Opinion
La reconquista a partir dei vilas
Lo ròtle dei vilas dins lei cambiaments de lenga
Lei cambiaments de lengas se realizan pron generalament, dins l’istòria, a partir d’una posicion de poder e de prestigi. Lo desvolopament dei vilas dempuei l’Edat Antica a concentrat lei luòcs de poder e lei modèls de prestigi sociau e, per tant, a jogat un ròtle clau dins lei fenomèns de substitucion lingüistica.
Pendent la romanizacion
La romanizacion antica dei tèrras que formarián pus tard Occitània se produguèt amb un ròtle important dei vilas. De segur una partida de l’elèit sociau romanizat se trobava tanben dins lei campanhas, a la tèsta dei grands bens agricòlas. Mai son lei vilas que passèron a un usatge majoritari de la lenga latina abans lei campanhas.
Pendent lo periòde dei visigòts
Lo nòstre país èra ja passat completament a l’usatge generau de la lenga latina quand l’Empèri Roman s’escranquèt au sègle V e quand lo Reiaume Visigòt ocupèt nòstre espaci occitan en gestacion. Lei novèus elèits germanics, lei visigòts, aguèron de segur quauque prestigi sociau gràcias a son poder militar e politic, tant, que la màger part dei prenoms qu’òm donava ai nenons au començament de l’Edat Mejana èran d’origina germanica. Pasmens lei visigòts foguèron pas pron fòrts per remplaçar l’usatge de la lenga latina. Es lo contrari que se produguèt: lo prestigi de la civilizacion romana restava intacte e son lei visigòts que se metèron a parlar latin tre lo sègle V. En mai d’aquò lei visigòts s’èran installats sovent dins lei campanhas ont èran pas manco majoritaris. Dementre, lei vilas avián gardat un aspècte latin solid e contunhavan de raionar vèrs lei campanhas.
En Grècia dau temps de Bizanci
A l’Edat Mejana, Grècia formava lo còr de l’Empèri Bizantin, qu’èra la continuacion de l’Empèri Roman en Orient. Lo grèc venguèt pauc a cha pauc la sola lenga oficiala de l’Empèri Bizantin. La Grècia bizantina subiguèt un grand nombre d’invasions e de cambiaments etnolingüistics. En particular coneguèt leis invasions eslavas de l’Auta Edat Mejana. Lei campanhas de Grècia passèron a un usatge majoritari de la lenga eslava primitiva, un pauc coma en Bulgaria o en Serbia. L’estat bizantin vacillèt mai resistiguèt e restaurèt mai d’un còp sa poténcia politica. E mai d’un còp, la lenga grèga reconquistèt lei campanhas a partir dei vilas. Fin finala, au mitan de l’Edat Mejana, la Grècia rurala parlava tornarmai lo grèc de faiçon majoritària (totun de traças importantas de l’eslau son demoradas en grèc coma lo diminutiu femenin ‑ítsa o coma lo toponim Zagóri“en montanha”).
En Magrèb
A l’Edat Mejana, l’arabizacion d’una granda partida de Magrèb se faguèt a partir dei vilas e deis elèits sòcioculturaus mentre que lo berbèr se mantenguèt sustot dins de zònas ruralas densament pobladas (amb d’excepcions).
En Occitània, uei e deman
En Occitània, l’occitan cessèt d’èsser la lenga d’usatge majoritari dins lei vilas pendent leis ans 1920-30, puei dins lei campanhas pendent leis ans 1950-60. Son lei vilas que preparèron, refortiguèron puei difusèron un usatge prestigiós dau francés.
Lo futur immediat de la lenga occitana sembla desesperat a causa de la presenta crisi de l’occitanisme deis ans 2010 e de la manca de perspectivas. Es possible que retrobem jamai un usatge majoritari e normau de l’occitan.
Mai es pas enebit de desirar una inversion de la substitucion lingüistica. Ara l’occitanisme es pas capable d’arrestar la dominacion dau francés, de l’italian e de l’espanhòu mai, aumens, manten l’usatge de l’occitan dins de pòchas de resisténcia culturala.
Se per cas l’occitanisme se renovèla e s’arriba d’impulsar una reconquista de l’usatge de l’occitan, fau l’escomesa que lei vilas i jogaràn un ròtle.
Una dei condicions per aqueu scenari ipotetic es que lei poders sociaus, economics e politics adòpten de mai en mai l’usatge de l’occitan. E aquò arribariá après la constitucion prèvia de nuclèus de parlants actius de l’occitan. I auriá un retorn de la transmission familiala intergeneracionala de la lenga dins aquelei nuclèus (segon lei conseus de Joshua Fishman e de Robèrt Lafont qu’ai expausats dins d’articles anteriors).
Après una francizacion lingüistica iniciada dins lei vilas, donc, veiriam benlèu una reoccitanizacion lingüistica que, tanben, partiriá dei vilas.
Aquò es pas una prediccion. Ges. Es solament un element de reflexion per un avenir ipotetic mai desirable.
Segur, cau sostenir leis occitanistas que vòlon faire subreviure l’occitan dins lei campanhas uei lo jorn. Mai es improbable que la reoccitanizacion lingüistica de tot nòstre país, uei fòrça urbanizat, amb sei 16 milions d’abitants, parta dei campanhas per anar vèrs lei vilas. La reconquista se farà a partir dei vilas. Se se fa...
Lei cambiaments de lengas se realizan pron generalament, dins l’istòria, a partir d’una posicion de poder e de prestigi. Lo desvolopament dei vilas dempuei l’Edat Antica a concentrat lei luòcs de poder e lei modèls de prestigi sociau e, per tant, a jogat un ròtle clau dins lei fenomèns de substitucion lingüistica.
Pendent la romanizacion
La romanizacion antica dei tèrras que formarián pus tard Occitània se produguèt amb un ròtle important dei vilas. De segur una partida de l’elèit sociau romanizat se trobava tanben dins lei campanhas, a la tèsta dei grands bens agricòlas. Mai son lei vilas que passèron a un usatge majoritari de la lenga latina abans lei campanhas.
Pendent lo periòde dei visigòts
Lo nòstre país èra ja passat completament a l’usatge generau de la lenga latina quand l’Empèri Roman s’escranquèt au sègle V e quand lo Reiaume Visigòt ocupèt nòstre espaci occitan en gestacion. Lei novèus elèits germanics, lei visigòts, aguèron de segur quauque prestigi sociau gràcias a son poder militar e politic, tant, que la màger part dei prenoms qu’òm donava ai nenons au començament de l’Edat Mejana èran d’origina germanica. Pasmens lei visigòts foguèron pas pron fòrts per remplaçar l’usatge de la lenga latina. Es lo contrari que se produguèt: lo prestigi de la civilizacion romana restava intacte e son lei visigòts que se metèron a parlar latin tre lo sègle V. En mai d’aquò lei visigòts s’èran installats sovent dins lei campanhas ont èran pas manco majoritaris. Dementre, lei vilas avián gardat un aspècte latin solid e contunhavan de raionar vèrs lei campanhas.
En Grècia dau temps de Bizanci
A l’Edat Mejana, Grècia formava lo còr de l’Empèri Bizantin, qu’èra la continuacion de l’Empèri Roman en Orient. Lo grèc venguèt pauc a cha pauc la sola lenga oficiala de l’Empèri Bizantin. La Grècia bizantina subiguèt un grand nombre d’invasions e de cambiaments etnolingüistics. En particular coneguèt leis invasions eslavas de l’Auta Edat Mejana. Lei campanhas de Grècia passèron a un usatge majoritari de la lenga eslava primitiva, un pauc coma en Bulgaria o en Serbia. L’estat bizantin vacillèt mai resistiguèt e restaurèt mai d’un còp sa poténcia politica. E mai d’un còp, la lenga grèga reconquistèt lei campanhas a partir dei vilas. Fin finala, au mitan de l’Edat Mejana, la Grècia rurala parlava tornarmai lo grèc de faiçon majoritària (totun de traças importantas de l’eslau son demoradas en grèc coma lo diminutiu femenin ‑ítsa o coma lo toponim Zagóri“en montanha”).
En Magrèb
A l’Edat Mejana, l’arabizacion d’una granda partida de Magrèb se faguèt a partir dei vilas e deis elèits sòcioculturaus mentre que lo berbèr se mantenguèt sustot dins de zònas ruralas densament pobladas (amb d’excepcions).
En Occitània, uei e deman
En Occitània, l’occitan cessèt d’èsser la lenga d’usatge majoritari dins lei vilas pendent leis ans 1920-30, puei dins lei campanhas pendent leis ans 1950-60. Son lei vilas que preparèron, refortiguèron puei difusèron un usatge prestigiós dau francés.
Lo futur immediat de la lenga occitana sembla desesperat a causa de la presenta crisi de l’occitanisme deis ans 2010 e de la manca de perspectivas. Es possible que retrobem jamai un usatge majoritari e normau de l’occitan.
Mai es pas enebit de desirar una inversion de la substitucion lingüistica. Ara l’occitanisme es pas capable d’arrestar la dominacion dau francés, de l’italian e de l’espanhòu mai, aumens, manten l’usatge de l’occitan dins de pòchas de resisténcia culturala.
Se per cas l’occitanisme se renovèla e s’arriba d’impulsar una reconquista de l’usatge de l’occitan, fau l’escomesa que lei vilas i jogaràn un ròtle.
Una dei condicions per aqueu scenari ipotetic es que lei poders sociaus, economics e politics adòpten de mai en mai l’usatge de l’occitan. E aquò arribariá après la constitucion prèvia de nuclèus de parlants actius de l’occitan. I auriá un retorn de la transmission familiala intergeneracionala de la lenga dins aquelei nuclèus (segon lei conseus de Joshua Fishman e de Robèrt Lafont qu’ai expausats dins d’articles anteriors).
Après una francizacion lingüistica iniciada dins lei vilas, donc, veiriam benlèu una reoccitanizacion lingüistica que, tanben, partiriá dei vilas.
Aquò es pas una prediccion. Ges. Es solament un element de reflexion per un avenir ipotetic mai desirable.
Segur, cau sostenir leis occitanistas que vòlon faire subreviure l’occitan dins lei campanhas uei lo jorn. Mai es improbable que la reoccitanizacion lingüistica de tot nòstre país, uei fòrça urbanizat, amb sei 16 milions d’abitants, parta dei campanhas per anar vèrs lei vilas. La reconquista se farà a partir dei vilas. Se se fa...
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Toponimia : seguida
Lo trabalh toponimic permetriá tanplan de corregir maites francizacions fantasiosas e de remontar a la font, amb lo parelh nom normalizat/nom oralizat (fonetic).
E de còps, caldrà belèu un parelh general e un parelh local, se la desformacion es importanta.
I a lo cas particulièr de Tolosa, qu'encamba Garòna, amb un pèd lengadocian e l'autre gascon.
Dins aquesta zòna de contacte e de mobilitat, i a pas tant qu'aquò de diferenças de pronóncia, e belèu caldriá evitar una sinhaletica bidialectala artificiala.
Exemple concret
Chemin de la flambère (!)
Camin de la flambèla/hlamèra
E perqué pas " flambèlla" qu'acampa la pronóncia comuna locala intermediària.
I a d'autres cas amb -el/eth e -ss/-ish ...
Cresi que cal tornar sarrar dos mondes parallèls, de vila o de campanha
- lo monde patoès de l'oral
- lo monde occitanista de l'escrich.
La toponimia es un ais estrategic central de reapropriacion culturala e lingüistica del territori.
Se la tòca es una toponimia d'òc, que se vei, se legis (s'oraliza) e se compren, un format complet es necessari.
Exemple real: panel de la comuna de Legavin:
LEGUEVIN
LEGAVIN
(Legobi)
* manca la significacion en francés
Exemple teoric d'un quartièr de Tolosa
Sauzelong
Sauselong
(Sàuzeloung)
[saule long]
Autre pus complicat:
Pech David
Puèg David
Pèt´Davit (se pronóncia com´ac')
[Puy David]
Aquò seriá tamplan un biais d'aprendissadge passiu per tot lo monde.
I a força tolosencs que créson que Tolosa se ditz tòlòsà en legint lo sostítol del panel a l'entrada de la vila.
Cal absoludament organizar lo junhent entre los dos mondes, que se que de non, ne crevaràn totes dos, l'un darrièr l'autre...
#12 Aquí mai d'idèias ! Bien enteressantas aquelas dals comentaris 12 e 13. Tant coma aquelas dau comentari 8 de l'"Estevenòt".
La toponomia : completament d'acòrdi ! Es la toponimia dau liòc, revirada en mai d'aquò, que peta e petarà prumièira per la vista de l'autoctòne coma dau novèl vengut au País o dau torista. Aquò n'es e ne'n sarà la carta d'identitat dau País. Quicòm que fai e farà obligatoriament partida de chasca endividú chasca jorn, entre que sortirà per carrièiras o qu'intrarà dinc l'aglomeracion. Aqueste procediment pòt n'enclurre d'autres d'aquesta mena : ieu apèle quò un "calossatge vertuós de consciença", quicòm que vendriá tornar equilibrar las conscienças en drandalh, de lònga calossadas per l'identitat dominanta.
Per quant als "PV de conselh municipau", tot en òc per començar, aquò me sembla un pauc estofarèl per de monde desacostumats de la lenga parlada e/o completament estrangièrs a la lenga escricha. E lo monde o legiriáun pas forçadament (emb de la version francesa a posita)... Un pauc de pedagogia sariá, ço me sembla, benvenguda per una melhora aculhença de la part dau public. Per començar, saique las entèstas, los sota-tites e las formulas de cortesiá, mès emb dau francés revirat a costat sus la mèma linha e sus la mèma còpia, pas sus un fuèlh a despart ! Aquò fariá un bòn començament per s'assegurar dau sosten dau public.
L'idèia de la doas versions, l'oralizanta e la normalizada : pas nèci. Es benlèu aquò qu'auriá degut èstre fach despièi la naissença de l'occitanisme, que lo monde aviáun per sola savença lenguistica (orto)grafica, que teniáun d'apresa a l'escòla, la grafia francesa que lurs permeteguèt de saupre legir e escriure (en francés coma en òc mai). Error tactica, benlèu, d'aveire volgut privilegiar lo prestigi e la dignitat en rendent sus lo còp a la lenga sa grafia istorica.
Perquò, vese pas que tot aquò sufigue. Personalament, crese que deu i aveire una mena d'empausicion ampla de lenga escricha E ORALA dinc la vida publica, solament après consulta de las populacions localas sus lo dosatge e los domènis concernits, per de dire que las mesuras fagon pas fogaça mès que doçament agon d'efèct de per lur apropriacion per la ciutadanetat locala.
Coma que vire, se fai temps encara de bastir de planchas entre campèstre e vila, entre natius/eiretièrs e locutors novèls. Sens liam emb d'aquò residuau, quante discors podèm téner sus la legitimitat de la lenga pièi ? E i a de Calandretas qu'o an pancara comprés, amai aquò siègue mencionat clarament dinc lur charta !
Per acabar, ajustarai que tot aquò prepausat dinc vòstres comentaris, monde, deu èstre revendicat e portat per las associacions occitanas localas e per "las societats civilas localas" que se saràn endevengudas per avans. Condicion endispensabla per acampar lo sosten pus large dals prumièrs pertocats, pièi dals elegits, e podre capitar per lo mièlhs ! Conclurrai en disent que lo militantisme occitan auriá degut o compréner despièi de decenias aquel foncionar.
Enreguem una perpensada fonsada dinc las idèias e concreta dinc los detalhs per far virar pièi l'enformacion e nos organizar eficaçament, per fin que lo mai de monde adugon au mens un pauquenet de lur temps e de lur fe dinc una debuta d'accion de conscientizacion collectiva e d'ensag de reviure d'una lenga populara, publica e assumida, e d'una identitat que vengue au còp espression e espandi de libertats localas. Espère vòstras reaccions, enternautas, que son pas gaire nombrosas, per ma fe...
L'occitan legible a la campanha
Per los qu'i demòran encara, seriá interessant d'experimentar un afichatge dels PV del conselh municipal en version òc, sus un panel a costat. Aquò sembla èsser possible dins las comunas pitchonas e que los estajants i an costuma d'anar legir las informacions localas.
Se son dus o mai, seràn tentats d'en far lo comentari en òc.
Caldriá benlèu una version oralizanta e una normalizada, mès a mai prèp del parlar local.
Domergue Sumien pausa una estrategia de reconquista a partir de las vilas, a la lum de l'istòria.
Aquò val aitant que l'istòria se repete, e que çò de reconquèrre fosquèssa perdut.
Uèi l'occitan es una lenga furtiva, qu'existis, mès que s'ausis o se legis aparentament pas gaire.
Se tal es lo cas, s'agis alavetz d'una estrategia de desinibicion de l'occitan existent encara.
Lo clivatge vila/campanha val per la practica possible dins la vida vidanta condicionada per lo trabalh; l'occitan del ciutadan essent una lenga segonda, de léser (diglossia classica).
I a encara de monde amb un pèd en vila e un altre a la campanha, obèrt a l'occitan, e jogant un ròtle de jonhent geografic e intergeneracional.
Aqueles semblan èsser la populacion-tòca d'una estrategia de reanimacion, e mai apuèi de reconquista.
Lo problèma es lo clivatge entre lo parlar e lo legir, los ancians parlan patoè e los novels legisson l'occitan.
Per fin que lo patoès se parle, cal que l'occitan se legisca a l'encòp.
La senhalizacion dels noms de vilas e de carrièras (se s'agis pas de personas) es una estapa.
Me pensi una dralha:
La toponimia locala es importanta, que desvela l'identitat istorica occitana d'un ròdol.
Sufis d'agachar las mapas bluas IGN, que parlan en òc; lo caminaires ne son encantats.
La toponimia locala es la carta d'identitat d'una comuna, çò me sembla.
Perqué pas crear de panels " planòl de la comuna" amb los lòcs-diches en francés e en òc, amb mai la fonetica e la significacion. Sens oblidar las dralhas e autres camins campestres o montanhòls.
Pareis que les caminadas permeton de rescontrar fòrça indigèns furtius !
(avis a las calendretas)
Una estrategia per un occitan ausible e legible a l'encòp, a la campanha en prumièr, e en vila en seguida, per tocar los encara-depositaris natius del parlar.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari