivas.

Vau botar qualques exemples de "situacions" que lèu pòdon èsser realas en Catalonha, e aital podrem debatre en quina varietat pensam que nos deuriam exprimir. Per exemple: se lo Parlament de Catalonha aprovèsse dins un futur una "Lei d’Aran" caldriá que foguèsse redigida e publicada obligatòriament en la varietat aranesa de l'occitan. Perqué? Perque es un document –es un tèxt legal– que concernís dirèctament los ciutadans araneses –e exclusivament los ciutadans araneses, non pas los autres occitans. Es un contèxt, doncas, qu'intra clarament dins l'ais de relacion "ciutadans araneses-administracion catalana", e non i a besonh que siá en estandard perqué non concernís los autres occitans. Parièrament, se l'Institut d'Estadística de Catalunya decidís de far un estudi estatistic en Aran, caldrà que s'adrece, a l'oral e a l'escrit, en aranés, perqué non i a besonh de s'adreçar a d'autras comunitats. S'agís d'estudiar qualques elements de la societat aranesa, e, doncas, l'occitan aranés es pro util.

Per contra, tota la documentacion e declaracions oficialas –informacion, sit web, dossièrs, etc.– de l'Euroregion Pirenèus–Mediterranèa seriá plan recomandable que foguèsse tostemps en varietat estandard. Perqué? Perque la Lei ten en compte l'unitat de la lenga occitana, los dreits de totes les occitanofòns en Catalonha e l'importància de las relacions occitano-catalanas. L'Euroregion es un territòri –e una administracion– que concernís de manièra parièra los occitans araneses e d'autres occitans que non son pas forçadament araneses –los occitans de Lengadòc e de Miègjorn-Pirenèus, concrètament. Dins aqueste contèxt, la sola varietat lingüistica d'encontre neutral e que garantís 100% la comunicacion entre totes aquestes occitans es la varietat estandard. En mai, insistissi que la lei garantís los dreits de totes los occitanofòns –araneses o non araneses– quand son dins lo territòri administrativament catalan o dins una administracion catalana, del meteis biais que la Generalitat de Catalonha garantís los dreits de totes los catalanofòns dins lo Principat de Catalonha, independentament de s'an la ciutadania espanhòla, francesa, andorrana o italiana. Los dreits son tanben garantits independentament de se parlan malhorquin, nòrd-catalan, valencian, o catalan de la "franja". Imaginatz l'escandal que i auriá se jamai qualque foncionari catalan non respectèsse los dreits lingüistics d'un andorran "per amor que non s'agís d'un ciutadan de Catalonha" e li balhèsse las informacions en castelhan o francés? Doncas, per l'occitan, es çò meteis: cal garantir los dreits dels occitanofòns en Catalonha, araneses o non.

E las informacions del mètro de Barcelona –que uèi se tròban tanben en anglés e castelhan, e n'i a fòrça que tanben i son en francés, japonés, chinés, alemand..., car son concebudas per s'adreçar als toristas–? Çò mai logic seriá que foguèssen exprimidas en occitan referencial. D'un costat, perqué çò que s’i ditz interèssa egal un occitan de l’Aran e un occitan d'endacòm mai. Non son d'informacions qu'intren dins l'ais ciutadan-administracion, mas son d'informacions practicas e utilitàrias per l'utilizacion del mètro. D'un autre costat, es una comunicacion que se vòl globala, e per aquò s'utiliza tanben l'anglés e lo castelhan –e lo chinés!–. Dins aqueste contèxt, çò mai logic semblariá d'utilizar la varietat mai internacionala, aquò's, l'estandard. Finalament, seriá interessant de far un estudi estatistic perque es gaireben segur que podriam comprovar que cada jorn, al mètro de Barcelona, i trobam mai d'occitans non araneses que non pas d'occitans d'Aran. Occitània es pertot, Occitània es per tu! A dijòus, que parlarem del Congrès Permanent de la Lenga Occitana.

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Rafèu
29.

#28 Sei plan d'acòrd emb tu que quo es pas l'endrech aquí per debatre de tot quò. Mas podiá pas m'empaichar de dire çò que pensave. Après, qu'òm siá per o contra UNA varietat de referéncia, quo es la libertat de chascun. Io crese que i a de las situacions onte quo es ben practic de n'aver una, coma per exemple queu cas dau mètro de Barcelona, o per far la revirada d'un programa informatic, o qué sabe. Mas sei un fervent defensor de l'utilizacion de las varietats localas tant que se pòt. Jamai voudriá pas que lo nom las charrieras daus vilatges de las Lanas fuguessan escrichas en lengadocian, per exemple! Ni mai tanpauc lo pretz de las mongetas au merchat!
Mai z'es que quò puescha nos portar daus uns còps daus problemas per nos metre d'acòrd sus lo chamin a segre per la normalizacion de l'utilizacion de la lenga, coma podem ben veire dins tots quilhs comentaris, lo pòble occitan, mai los que se reconeissen pas jos queu nom o los que vòlen pas l'utilizar, es totjorn estat plan conscient de sa diversitat, e n'i a beucòp que saben la richessa que quò representa. (Òc, ai dich "es totjorn estat" e pas "a totjorn estat" coma disem chas nos... "es estat", dins la parla en Peiregòrd, quò s'utiliza nonmàs per parlar de la preséncia de quauqu'un dins un endrech, mas crese que vau la pena de saber las reglas generalas de LA lenga, mai z'es que quò vòu dire daus uns còps renonciar a coma z'avem totjorn dich. Som ben d'acòrd que fau pas escrir "tractur", mai z'es que zo podem dire a maison!)
Ane, zo laisse quí! Vos salude!

  • 3
  • 0
Castèths Lanas Negas
28.

Ne vui pas estar arreganhat ni transformar aqueth site en un siga-liga de pelèjas com n'i a dijà pro sus quauques mei. Mes qu'èi lo sentit qu'aquiras politicas lingüisticas a viéner ne son pas les de qui atènen lo monde. Aquera question de l'estandard qu'es un camin de bregas... Lavetz, que'm hèci un chic hissant, qué !

  • 4
  • 3
Rafèu
27.

E emb queu comentari (#26), vòle pas dire que siá d'acòrd emb totas las ideas de Marçal Girbau, non gran! Ni tanpauc sus son biais de las presentar. Nonmàs que aquí, per un còp, crese que, per quel afar concret, a rason.

  • 0
  • 0
Rafèu
26.

Zo sabem tots, que quo es un subjèct espinós. Quò a totjorn fach surtir de las polemicas interminablas. De las opinions quí-dessús, n'i a de totas las colors. Mas çò qu'es segur, quo es que aquí, tots los qu'an comentat quel article z'an fach en occitan e en grafia normalizada, dins quala varietat que quò siá. E tot lo monde a tot comprés, crese...
I a de las gents que se son emmaliciats, me pareus. Mas l'article nejava bric la possibilitat d'utilizar de las varietats localas - que quò siá una varietat estandard (pluricentric) o una varietat locala, tant que sirá ben escricha, en respectar las reglas establidas per Alibert dins son temps e totas las preconizacions seguentas que coneissem, vau pas me metre a ne far 'na lista aquí -; eu voliá botar sus la taula quala es la varietat que fau utilizar dins un cas o dins un autre. Paubre Marçal, a ben fracassat...
Personalament, crese ben qu'en Occitània, quo es las varietats localas que fau butir per que tòrnen un pauc espelir dins la vita vitanta dau país. Quo es nonmàs entau que las gents dau país porán retrobar l'occitan, en sentir que quo es çò que se parla chas ilhs.
Mas après, quand òm vòu escrir o enregistrar quauquarren per tot lo país, qué? Fau zo far dins totas las formas possiblas e imaginablas? Fau pas raibar, quò-quí quo es pas possible dins la practica. Far 6, 7 o 8 versions, una dins chasque estandard? Perqué pas, quo es desjà de mielhs far, e quò a l'avantatge que tot lo monde se reconestrá dins quela varietat.
Mas dins lo mètro de Barcelona? Io pense franchament pas que falha far 8 versions de las anóncias, sustot si vòles que sián eficaças: si fau esperar que passen totas quelas anóncias perque los locutors de la lenga que ven après s'assabenten que fau far atencion perque i a daus raubaires dins lo canton, aurán pas mai lur pòrtafuelha quand auvirán l'anóncia. Alaidonc, quala varietat fau privilegiar? Me siriá d'esvís de chausir la varietat locala, mas a Barcelona, que io sapche, i a pas de varietat occitana locala - a mens que consideres que lo catalan ne fa partida, e dins queu cas, la question se pausa quitament pas, i es desjà. L'aranés, quo es benleu la varietat occitana parlada en Catalonha, mas jos pas un pretexte la varietat de Barcelona. E ben alòrs, qué fam? Io pense que vaudriá mielhs èsser pragmatic e chausir çò que vai comprene lo mai de monde, e la mai centrala, quo es ben lo lengadocian. I a ben pro monde qu'an trabalhat per farjar una lenga de referéncia per quelas ocasions. I a benleu de las chausas a redire a coma z'an fach, òc-ben. Si quauqu'un a dich que l'occitan referenciau es 'chabat, qu'es tot preste, qu'es perfiech, que i a ren pus a far, crese qu'es un pauc tròp optimista. Ben segur, i a enquera dau trabalh, e quo es per quò que i a daus lingüistas que i trabalhan, qu'es quò que cresetz?! E si pensatz que quo es pas aus lingüistas d'arrenjar la lenga perque quò foncione, vos respondrai coma faguet Antoni Rossell, que disset quauquarren coma quò que sec: "Quand auretz una ataca de còr, laissaretz trabalhar lo cirurgian o creiretz que vau mai damandar l'avís a vòstra vesina que n'a desjà agut una?"

  • 2
  • 1
Domergue Sumien Ais de Provença
25.

#24 @ Bourdon — Quand parli d'«agressivitat», parli a Castèths, pas a tu.

  • 1
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article