Una frasa —una simpla frasa— me faguèt viatjar a Montpelhièr, dins lo sud de França, per participar amb 15 000 personas a la manifestacion realizada aquel dissabte (24) en defensa de la lenga occitana. Los manifestants exigiguèron que la Carta Europèa de las Lengas Regionalas e Minoritarias, signada per l’estat francés en 1999, foguèsse finalament ratificada pel Senat après un blocatge de 18 ans. Mas los senators s’i opausèron e, dimècres (27), rejectèron amb 180 vòts contra 155 lo projèct de lei constitutionala, en tot aital prejudiciar las lengas minorizadas e sos locutors.
 
Lo francés es la soleta lenga oficiala, mas conviu en França —un país plurilingüe— amb de lengas regionalas coma l’occitan, lo catalan, l’alsacian, lo breton, le basco, lo còrs, dins un total de 75 lengas, inclusent las que son parladas sul territòri francés dels Caribes e de las isclas del Pacific, segon lo rapòrt fach en 1999 per Bernard Cerquiglini pel Ministèri de l’Educacion.
 
Malgrat aquò, los senators, dins lor majoritat de drecha, pensan qu’aquelas lengas regionalas son una menaça per l’unitat nacionala, maldespièch del fach que degun encause l’existéncia del francés, car s’agís pas que de revindicar lo drech al bilingüisme e a la convivéncia de las lengas. Dire que las lengas regionalas menaçan la lenga francesa es una farça jacobina, que resistís pas a la mendre analisi.
 
 
Vilatge Occitan
 
Las manifestacions en defensa de la diversitat lingüistica se debanèron dins mai d’una vila, la mai importanta foguèt la de Montpelhièr, que sas carrièras èran decoradas amb de bèlas bandièras rojas. Alai, lo luòc d’amassada, l’Esplanada Charles-De-Gaulle, serviguèt de “vilatge occitan” amb de cosina regionala, d’artisanat, de libres en lenga occitana, de grops de musica, de trobadors, de poesia, de teatre e de circ, enfin, una bèla festa colorida amb bodega, flaüta, clarineta, tambor e acordeon. Foguèt alai que vegèri que la lenga d’òc explodís de vida, e aquò malgrat lo mesprés del Senat.
 
De marionetas gigantas parièras a las d’Olinda representavan de figuras coma Joan Jaurés (1859-1914), professor e òme politic socialista adèpt de la non-violéncia, que defendèt las lengas regionalas e Frederic Mistral (1830-1914), escrivan que ganhèt lo Prèmi Nobel de Literatura en 1904 gràcias a son òbra escricha en occitan. Totes dos èran presents dins los divèrs stands que portavan d’informacions sus de programas alternatius, de radios associativas e sus las escòlas.
 
Lo ton foguèt donat per un ataüc roge sul qual èra escrich lo nombre actual d’escòlas publicas bilingüas per rapòrt al nombre d’estudiants:  
A la fin del tèxt, òm pausava la question, en occitan: “Pòble Armat, Pòble Respectat?” Car los bascos e los corsos, al contrari dels occitans, an resistit l’arma al punh en protestar contra la discriminacion, qu’incluiguèt, fins a une epòca pas tan luenchenca, de sevèras punicions per lo que parlava la lenga regionala a l’escòla.
 
Foguèt alai que lo moviment en defensa de la diversitat lingüistica començèt de crear, per sa pròpria iniciativa, d’escòlas bilingüas dins tot lo país, nommadas Diwan en breton, Ikastola en basc, Bressola en catalan. En Occitània foguèt batizada del nom d’un aucelon, “Calandreta”, e apareguèt, en 1979, coma la primièra escòla bilingüa franco-occitana, gratuita e laïca. Uèi se compta 60 calandretas amb 3471 escolans, çò que representa pas que 0,6% dels mainatges de la region, qu’an accés a l’ensenhament bilingüe.
 
Es per aquò qu’una de las principalas revendicacions de la parada, dins la quala òm trapava de mainatges, d’adolescents e de vièlhs, vestits de camisòts suls quals òm podiá legir de frasas en occitan, es que l’estat francés assumisca sas obligacions dins l’ensenhament bilingüe, en seguir lo modèl de las calandretas, que son metòde d’imersion lingüistica precòça utilizava las tecnicas del pedagòg Freinet, conegut en Brasil, que jòga sus l’autonomia e la formacion ciutadana dels mainatges. La preséncia dels mainatges aviá una fòrça simbolica extraordinaria, coma se èran aquí per assolidar lo futur de la lenga d’òc.
 
Los manifestants portavan de bandairòlas e de panèls escriches en occitan e mostrant l’importància de las lengas d’identitat. “La lenga es la clau del futur” — çò disiá un d’eles. Un autre, escrich sus una clau en carton que portava una dròlla, çò proclamava: “Lo que ten la clau de sa lenga ten sa libertat”. I aguèt tanben d’umor: “Utilitza ta lenga” çò disiá un amb l’imatge d’un coble que se potonejava apassionadament.
 
 
Clau del futur
 
Dos jornals de Montpelhièr —lo setmanièr La Gazette e lo quotidian Midi Libre— an dubèrt un espaci per parlar de la manifestacion organizada per l’Institut d’Estudis Occitans (IEO) e per la Confederacion de las Calandretas, que son president Joan-Loís Blenet reclamava, en entrevista, de politicas lingüisticas per l’escòla, los medias, la signalizacion de las carrièras e del metrò e dins totes los espacis socials. Mai d’un cercaire s’es tanben prononciat
   
Lo qu’a afortit lo ligam lenga-tèrra foguèt un engenhaire en informatic entrevistat durant la parada, que comparèt la recèrca per l’occitan e la glotodiversitat a la lucha ecologica per la biodiversitat e lo retorn a la natura, car los dos moviments representan un retorn a las fonts e las raiçes.
 
La toponimia tanben es plena de lexic en lenga d’òc, çò faguèt remarcar la professora, Maria-Joana Verny per qui lo domèni de l’occitan, qu’ensenha a l’Universitat Paul-Valéry “permet de conéisser melhor l’environament dins lo qual vivèm, basta de legir lo nom de las carrièras de Montpelhièr”. Ja, Sandrine Artero, professora de la Calandetra Dau Clapas, considèra que “l’occitan es una clau per l’obèrtura al mond, permetent als mainatges de conéisser e de respectar mai las autras lengas e las autras culturas.”
 
Cossí valorizar pas una lenga que fa circular tantes sabers, tanta poesia, tanta musica e que ja donèt al mond un Prèmi Nobel de Literatura - Frederic Mistral - qu’escriguèt e publiguèt en 1859 lo long poèma Mirelha (Mirèio) dins una lenga minorizada? L’istòria de l’amor impossible de Vincent e Mirelha, que morís dins sos braçes e que foguèt coneguda dins lo mond entièr, gràcias a des traduccions de l’occitan vèrs plan d’autras lengas.
 
Foguèt per m’engatjar dins aquel moviment qu’acceptèri l’invitacion de mon amic Matiàs Gibert. Revirèt en lenga d’òc l’article “I a d’indians en França? Los occitans” (Na França tem índios?Os occitanos - Diário do Amazonas 07/06/2015). Un legeire occitan se mostrèt reconeissent e o comentèt amb una frasa - una simpla frasòta, qu’es çaquelà pas una frasa simplòta: “aquel article pron interessant me fa sentir un pauc mens sol.”. Daissava escapar una suspresa fàcia a l’interés d’un jornal d’Amazònia per sa lenga. Ara, venguèri afortir aquel sentiment. O mailèu, saique, la parada “me fa sentir un pauc mens sol” e lo que se sentiguèt mens sol foguèri ieu.
 
Cossí que siá, al costat d’Ana Pereira, ai jonch mon crit a lo dels manifestants: