Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

Dobla ortografia, fautas vertadieras, accents superflús e francismes supausats -1/2

Josiana Ubaud

Josiana Ubaud

Josiana Ubaud es lexicografa e etnobotanista. Responsabla dau Gidilòc pendent 12 ans, formatritz en lenga e etnobotanica.

Mai d’informacions
Lei questions que me son pausadas per d’usatgiers desirós de comprene e de melhorar sa practica (n’i a…), mòstran un grand malaise, que capitan pas totjorn de destriar fautas vertadieras, ortografias opcionalas, accents superflús, e francismes vertadiers ò supausats. Lo pati generalizat entre totei lei diccionaris ajudan evidentament pas a comprene lei diferéncias. Cresi donc util de tornar sus d’uneis aspèctes, subretot ambe lo retorn recurrent, e mai dins lei rengs occitanistas, d’unei presicaires de “simplificacion ortografica d’asenadas etimologicas comasetmana, espatla”, çò dison, e que serián la causa de la descasença de la lenga. Coma s’exprimisson urbi et orbi, fan qu’apondre una jaça de dobtes e d’escuretat dins la tèsta deis usatgiers que, pauròts, n’an segurament pas besonh! Es per ieu una pròba d’irresponsabilitat, o pensi francament.
 
Que fau ben destriar doas categorias opausadas demieg lei qu’interpèlan la lenga e lei linguistas: leis usatgiers implicats e desirós de se melhorar cada jorn mai (e ne’n siáu encara e totjorn) qu’assajan donc de comprene, e lei francs tiraires de l’ortografia, que vos meton en davant “lei linguistas son pas d’acòrdi donc escrivèm coma volèm”. Aquò’s l’ideologia novèla per justificar son ortografia personala, ò la tripla solucion dins lei lexics, au nom que “tot usatge constatat es registrable”. Frasas magicas proferidas evidentament per d’incompetents en linguistica, qu’an jamai analizat lei problèmas de disparitat, ni mai lei ponchs de reveire efectivament dins la grafia classica, ni mai leis autrei lengas romanicas que la lenga sòrre, lo catalan. Se fan solament son autopromocion de “competents en lenga” que s’estiman donc totalament afranquits dau consènsus (de quin drech?), dau vejaire dei linguistas (de quin drech?) e de l’istòria de la lenga escricha (de quin drech?), en fòra de son ignorància fonsa de l’etimologia, que lei deurián donc menar a se taire, aguèsson un briconet consciéncia de son incompeténcia, que la pròba mai vesedoira es son abséncia totala d’umilitat davant la lenga (que fan e desfan a sa guisa) e sa cròia a afortir d’asenadas e a leis impausar ai legeires per subrepés...[1]
 

Lei linguistas son pas d’acòrdi??!!
 
Pas d’acòrdi lei linguistas? Totei preconizan pasmens piramidE (e non *piramidA), question d’etimon (< pyramis, pyramidis). Donar *piramida (C. Laux, J.C. Serres, Tot en òc) es donc pas un afar en suspens en esperant que lei linguistas se metan un jorn d’acòrdi mai una fauta pura e simpla infeodada au francés, copiada e recopiada puei.
 
Pas d’acòrdi lei linguistas? Totei preconizan evidentament sit ~ site e jamai *siti que vesèm de lònga (< latin situm e non *sitium). Donar *siti (Laux), site/*siti (Tot en òc, coma se i aviá causida possibla) es tornar mai una fauta pura e simpla, reprodusida pasmens per de faseires de lexics.
 
Donc pas d’acòrdi lei linguistas, sus qué vertadierament?  Vaquí d’uneis exemples:
 
- la vocala de sosten sistematica ò pas:  gram/grame, volum/volume, acid/acide, sit ~site.  Lo CLO reglèt aqueste problèma dins l’amira d’un usatge normat. Relèva en deguna maniera de l’exemple çai-sus site/ *siti, que lei doas formas son aicí possiblas…
 
- lo biais d’escriure lei noms compausats: entre-senha/entresenha/entressenha, pòrtamantèl/pòrta-mantèu. Tanben son d’opcions possiblas, toteis egalas.  Lo CLO s’exprimiguèt amb una majoritat larga per privilegiar entresenha, estimant que leis Occitans son supausats pas mai nècis que d’autrei parlaires per saupre destriar a l’uelh que entre es un prefixe e que la s que seguís se pronóncia pas [z], foguèsse entre doas vocalas. Lo CLO causiguèt tanben la forma sens jonhent pòrtamantèu, la subrecarga de jonhents essent mai que mai francesa e totjorn en estimant qu’un Occitan saup analisar lo vocable coma un nom compausat vèrbe + nom, donc prononciar la a intèrna [o]. S’escriure pòrta-mantèu es pas una fauta, se pas s’assabentar dei formas preconizadas per lo CLO es un pecat, militar rabiosament per aquesta forma coma s’èra la Vertat unenca amb un grand V es au còntra una impostura que s’es agut vista (amb peticion còntra la forma entresenha!!). Pasmens lo francés coma lo catalan escrivon entresol: solets leis Occitans serián donc mai que c… per pas saupre legir entresenha?!
 
- la subrecarga de signes diacritics: equipollent ~ eqüipollent, *pàrlan/parlan. Aquò’s una opcion tanben, non una fauta. D’unei ne’n tenon absoludament per la subrecarga au nom de la pedagogia (eqüipollent, pàrlan), d’autrei estiman que leis Occitans son pas mai nècis que lei locutors d’autrei lengas que practican pas la subrecarga (equipollent) e sabon analisar dins lo contèxte que parlan es un vèrbe a la tresena persona dau plurau. Tant coma un Francés saup destriar “un couvent” de “les poules couvent”, sens apondre un signe diacritic per tant. Lei formas pàrlan, aquèles/aquèlei son donc abandonadas despuei 30 ans au mens (d’aquí l’esteleta *), per consènsus, que d’unei s’obstinan pasmens a refusar. Tornar mai, metre l’accent es pas una fauta mai, dins aquesteis exemples, un testarditge mau vengut per se singularizar a tota fòrça e pas “plegar davant lo consènsus”. Còntra çò qu’es per, una dei devisas favoritas deis Occitans.
 
Levat lei que tenon drech solament en estent reborsiers, lei linguistas son donc “pas d’acòrdi” solament sus de ponchs de formas opcionalas de promòure ò pas normativament: impausar la vocala de sosten coma nòrma, pas l’impausar e laissar l’opcion que mena a la dobla ortografia admesa de acid ~acide qu’ai registrada dins mon diccionari. Quina que siá la causida de l’usatgier, serà pas una fauta mai un usatge mai ò mens normat, mai ò mens panoccitan. Meteissa possibilitat sus de formas vesinas dau tipe Occitania, Occitània, Occitaniá[2]: lo consènsus se faguèt sus la forma Occitània, mai lei tres formas d’accentuacion dei vocables acabats en -ia existisson en occitan (carnsaladariá, cancelariá, racaniá, ironia, armonia, tirania, fonfònia, sinfònia, celidònia). Donc, “i a pas mòrt d’òmes” quina que siá la forma, que d’unei son ligadas a de variacions dialectalas per desplaçament de l’accent tonic, mai la saviesa elementària implica de privilegiar una forma per tot lo monde per nommar lo país.
 

Lei fautas vertadieras
 
Son de doas menas, ortograficas e gramaticalas.  Pas la mendra divergéncia entre lei linguistas per dire que:
 
- la bòna ortografia es  *sit(E), piramidE, climA, caBdèt, fèbrE, silicE, neuròsI, analisI (e non *sitI, *piramidA, *climaT (solet lo francés usa de la T finala anti-etimologica)[3], *caDèt, *fèbrA, *siliçA, *neuròsA, *analisA, foguèsson emplegats per d’usatgiers e mai redactors de lexics… incompetents que vòlon pas s’abaissar a durbir un diccionari (fisable!) per leis uns e verificar l’etimologia per leis autrei, e que faudriá donc considerar coma “usatge registrable” per d’unei!! (Paurei “lexicografs” coma se pretendon… ),
 
- la bòna gramatica es UN afar, LA penche, UNA agenda, UNA opèra (e *UNA afar/afaire/*afairA, *UN penche, *UN *agendÀ!, *UN operÀ!),
 
- la bòna ortografia e la bòna gramatica son UN diòdE, LO catòdE, LA glucòsA, LO limit, UNA neurònA,  (e non  *UNA *diòdA, *LA *catòdA, *LO *glucòsI/*glucòsE, *LA *limitA, *UN *neurònE, per calc dau francés evidentament) (etimologia, consènsus de totei lei lengas romanicas, cf. mon fichier “Pensabètia ortografic” que noirissi regularament en foncion dei questionaments deis usatgiers).
 
Donc trobar dins lo diccionari de provençau (grafia mistralenca) de J. Coupier[4] *clouroso mai néurosi (es cloròsi, neuròsi, dermatòsi, lordòsi, < grec -ôsis),  *maltosi feminin, mai *sacaròsi masculin mai frutoso feminin mai glucoso masculin ò feminin (totei lei sucres son en –òsa e feminins!), cardiougramo, encefalougramo mai *eleitroucardiograme, *eleitrouencefalougrame,eleitroulìsi mai *idrouliso, *plasmouliso, e tant e mai d’autreis aberracions, resulta pas de l’abséncia de consènsus entre linguistas, ni d’un usatge de legitimizar (!), ni d’una dobla ortografia possibla e legitima (coma sit/site), mai exclusivament de fautas  per incompeténcia grèva (essent la quantitat d’enormitats d’aquesta mena presenta dins lo diccionari que l’universitari prefacier assaja de nos vendre coma “lo parlar rodanenc autentic emplegat e relevat dins l’intimitat dei familhas rodanencas” (non, sensa rire!?).
 
Trobar encò d’Alibèrt grama dins lo còrs de son diccionari mai *milligram dins son introduccion, limit nm, *sugerir dins sa gramatica, mai limit *nf, suggerir dins son diccionari, relèvan pas d’afinaments de la nòrma entre lei dos obratges deguts a de divergéncias entre linguistas ò d’una evolucion dins la tèsta dau solet Alibèrt, d’opcions ortograficas totei valablas, mai de fautas e cauquilhas (que d’unei assagèron pasmens de santificar e que d’autrei an représ en totalitat dins son diccionari, tant lei fautas d’occitan coma lei de francés).
 
Trobar a egalitat *prisme e prisma dins lo lexic Tot en òc relèva ni de la divergència entre linguistas en espèra d’una solucion, ni dau registrament d’un doble usatge legitim coma volum/volume, durbir/dubrir,conéisser/conóisser, mai d’una mesconeissença de la lexicografia que se deu de notar dins un diccionari la sola forma condrecha qu’es prismA (en rason de l’etimologia, coma problèmA, tèmA) e non lo francisme *prismE (l’incompeténcia ortografica es pas un usatge…). Se passam a *prismE, supausa de passar en seguida a *problèmE, *tèmE, *teorèmE, espèrmE, es a dire escriure francés!!
 
Trobar dins mon diccionari budgetari, budgetàriadj (sens a finala au feminin),  estatunidenc luòga d’estatsunidenc,  relèva de la cauquilha,  e *mossèc luòga de mossec de la fauta (pasmens pas dau meteis nivèu que “*lo *glucòse , lo *prisme). Mercé donc de pas santificar tanben meis errors e cauquilhas! D’aquí la necessitat per leis usatgiers de mon diccionari de se téner assabentats regularament de mon fichier Errata/Addenda installat sus mon site, enriquesit per mei relecturas personalas e lei remarcas fruchosas dei legeires qu’an agut l’uelh atentiu e an sachut desnisar leis anomalias (qu’ai forçadament laissat passar) e me lei transmetre regularament.
 
De seguir…






[1]Destrii lei novelaris/novicis/innocents en lenga, que començan son aprendissatge, fan de fautas coma totei avèm fach per començar, an a còr de progressar, pausan de questions per se melhorar sens agressivitat, sens pretencion (foguèsson de questions basicas, qu’an lo meriti de mostrar ais ensenhaires de lenga coma ieu onte son lei ponchs de precisar/quichar/melhor explicar), deis incompetents que sabon pas grand causa mai an la cròia de l’estaloirar e subretot de demandar de comptes a la tèrra entiera, linguistas comprés. Que s’estiman « a egalitat », si que non brandisson l’anatèma « acadèmia autoproclamada ». Mon viscut m’a mostrat tot lo contrari : l’autoproclamacion es totjorn practicada per leis incompetents, que s’estaloiran dins lei corriers dei mèdias (estampats coma electronics).
 
[2] Aquesta diversitat possibla menèt de gens dei dos bòrds (separatistas dialectaus manjaires d’Occitans coma occitanistas) a richonejar… Òm a leis ocupacions intellectualas qu’òm pòt.
 
[3] Me faguèri estrilhar sus aquel ponch per un incompetent satisfach, legeire d’Aquò d’Aquí, qu’aguèt drech a tota la plaça per s’exprimir. Ma responsa foguèt censurada (coma totei meis autrei responsas), que leis incompetents satisfachs en matèria de lexic e de grafia oficiavan tanben au jornau.
 
[4] Per cas que i auriá de gens per creire que l’incompeténcia e lei solucions personalas faussas e fantasierosas serián solament dau costat occitan-grafia classica… E ausiguèri e mai de Lengadocians per badar aqueste diccionari !

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

josiana ubaud
41.

#40 Essent vòstra darriera frasa que passa vertadierament l'òsca, aurai l'elegància de vos faire responsa solament en privat...

  • 0
  • 0
Cavaillé
40.

Escrivetz : "d’unei presicaires de “simplificacion ortografica d’asenadas etimologicas coma setmana, espatla”, çò dison, e que serián la causa de la descasença de la lenga. Coma s’exprimisson urbi et orbi, fan qu’apondre una jaça de dobtes e d’escuretat dins la tèsta deis usatgiers que, pauròts, n’an segurament pas besonh! Es per ieu una pròba d’irresponsabilitat, o pensi francament."
Bon, lo presicaire dins aqueste cas soi ièu, e seriá estat corrècte de simplament zo dire, mas ai pas jamai apondut qu’aquò seriá la causa de la descasença de la lenga, « descasença » es un concepte en defòra de mon vocabulari. Mas s’ai pogut apondre non pas une jaça, mas un chic de dobtes dins la testa dels usatgiers, ne soi content, perqué lo dobte es totjorn salutari ! Lo sens de la responsabilitat seriá evidentament d’escondre los dobtes per pas descorajar Billancourt. Ai compres. En defòra d’aquò, soi d’accòrdi amb un fum de las remarcas faitas dins aquestes 4 partidas de vòstre article, marcadas al cunh d’un bon sens de la lenga (mercés infiniment per aqueste trabalh amai per lo diccionari). Benlèu, dins lo fond, avètz rason e cal gardar « setmana » e « espatla » perqué la logica ortografica e la tradicion graficas zo volon, benlèu. Mas vòstre ton isteric, vòstre narcissisme nafrat e vòstre biais balhaire de leçons e moralista de la lenga son simplament insuportables.

  • 3
  • 0
Reinat TOSCANO LO VAU
39.

#30
Confirmi en italian li formas "climate", "climato", anciani. Petrarca emplega "clima".
Cau notar que li formas "climatico", "climatizzare", "climatizzatore" son fachi sobre li formas francesi (ref. Zingarelli).

  • 0
  • 0
BOURDON Pau
38.

#25 "L'unica causa qui'm caleré diser e se'm cau escriver motha o mota, forma femenina de moth, e capdètha o capdèta, forma femenina de capdèth. Qu'ei ua simpla convencion d'escritura." Las prononciacions [ˈmucə ], [ˈmut͡ʃɔ] qu'ei atestada; mes ne coneishi pas nada atestacion d'ua prononciacion [kadˈdɛcə] (mei que probable per interferéncia deu fr. "cadette").

Tot aquò, que sufeish d'obrir lo Palai entad ac saber.

Las grafias "motha" de l'un costat, "capdèta" de l'aute que son donc complètament justificadas, e com quasi tostemps, cambiar la grafia que se'n torna a har l'aprenedís broish.

  • 0
  • 0
Pèir Bigòrra
37.

#7 Se seguim aquera logica, tots eths mots en gascon bastits sus madeish modèle coma "capdau", "capdulh", "capdavant", etc... que s'aurén a escríver "cabdau", "cabdulh", "cabdavant", etc... . Que'm semblava qu'era grafia occitana classica èra ua grafia etimologica, perqué voler marcar era assimilacion dera "p" etimologica pera "d", de qui pòt èster parciau o totau segon eths parçans ?

Senon perqué pas "catdèth" o "caddèth", o encòra "cat dera còsta".

Perqué voler cambiar era faiçon de qui ei escriuta pera majoritats deths gascons de qui escriven en occitan e deths diccionaris (Cf. Dicod'òc sus eth siti deth Congrès). E puish un còp mes, Alibèrt qu'a hèt un trabalh deths màgers entara nosta lenca mès n'ei pas era sua paraula n'ei pas paraula divina.

  • 1
  • 0

Escriu un comentari sus aqueste article