Opinion
Formiga o maseda (I)
Los mots de la familha de formiga
Per designar la “formiga”, l’usatge occitan utiliza majoritàriament de mots de la familha de formiga que venon del latin formīca. Mas i a una granda variacion de formas localas que semblan inextricablas. Es possible de las classificar en tres tipes gràcias al diccionari etimologic FEW (Französisches Etymologisches Wörterbuch).
Es de mal saber cossí estandardizar tot aquò. L’occitan medieval e trobadoresc coneissiá los tres tipes la formiga, la formic e la formitz e benlèu los cal integrar totes tres en occitan estandard. Totun lo tipe la formiga(la formija, la hormiga) seriá prioritari perque es majoritari.
Las autras lengas romanicas an d’etimologias pus simplas.
L’occitan, aicí, illustra ben sa posicion centrala dins la latinitat perque es la sola lenga romanica que rassembla encara los resultats dels tres tipes latins formīca, formicus° e formice°.
L’article de la setmana que ven parlarà dels tipes maseda e masa que significan tanben “formiga”.
Per designar la “formiga”, l’usatge occitan utiliza majoritàriament de mots de la familha de formiga que venon del latin formīca. Mas i a una granda variacion de formas localas que semblan inextricablas. Es possible de las classificar en tres tipes gràcias al diccionari etimologic FEW (Französisches Etymologisches Wörterbuch).
a) Lo tipe latin mai classic es la forma formīca qu’a engendrat en occitan lo nom femenin la formiga: en seguissent las correspondéncias dialectalas regularas, se ditz la formija en nòrd-occitan e la hormiga en gascon. Aquel modèl de basa formiga (formija, hormiga) coneis un fum de variantas localas coma ahromiga, hromiga, formia, formigue, forniga, fornigue, fromija...
b) Òm supausa tanben que i aviá un tipe latin popular formicus° qu’a engendrat en occitan lo nom femenin o masculin la/lo formic (en gascon la/lo hormic). Mençonem de variantas innombrablas coma aformic, ahromic, ahromit, fromic, fromit, hormit, hromic, fermic, furmic, firmec...
c) Òm supausa encara un autre tipe latin popular, formice°, qu’a engendrat en occitan lo nom femenin o masculin la/lo formitz. Ten fòrça variantas coma fornise, fermise, fremise, frumise, frumitz, fermitz...
b) Òm supausa tanben que i aviá un tipe latin popular formicus° qu’a engendrat en occitan lo nom femenin o masculin la/lo formic (en gascon la/lo hormic). Mençonem de variantas innombrablas coma aformic, ahromic, ahromit, fromic, fromit, hormit, hromic, fermic, furmic, firmec...
c) Òm supausa encara un autre tipe latin popular, formice°, qu’a engendrat en occitan lo nom femenin o masculin la/lo formitz. Ten fòrça variantas coma fornise, fermise, fremise, frumise, frumitz, fermitz...
Es de mal saber cossí estandardizar tot aquò. L’occitan medieval e trobadoresc coneissiá los tres tipes la formiga, la formic e la formitz e benlèu los cal integrar totes tres en occitan estandard. Totun lo tipe la formiga(la formija, la hormiga) seriá prioritari perque es majoritari.
Las autras lengas romanicas an d’etimologias pus simplas.
— L’arpitan (o francoprovençal) a de formas que remontan solament als dos tipes latins: formica o formice°.
— Lo francés modèrne e mai lo galò remontan essencialament al tipe latin formicus°. Es d’aquí que ven lo francés estandard la fourmi. Lo francés ancian aviá de formas que remontavan a de tipes latins pus variables coma en occitan actual.
— L’aguiainés (o peitavin-santongés) sembla de se restacar al latin formicus° dins la continuitat de l’occitan lemosin.
— L’immensa majoritat de las autras lengas romanicas, al sud d’Euròpa, de Portugal fins a Romania, tenon de formas que remontan al tipe latin classic formīca: en portugués formiga, en espanhòl hormiga, en aragonés fornica o forniga, en catalan formiga, en italian formịca, en romanés furnịcă...
— Lo francés modèrne e mai lo galò remontan essencialament al tipe latin formicus°. Es d’aquí que ven lo francés estandard la fourmi. Lo francés ancian aviá de formas que remontavan a de tipes latins pus variables coma en occitan actual.
— L’aguiainés (o peitavin-santongés) sembla de se restacar al latin formicus° dins la continuitat de l’occitan lemosin.
— L’immensa majoritat de las autras lengas romanicas, al sud d’Euròpa, de Portugal fins a Romania, tenon de formas que remontan al tipe latin classic formīca: en portugués formiga, en espanhòl hormiga, en aragonés fornica o forniga, en catalan formiga, en italian formịca, en romanés furnịcă...
L’occitan, aicí, illustra ben sa posicion centrala dins la latinitat perque es la sola lenga romanica que rassembla encara los resultats dels tres tipes latins formīca, formicus° e formice°.
L’article de la setmana que ven parlarà dels tipes maseda e masa que significan tanben “formiga”.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#18 Non pas, e tanpauc en la lista espandida de 370 mots, efectivament… :D
#15 Al brave Raiòu parabolic
Soi d'acòrdi amb la faula dels pòts de confidura.
Quand me preni lo Jornalet, comenci per las opinions e acabi en seguida per las actualitats per me desemmesclar lo clòsc.
Los pòts regionals son de bon obrir e manjar, mès de mal triar e emplenar.
Vísca lo pòt del Jornalet e baste que los pichons cabèssen dins los beles!
#16 çò d'ideau, ce'm pensi, que seré de remplaçar aqueste sistèma divididor de grafia en lètras latinas per d'ideogramas com en chinés, atau totòm poderé prononciar lo mot à la soa mòda. Per exemple: un ideograma unenc que's poderé prononciar comuns, serveis, cagadors, toilettes, etc. Un aute que's poderé prononciar formic,, ant, hromic,formiga, hromic, ahromic , marhonic, ant o çò qui voletz, qué, totun l'ideograma seré unic. Atau, l'unificacion seré totau.
Totun, ne podem pas asseparar l'ahromic deu pinsan, que seré un crimi imperdonable! Que seré com voler que lo tonhut se hagossi levar la tonha o com voler capturar lo becut tà encajolà'u, n'ac cau pas! Ne tòquitz pas a l'ahromic ni a la soa ahromiga, ni au tonhut e a la soa tonha, dèishitz los becuts en libertat, be hèn partida deu patrimòni immateriau de la nacion.
#14 En tot cas, eishormiga ni ei pas. Ben de rasons de las bonas.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari