Opinion
Lo nom d’Occitània (I): perqué i a un accent sus ‑tà‑?
L’origina dau nom
A l’epòca dei trobadors, nòstra cultura d’òc aqueriguèt un prestigi internacionau e coneguèt de contactes pus intens amb d’autrei culturas. Alora se sentiguèt lo besonh de trobar de tèrmes clars per designar la lenga occitana e lo país d’Occitània. La lenga, pendent lo sègle XIII, recebèt de noms coma lemosin (‘lemozi’), provençau (‘proensal’)[1], roman, lenga d’òc e occitan.
Es puslèu vèrs la fin dau sègle XIII que lo tèrme lenga d’òc apareguèt: quauqu’un l’inventèt a partir de l’advèrbi d’afirmacion òc. Pus tard, se fabriquèt lo toponim Occitània en empegant òc amb la terminason ‑itània, probable en s’inspirant dau nom ja ancian d’Aquitània. Enfin, a partir dau novèu nom de país Occitània, se creèt l’adjectiu, lo nom d’abitants e lo nom de lenga occitan, occitana.
Lei primiereis atestacions se rescòntran deis ans 1270 a 1300 dins de tèxts redigits en lenga latina: trobam lingua d’oc en 1291 e lingua de hoc en 1295, Occitania tre 1271 (dins l’expression partes linguae Occitaniae), lingua occitana en 1302. Vèrs leis ans 1290‑1300, l’escrivan italian Dante fa de comparasons celèbras entre la lenga d’òc (l’occitan), la lenga de si (l’italian) e la lenga d’oïl (lo francés) dins de tèxts redigits en latin e en italian. Dau costat dei tèxts escrichs en occitan, trobam lenga d’òc dins la gramatica de Las Leis d’Amor (1328‑1355) de Guilhèm Molinièr. Aqueleis atestacions correspòndon pas a l’aparicion reala dei tèrmes, que se creèron versemblablament abans aquelei datas, dins l’òrdre seguent: 1º lenga d’òc, 2º Occitània, 3º occitan[2].
La forma corrècta: Occitània amb un accent sus ‑tà‑
Lo nom dau país, Occitània, foguèt concebut en latin abans de passar a l’occitan. En lenga latina, quasi totei lei mots que se terminan per ‑ia plaçan l’accent tonic abans aquela terminason. Per tant, lo mot latin Occitania amb son modèl Aquitania vòlon l’accent tonic sus la sillaba ‑ta‑ (per convencion, escrivi en gras la vocala que pòrta l’accent tonic).
En lenga occitana, la tradicion autentica consistís a respectar la plaça de l’accent tonic dins lei mots qu’avèm pres au latin. Avèm totjorn dich en occitan Aquitània amb l’accent tonic sus ‑tà‑. Donc, parier, es normau de dire en occitan Occitània amb l’accent tonic sus ‑tà‑.
Segon lei règlas de l’ortografia de l’occitan, s’òm vòu indicar que l’accent tonic se situa abans la teminason ‑ia, es necessari d’o indicar en i notant un accent grafic, coma dins Occitània, la justícia, la prudéncia. S’escrivèm pas d’accent grafic, l’accent tonic tomba sus la i de la terminason ‑ia, coma dins Normandia, la filosofia, la democracia.
Dins la nòrma classica de l’occitan, la sola forma corrècta es ben Occitània segon leis òbras de Loís Alibèrt e dau Conseu de la Lenga Occitana (CLO).
Dins fòrça lengas, lei noms per “Occitània” pòrtan pereu l’accent tonic sus la sillaba que correspònd a ‑tà‑ (e mai se lei règlas per escriure l’accent grafic son diferentas d’una lenga a l’autra). Ansin se ditz en catalan Occitània, en aragonés Occitánia, en italian Occitania, en galèc e en portugués Occitânia, en espanhòu Occitania, en anglés Occitania, en alemand Okzitanien, etc.
Lo francés fa excepcion en disent Occitanie e en quichant sus ‑nie, car aquela lenga es capabla de plaçar son feble accent tonic solament sus la darriera sillaba. Es evident qu’aqueu modèl francés se deu pas copiar en occitan a travèrs de la forma incorrècta Occitania*, amb l’accent tonic sus ‑ni‑. O veirem en detalh dins la partida II.
De seguir la setmana que ven...
____
[1] De fach, leis abitants d’Occitània ja se faguèron apelar pron d’ora provençaus (‘Provinciales’, ‘Proensals’, ‘Provensals’), a l’escasença de la Primiera Crosada, vèrs 1095.
[2] Per mai de detalhs sus l’emergéncia dei noms de la lenga e dau país, se pòt consultar:
· LAFONT Robèrt (1986) “La nominacion indirècta dels païses”, Revue des langues romanes 2, volum XC: 161-171
· LODGE R. Anthony (1993) French, from dialect to standard, Londres / Nòva York: Routledge, pp. 95-97 [traduccion francesa: 1997, Le français, histoire d’un dialecte devenu langue, s.l.: Fayard, pp. 133-134]
· Leis articles “oc” e “occitan” (seccion etimologica) dins lo Trésor de la langue française informatisé (TLFi) [web], www.atilf.fr, CNRS / Atilf / Université Nancy 2
A l’epòca dei trobadors, nòstra cultura d’òc aqueriguèt un prestigi internacionau e coneguèt de contactes pus intens amb d’autrei culturas. Alora se sentiguèt lo besonh de trobar de tèrmes clars per designar la lenga occitana e lo país d’Occitània. La lenga, pendent lo sègle XIII, recebèt de noms coma lemosin (‘lemozi’), provençau (‘proensal’)[1], roman, lenga d’òc e occitan.
Es puslèu vèrs la fin dau sègle XIII que lo tèrme lenga d’òc apareguèt: quauqu’un l’inventèt a partir de l’advèrbi d’afirmacion òc. Pus tard, se fabriquèt lo toponim Occitània en empegant òc amb la terminason ‑itània, probable en s’inspirant dau nom ja ancian d’Aquitània. Enfin, a partir dau novèu nom de país Occitània, se creèt l’adjectiu, lo nom d’abitants e lo nom de lenga occitan, occitana.
Lei primiereis atestacions se rescòntran deis ans 1270 a 1300 dins de tèxts redigits en lenga latina: trobam lingua d’oc en 1291 e lingua de hoc en 1295, Occitania tre 1271 (dins l’expression partes linguae Occitaniae), lingua occitana en 1302. Vèrs leis ans 1290‑1300, l’escrivan italian Dante fa de comparasons celèbras entre la lenga d’òc (l’occitan), la lenga de si (l’italian) e la lenga d’oïl (lo francés) dins de tèxts redigits en latin e en italian. Dau costat dei tèxts escrichs en occitan, trobam lenga d’òc dins la gramatica de Las Leis d’Amor (1328‑1355) de Guilhèm Molinièr. Aqueleis atestacions correspòndon pas a l’aparicion reala dei tèrmes, que se creèron versemblablament abans aquelei datas, dins l’òrdre seguent: 1º lenga d’òc, 2º Occitània, 3º occitan[2].
La forma corrècta: Occitània amb un accent sus ‑tà‑
Lo nom dau país, Occitània, foguèt concebut en latin abans de passar a l’occitan. En lenga latina, quasi totei lei mots que se terminan per ‑ia plaçan l’accent tonic abans aquela terminason. Per tant, lo mot latin Occitania amb son modèl Aquitania vòlon l’accent tonic sus la sillaba ‑ta‑ (per convencion, escrivi en gras la vocala que pòrta l’accent tonic).
En lenga occitana, la tradicion autentica consistís a respectar la plaça de l’accent tonic dins lei mots qu’avèm pres au latin. Avèm totjorn dich en occitan Aquitània amb l’accent tonic sus ‑tà‑. Donc, parier, es normau de dire en occitan Occitània amb l’accent tonic sus ‑tà‑.
Segon lei règlas de l’ortografia de l’occitan, s’òm vòu indicar que l’accent tonic se situa abans la teminason ‑ia, es necessari d’o indicar en i notant un accent grafic, coma dins Occitània, la justícia, la prudéncia. S’escrivèm pas d’accent grafic, l’accent tonic tomba sus la i de la terminason ‑ia, coma dins Normandia, la filosofia, la democracia.
Dins la nòrma classica de l’occitan, la sola forma corrècta es ben Occitània segon leis òbras de Loís Alibèrt e dau Conseu de la Lenga Occitana (CLO).
Dins fòrça lengas, lei noms per “Occitània” pòrtan pereu l’accent tonic sus la sillaba que correspònd a ‑tà‑ (e mai se lei règlas per escriure l’accent grafic son diferentas d’una lenga a l’autra). Ansin se ditz en catalan Occitània, en aragonés Occitánia, en italian Occitania, en galèc e en portugués Occitânia, en espanhòu Occitania, en anglés Occitania, en alemand Okzitanien, etc.
Lo francés fa excepcion en disent Occitanie e en quichant sus ‑nie, car aquela lenga es capabla de plaçar son feble accent tonic solament sus la darriera sillaba. Es evident qu’aqueu modèl francés se deu pas copiar en occitan a travèrs de la forma incorrècta Occitania*, amb l’accent tonic sus ‑ni‑. O veirem en detalh dins la partida II.
De seguir la setmana que ven...
____
[1] De fach, leis abitants d’Occitània ja se faguèron apelar pron d’ora provençaus (‘Provinciales’, ‘Proensals’, ‘Provensals’), a l’escasença de la Primiera Crosada, vèrs 1095.
[2] Per mai de detalhs sus l’emergéncia dei noms de la lenga e dau país, se pòt consultar:
· LAFONT Robèrt (1986) “La nominacion indirècta dels païses”, Revue des langues romanes 2, volum XC: 161-171
· LODGE R. Anthony (1993) French, from dialect to standard, Londres / Nòva York: Routledge, pp. 95-97 [traduccion francesa: 1997, Le français, histoire d’un dialecte devenu langue, s.l.: Fayard, pp. 133-134]
· Leis articles “oc” e “occitan” (seccion etimologica) dins lo Trésor de la langue française informatisé (TLFi) [web], www.atilf.fr, CNRS / Atilf / Université Nancy 2
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
La foto m'agrada. Ont passa aquela caminada?
#10
"Constatar", ai volgut escriure, mas fin final con-tastar es pas tant malurós coma mot!
#3
Qu'as ben rason Maime!
Me soi enganat d'article. Aqueste comentari (fòrça constructiu coma cadun o pòt contastar ! ;-) ) èra a prepaus de l'arrestacion d'Aurore Martin.
#7 La vision de marrida fe, partisana e subjectiva, siatz vos, Castèths, que la fasètz. Ieu ai fornit dins l'article una explicacion objectiva sus lei fachs lingüistics.
Digatz-me, Castèhs, semblatz de dire que lo gascon orientau e l'aranés serián pas dignes d'èsser considerats coma de gascon verdadier... Vòstre objectiu, fin finala, es de demolir lo gascon.
#7 La vision de marrida fe, partisana e subjectiva, siatz vos, Castèths, que la fasètz. Ieu a fornit dins l'article una explicacion objectiva sus lei fachs lingüistics.
Digatz-me, Castèhs, semblatz de dire que lo gascon orientau e l'aranés serián pas dignes d'èsser considerats coma de gascon verdadier... Vòstre objectiu, fin finala, es de demolir lo gascon.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari