Que volerí tornar adara sus un eveniment d’aqueste estiu qui a marcat las setantaus commemoracions de la gaherada deu Vel’ d’Hiv de julhet 1942. Ad aqueste parat lo president Francesc Hollande hascoc lo dimenge 22 un devís d’òmi d’Estat on la frasa “Èra un crimi cometut en França per França” descadenèc ua shalabastada de protèstas de dreta coma d’esquèrra de las parts de politicians pas enqüèra partits tà las vacanças. En purmèra linha se trobèc lo deputat UMP ed ancian conselhèr especiau deu Nicolas Sarkozy, Enric Guaino, qui, escandalizat, ç’arresponoc “La mea França n’èra pas a Vichy mès a Londres”. D’aquiu que’m vengon duas pensadas:
 
- La purmèra ei que, ed aquò ne va pas m’amiar amistats, la percebença actuau de l’eveniment de julhet 1942 ei desformada per çò qui’ns estoc dit a posteriori peus istorians. Voli díser que, quan lo Hollande ditz qu’èra un crimi, que jutja l’ensems deu periòde e non pas l’acte eth medish. Las autoritats francesas de l’Aucupacion qu’èran màgerment constituidas d’esbirros de dreta extrèma fascisanta qui an aplicat ua politica racista, e pr’amor d’aquò que’us podèm condamnar sevèrament. Mès la severitat a besonh de justícia. Doncas pausi la question, qui ei LA question essenciau de la gaherada deu Vel’ d’Hiv: E sabèvan on los miavan los convòis? S’estudiam los elements mei recents e los documents d’epòca, la responsa ei clarament de non. Segon l’istòria oficiau de la Shoah, los gasatges umans an començat a l’estiu de 1942 dens lo secret mei gran. Aurén agut l’idèa los Nazis de n’avertir tot lo monde? Solide que non pas. E los critèris d’arrestabilitat deus civius ne tradissèvan pas brica ua politica d’exterminacion massiva: n’èran pas recercats sonque los Judius apatridas d’immigracion recenta, èran excludits los dròlles (mensh de 18 ans), los vielhs (mei de 60 ans), las hemnas embarrassadas o qui balhavan la popa. Lo Simon Coencas, un deus joens trobadors de la bauma de Las Caus revengut a París, estoc pres e alargat pr’amor de la soa edat (16 ans). Las personas arrestadas qu’èran miadas tà centres de retencion gerits per l’Union Generau deus Israelitas de França e lo Vel’ d’Hiv’ eth medish èra estat dejà utilizat entà concentrar los civius Alemands a la debuta de la guèrra. Ei per aquò que la question sovent ausida uei lo dia “E com ua tau causa s’ei poduda debanar au bèth miei de París?” ei drin mauvenguda: l’operacion sembrava estar l’acompanhament a la termièra de shens-papèrs estrangèrs a la demanda de las autoritats alemandas d’aucupacion. Solide la colpa èra de non pas preocupà’s deu sòrt deus hòrabandits mès, qui podèva concéber l’inconcebeder e aquò precisament n’ei pas çò qui estoc arcastat a la politica deu president Sarkozy qui privilegiava la quantitat fàcia a l’estudi de cada cas a trucas de renviar quauqu’un ad un hat funèst? Ei per aquò que la remarca deu Sénher Guaino be’m hè sorríser amarament.
 
- La dusau pensada qui m’arriba ei qu’aquesta petita partida de ping-pòng entre los dus politicians s’empara sus un mot meilèu abstrèit: França. L’un, ça ditz, a cometut un crimi, l’aute ç’arresponoc, èra a Londres. Lavetz, de qué hasèva aquera França? Atenguèva de nueit dens un bòsc a mac de perir ua paracaduda d’avion aliat? S’enriquissèva d’un biaish desvergonhat gràcias au mercat néguer au depens de vesins ahamiats? Estujava Judius dens la cava enta’us hèr passar tad Espanha gràcias a un hialat de resisténcia? Denonciava aquestes medish Judius a la Komendantur? Hasèva lo passacarrèra dab la Milícia? La responsa ei totun simpla ed aisida: França que hasèva tot aquò a l’encòp pr’amor França n’ei pas ua entitat ni morau ni fisica mès ua vista de l’esperit e aquò qu’ac pròva d’un biaish mei qu’evident. Podèm parlar benlèu de Francés, los qui an la nacionalitat, recebuda tanlèu nascuts o après requèsta, mès aquò ne’ns balha pas ua caracteristica especifica davant ua situacion dada. Mentre la guèrra qu’i avoc suu sòu de la Douce France eròis e tradidors, valents e covards, mès sustot monde banaus superats peus eveniments. En Hollande ed En Guaino, caratz-vos, França n’existís pas. E brombatz plan d’aquò, legedors deu Jornalet e benlèu electors de l’Estat francés: mei un politician vos vòu embabiolar per un devís badòc, mei qu’utiliza aqueste mot badòc, França aquò, França açò …
 
Mès lavetz, se França n’existís pas, Occitània existís? La responsa ei clarament de òc! Pr’amor Occitània ei la comunautat deus qui, conscientament, se reconeishon dens ua cultura rica e milenària, dens ua lenga d’amor e de literatura, dens ua societat dubèrta ed arcuelhiva e qui las volon hèr víver. La diferéncia qu’ei la consciéncia! Ten, aquò que rima…