Opinion
Una releitura daudetiana de Frederic Mistral segon l’adage “Toun istòri te l’an countado d’a rebous” de Mistral (III e fin)
Daudet es familier de l’estil d’escritura a clau que recupera de faches de personatges reals per en contar d’istòrias. Ansin, continua d’escriure de vitas aventurieras de personatges “meridionals” e “auts en colors” ambé Jansolet dins lo Nabab (1877). Dins l’estil mesclant “exotisme interior” e “exotisme”, es l’escaís nom donat a un personatge qu’existèt, Francés Bravay. Naishut a Pònt-Sant-Esperit en 1817, eireta d’un pechin comèrci familial mas decida de far fortuna e de partir per Alexandria a l’eatge de 30 ans (en 1847). Deven un pròche dal Vici-rei d’Egipta, Saïd Pacha e deven son òme de fisança, achampa de riquessas. Tornat al país en 1861, mèna una grand vita despensaira. S’interèssa a la politica. Serà elejut Conselhier general en 1862 e après deputat de Gardon en 1865.
De notar que Mistral cerchava de mecènas e s’èra liat d’amistat ambé Bravay. Mas poiem ren dire se sostenguèt lo Felibrige. Daudet e Mistral participàvan a las festas somptuosas qu’organisava Bravay al Chastèl de Beleau pròche Donzèra. I recebèt lo Pacha d’Egipta. Mistral èra acompanhat de la Comtessa de Louyne, Joana de Tourbet.
Tartarin, Bravay son l’exemple dal miegjornal auto-didacte e famós per son percors de vita. Es coma una recèrca literària de l’òme a succès e mai d’un menaire miegjornal coma Mistral, una descripcion de son image, de ce que porriá far. Mas en meme temps son de descripcions d’auto-derision, ironicas, negativas e estereotipaas d’un meridional sus los meridionals e lors comportaments, una mena d’auto-òdi.
Daudet prepara tantben lo chamin per d’autors meridonals diches “regionalistas” coma Joan Aicard ambé lo personatge real de “Gaspard de Bessa”, lo personatge inventat de “Maurin de las Mauras” ò coma tornam trobar dins las òbras de Marcèl Panhòl, Joan Giono, etc.
Una causa segura es que Frederic Mistral es l’amic dal felibre irlandés William Bonaparte-Wyse. Felen de Lucian Bonaparte, cosin de Napoleon III, Frederic Mistral espèra que lo ligam familial ajuarà a jugar en sa favor. En 1865 Mistral escriu a Bonaparte-Wyse: “L’Emperaire clarvesent engèni favorisa la decentralisacion”. L’an d’après, en 1866 lo catalan Victor Balaguer, expulsat d’Espanha per la Rèina Isabèla, s’exília a Avinhon -es el que donarà la Coupo Santo a Mistral-. Mistral que trabalha per obtenir mai de libertats politicas per los Païses d’Òc se rende a París ambé Balaguer per rescontrar de republicans. Mas los republicans de París son mai interessats per renversar l’Empèri per fin d’establir una Republica que per l’emancipacion culturala occitana e de la federalisacion de l’Empèri francés.
Un dals 7 Primadiers, Joan Brunet èra franc-maçon, Balaguer l’èra tantben e tant d’autres amics de Mistral l’èran. E Wyse èra Franc-Maçon coma tots los Lords angleses. Engimbret lo Felibrige sus lo modele de las organisacions maçonicas, ambé 7 Primadiers fondators dal Felibrige (en Franc-maçonariá una lòtja es fondaia per 7 membres) l’importança dal simbolisme ambé l’estèla, e l’estructuracion (Mantenenças, Escòlas). Chal dire qu’en aquel temps la granda contradiccion èra entre la Glèisa catolica e la Franc-maçonariá. La glèisa sosteniá los empèris coma l’Austria-Ongria còntra los movements nacionals ongareses e romanescs. Sosteniá l’Estat dal Vatican que copava Itàlia en dos. De pas eissubliar que Garibaldi èra d’un temps Grand Mestre per la Franc-maçonariá d’Itàlia e donc anti papista...
De son costat, Alemanha sostenia lo federalisme. Mas lo crèis de las tensions entre França e Alemanha fa que totas idèas federalistas son suspectaias de simpatia pro-alemanda. Totas temptativas son blocaias d’aquel costat. Pasmens dins una seriá de reportatges sus los trobaors modèrnes pareishuts en Àustria en 1879 dins la Neue Freie Presse, Mistral parla de la “nacion occitana” (cf. Les Félibres et leur temps. Renaissance d’oc et opinion (1850-1914) de Felip Martel, 2010). Ren qu’aquò. Dins un contèxte politic dificil, es mai facil de parlar d’Occitània en aquelos tèrmes a un public convençut a l’estrangier plulèu qu’en França.
Mistral aviá una vision a terme lòng per l’avenir de la lenga d’Òc. Son engatjament politic dins la societat de son temps per un ensèms sonat siòie “Provença”, “Miegjorn” ò ancara “Empèri dau solèu” es compendiat dins Frédéric Mistral, Écrits politiques (1989), textes reculhits per Reinier Jouveau e Peirèta Berengier. Poiem enfin citar los poèmas mai emblematics d’aquela pensaia, I troubaire catalan, La Coumtesso, Espouscado, Au Pople nostre.
De notar que Frederic Mistral gardarà sempre dins l’idèa qu’avançar en politica permetriá de far avançar la cultura occitana. Dins una letra a Elzear Jouveau dataia dal 29 de Mars 1889 ditz:
“Aro que te digue, en counfidènci: ai un cascavèu en testo. Es de publica un journau prouvençau... Aquèu journau, escri en pur dialèite felibren, noun s’oucuparié dóu Felibrige, mai toucarié, semano pèr semano, en touti li questioun poulitico, amenistrativo, soucialo, artistico, etc., qu’interèsson la Prouvènço. En un mot, s’enaurant au dessus de tóuti li partit e se tenent en foro d’éli, cercarian de crea la questioun prouvençalo e lou partit prouvençau. I a dins aquelo draio, quaucarèn de nòu à trouva, e vuei la vido es mai-que-mai dins lou journau.
Amuso-te à me cerca d’entre-signe sus l’afaire, e quand n’auras, fai me li teni.
De cor à tu.”
_____
Cf. Correspondance de Frédéric Mistral avec Elzéar Jouveau, François Jouveau, Marius Jouveau, JOUVEAU Marie-Thérèse (1993).
Lo jornal serà L’Aiòli. Mistral dubrirà las pòrtas a d’autres coma Folco de Baroncelli- Javon dich “Lou Marqués” que fondarà ansin la “Nacioun Gardiano” e escriurà entre autres lo bèl poèma “Auzour!”. E, “lou partit prouvençau” que parla serà realisat per Jòrgi Rebol, Paul Ricard e Carles Camprós.
De notar que Mistral cerchava de mecènas e s’èra liat d’amistat ambé Bravay. Mas poiem ren dire se sostenguèt lo Felibrige. Daudet e Mistral participàvan a las festas somptuosas qu’organisava Bravay al Chastèl de Beleau pròche Donzèra. I recebèt lo Pacha d’Egipta. Mistral èra acompanhat de la Comtessa de Louyne, Joana de Tourbet.
Tartarin, Bravay son l’exemple dal miegjornal auto-didacte e famós per son percors de vita. Es coma una recèrca literària de l’òme a succès e mai d’un menaire miegjornal coma Mistral, una descripcion de son image, de ce que porriá far. Mas en meme temps son de descripcions d’auto-derision, ironicas, negativas e estereotipaas d’un meridional sus los meridionals e lors comportaments, una mena d’auto-òdi.
Daudet prepara tantben lo chamin per d’autors meridonals diches “regionalistas” coma Joan Aicard ambé lo personatge real de “Gaspard de Bessa”, lo personatge inventat de “Maurin de las Mauras” ò coma tornam trobar dins las òbras de Marcèl Panhòl, Joan Giono, etc.
Una causa segura es que Frederic Mistral es l’amic dal felibre irlandés William Bonaparte-Wyse. Felen de Lucian Bonaparte, cosin de Napoleon III, Frederic Mistral espèra que lo ligam familial ajuarà a jugar en sa favor. En 1865 Mistral escriu a Bonaparte-Wyse: “L’Emperaire clarvesent engèni favorisa la decentralisacion”. L’an d’après, en 1866 lo catalan Victor Balaguer, expulsat d’Espanha per la Rèina Isabèla, s’exília a Avinhon -es el que donarà la Coupo Santo a Mistral-. Mistral que trabalha per obtenir mai de libertats politicas per los Païses d’Òc se rende a París ambé Balaguer per rescontrar de republicans. Mas los republicans de París son mai interessats per renversar l’Empèri per fin d’establir una Republica que per l’emancipacion culturala occitana e de la federalisacion de l’Empèri francés.
Un dals 7 Primadiers, Joan Brunet èra franc-maçon, Balaguer l’èra tantben e tant d’autres amics de Mistral l’èran. E Wyse èra Franc-Maçon coma tots los Lords angleses. Engimbret lo Felibrige sus lo modele de las organisacions maçonicas, ambé 7 Primadiers fondators dal Felibrige (en Franc-maçonariá una lòtja es fondaia per 7 membres) l’importança dal simbolisme ambé l’estèla, e l’estructuracion (Mantenenças, Escòlas). Chal dire qu’en aquel temps la granda contradiccion èra entre la Glèisa catolica e la Franc-maçonariá. La glèisa sosteniá los empèris coma l’Austria-Ongria còntra los movements nacionals ongareses e romanescs. Sosteniá l’Estat dal Vatican que copava Itàlia en dos. De pas eissubliar que Garibaldi èra d’un temps Grand Mestre per la Franc-maçonariá d’Itàlia e donc anti papista...
De son costat, Alemanha sostenia lo federalisme. Mas lo crèis de las tensions entre França e Alemanha fa que totas idèas federalistas son suspectaias de simpatia pro-alemanda. Totas temptativas son blocaias d’aquel costat. Pasmens dins una seriá de reportatges sus los trobaors modèrnes pareishuts en Àustria en 1879 dins la Neue Freie Presse, Mistral parla de la “nacion occitana” (cf. Les Félibres et leur temps. Renaissance d’oc et opinion (1850-1914) de Felip Martel, 2010). Ren qu’aquò. Dins un contèxte politic dificil, es mai facil de parlar d’Occitània en aquelos tèrmes a un public convençut a l’estrangier plulèu qu’en França.
Mistral aviá una vision a terme lòng per l’avenir de la lenga d’Òc. Son engatjament politic dins la societat de son temps per un ensèms sonat siòie “Provença”, “Miegjorn” ò ancara “Empèri dau solèu” es compendiat dins Frédéric Mistral, Écrits politiques (1989), textes reculhits per Reinier Jouveau e Peirèta Berengier. Poiem enfin citar los poèmas mai emblematics d’aquela pensaia, I troubaire catalan, La Coumtesso, Espouscado, Au Pople nostre.
De notar que Frederic Mistral gardarà sempre dins l’idèa qu’avançar en politica permetriá de far avançar la cultura occitana. Dins una letra a Elzear Jouveau dataia dal 29 de Mars 1889 ditz:
“Aro que te digue, en counfidènci: ai un cascavèu en testo. Es de publica un journau prouvençau... Aquèu journau, escri en pur dialèite felibren, noun s’oucuparié dóu Felibrige, mai toucarié, semano pèr semano, en touti li questioun poulitico, amenistrativo, soucialo, artistico, etc., qu’interèsson la Prouvènço. En un mot, s’enaurant au dessus de tóuti li partit e se tenent en foro d’éli, cercarian de crea la questioun prouvençalo e lou partit prouvençau. I a dins aquelo draio, quaucarèn de nòu à trouva, e vuei la vido es mai-que-mai dins lou journau.
Amuso-te à me cerca d’entre-signe sus l’afaire, e quand n’auras, fai me li teni.
De cor à tu.”
_____
Cf. Correspondance de Frédéric Mistral avec Elzéar Jouveau, François Jouveau, Marius Jouveau, JOUVEAU Marie-Thérèse (1993).
Lo jornal serà L’Aiòli. Mistral dubrirà las pòrtas a d’autres coma Folco de Baroncelli- Javon dich “Lou Marqués” que fondarà ansin la “Nacioun Gardiano” e escriurà entre autres lo bèl poèma “Auzour!”. E, “lou partit prouvençau” que parla serà realisat per Jòrgi Rebol, Paul Ricard e Carles Camprós.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
La règa occitana per l'occitan es : "cal pas d'accent" (Jacme Taupiac en 1995), levat quora las doás règlas següentas son pas respectadas : - l'accent latin es pas respectat (es la règla "espanhòla"), l'accent latin es ambe una terminala en vocala es accentuat sobre l'abans darrièra sillaba (...), - e quora la practica a modificat la fonetica de la letra devath (es la règla 'francesa', é e è), aplicada dons a A, E, O, o quò lo mot es d'importacion estrangièra (e donc que necessita un accent tonic adaptatiu).
Puèi aprèp, ai a posite, un tèxte pron plan documentat per Sèrgi Granier sobre l'ortografia e la practica lingüistica de la lectura. Es pas simplament una causa occitana, es presentat de faiçon universala.
Sembla qu'unes Internautas an pas la mestresa de l'occitan dal país gavòt.... Lo país gavòt es pas de provençau !
Caldrà benlèu un jorn l'ensenhar dins las universitats.... francesas en Occitània.
Dins l'istòria occitana, ai l'impression que i a de causas que se pàssan torna mai.
Ancuei Catalonha es sempre a ajuar los occitans, ò al mens los araneses.
Ancuei d'unos pàrlan de cambiar la republica francesa e de far una 6ena Republica mentre que avem ja vist ce que de passèt sota la 3rça, la 5nta. Ren es previst per la presa en còmpte de l'autonomia dals occitans dins l'avenir ambé de federalisme estatal.
E quitament las promessas non tenguas de Mitterrand dins los ans 1981 an ren bastat als occitanistas per que crègon ancara a las faribòlas d'Hollande dins los ans 2012. Quitament Chirac semblava interessat per la diversitat de las ròsas dins los ans 2000... mas ren de las lengas.
# 2 tomba del cèl coma aquò sensa explica ?
Pas besonha d'accent sus la darriera sillaba, levat se volem aver l'accent francés : mamà, Jessicà, cinemà, infò, metrò... Non ?
L'accent en occitan es sus l'avant darriera se nos enganam pas : mama, Jessica, cinèma, info, metro...
PachÀ prend un accent en occitan
e tanben/tamben (en provençau)
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari