Quauquei coneissenças solidas de la sociolingüistica
 
Tot aparaire de la lenga occitana a mestier d’aver de coneissenças minimalas en sociolingüistica (se tracta d’aqueu corrent de la lingüistica que s’ocupa dei rapòrts entre lengatge e societat). Lei defensors dau catalan, dau basco e dau galèc sabon totei de causòtas essencialas en sociolingüistica, e aquò leis ajuda a pèrdre pas son temps dins de combats pauc rendables.
 
Voudriáu ramentar que s’es aquerit quauquei certituds solidas dins la recèrca sociolingüistica aplicada ai lengas subordenadas.
 
(1) I a jamai de coexisténcia establa entre doas lengas dins una societat modèrna. Lo “bilingüisme” egalitari e generalizat es una impossibilitat tecnica.
 
(2) I a totjorn un conflicte entre la lenga subordenada e la lenga dominanta. Òm sauva una lenga subordenada ren qu’en acceptant lo fach que lo conflicte existís. La lenga subordenada retròba sa vitalitat ren que se reconquerís lei foncions de comunicacion que li mancan. Aquò se fa en assumissent lo conflicte. Se fa jamai a travèrs d’una patz lingüistica illusòria. Malaürosament.
 
(3) Tecnicament, dins lo mond modèrne, una lenga subordenada a besonh d’una nòrma e d’un estandard. Es indispensable per qu’ocupe mai de foncions e per que venga mai accessibla.
 
(4) Una lenga subordenada se sauva pus eficaçament en se fixant de prioritats estrategicas. Lo sociolingüista american Joshua Fishman leis a explicadas^[1]. Segon Fishman, devèm far aiçò:
   
 
François Hollande e la Carta Europèa dei Lengas…
 
Ramentem que la Carta Europèa dei Lengas Regionalas o Minoritàrias es una iniciativa dau Conseu d’Euròpa, lançada dempuei 1992. Leis estapas per qu’un estat l’aplique son doas: d’en primier la signatura, qu’es una aprobacion sens engatjament; puei la ratificacion, qu’es un engatjament juridic a l’aplicar. Ara...
 
— L’estat espanhòu l’a ja signada e ratificada.
 
— L’estat italian e l’estat francés an signat la Carta mai sens la ratificar.
 
— L’estat occitan de Mónegue a ren fach, l’a pas manco signada...
 
Segon d’elegits dau partit catalan CDC, venèm d’aprene que lo president François Hollande renonciariá a far ratificar la Carta per l’estat francés... Èra pasmens una promessa d’Hollande pendent sa campanha electorala de 2012.
 
En clau politica, es clar que ni Hollande, ni lo govèrn d’Ayrault an pas la mendre volontat politica de sauvar lei lengas subordenadas. Pasmens se son batuts e an pres de riscs amb l’opinion per legalizar lo maridatge omosexuau —e ieu sosteni completament aquela avançada per l’egalitat dei drechs—, donc me sembla clar qu’aurián pogut mostrar la meteissa combativitat politica per ratificar la Carta Europèa dei Lengas. O podián temptar sens tròp de dificultats, bòrd que, segon mai d’un sondatge, i a gaire de gròs blocatge dins l’opinion publica sus aquela question. Es pas impossible de cercar una majoritat de deputats e de senators, de senèstra coma de drecha, per far la revision constitucionala que permetriá de ratificar la Carta. S’Hollande e Ayrault o an pas ausat, es qu’o vòlon pas faire. Benlèu son pas agressivament ostils ai lengas minorizadas, mentre que Sarkozy eu o èra, mai en tot cas se vòlon pas batre per lei sauvar. E aquò es una marca de mesprètz.
 
En clau sociolingüistica, aquela novèla traïson dau PS non deu pas desesperar lei defensors de l’occitan. La Carta Europèa dei Lengas Regionalas o Minoritàrias es pas autra causa qu’un catalòg de mesuras minimalistas. Atencion: si que França deu ratificar aquela Carta. Mai es pas l’aplicacion de la Carta que sufiriá per sauvar l’occitan. La Carta compren de mesuras que serián probable un pauc positivas per l’occitan, o contèsti pas, mai demorarián de mesuròtas timidòtas, insufisentas e facultativas.
 
Un estat que ratifica la Carta pòt chausir d’aplicar solament una partida dei mesuras; es pas obligat d’organizar una politica activa per encoratjar lei gents a parlar l’occitan; es pas obligat de sistematizar l’usança de l’occitan dins l’escòla, lei mèdias e lo mond dau trabalh; es pas manco obligat d’inclure l’“occitan” dins la lista dei lengas que s’engatja a protegir... E, en mai d’aquò, s’un estat complís pas seis engatjaments juridics envèrs la Carta, ren de seriós es previst per l’obligar d’o faire...
 
L’estat espanhòu a ratificat la Carta e l’aplica teoricament a l’occitan en li donant lo nom d’“aranés”. Totun, la ratificacion espanhòla a agut un efiech gaireben nul sus l’occitan, en comparason amb çò qu’avèm obtengut gràcias au regim especiau d’Aran (1990) o dieumercé la Lei de l’occitan (2010).
 
Leis occitanistas devon pas considerar la ratificacion de la Carta coma un objectiu prioritari. Cau que França, Itàlia e Mónegue la ratifiquen, es clar, mai aquò cambiariá pas grand causa. Lo combat important se mena sus lo terren de la practica sociala.
 
 
Vincent Peillon e la reforma de l’escòla
 
Lo ministre francés de l’educacion, Vincent Peillon, prepara un projècte de “refondacion de l’escòla”. I parla pas ges de la promocion dei lengas subordenadas, maugrat lo tractament discrimantòri e escandalós que subisson dins l’ensenhament.
 
Siáu d’acòrdi amb leis occitanistas que se mobilizan per obtenir quauquei mesuras elementàrias en favor de l’ensenhament de l’occitan. Sosteni evidentament lei revendicacions tecnicas de la FÈLCO, de Calandreta, de País Nòstre e dau Partit Occitan que se son exprimidas a prepaus de la reforma Peillon.
 
Mai, en clau sociolingüistica, an mancat quicòm. Ausan pas assumir çò que deuriá èsser la revendicacion essenciala: l’occitan deu venir, a tèrme, una matèria obligatòria dau programa comun; deu venir un veïcul d’ensenhament per leis autrei matèrias coma lei matematicas, l’istòria, l’espòrt o la musica; e es necite de formar en massa de professors competents per aplicar aqueu programa elementari, que sens aquò i aurà pas de dignitat de l’occitan a l’escòla...
 
E per i arribar, coma o preconiza Fishman, cau far pression a travèrs de l’usatge sociau e prèvi de la lenga. Donc devèm installar —d’en primier— una practica visibla e audibla de l’occitan mejançant una concentracion de familhas, de vesinanças e de malhums que parlan occitan.
 
 
L’audàcia descabestrada dau “Manifeste occitaniste”
 
D’aquesta passa, dos responsables dau Partit Occitan (PÒC), Dàvid Grosclaude e Guilhèm Latruvèrsa, fan campanha per agropar de signaturas per un document entitolat “Manifeste Occitaniste” (çò que significa, en lenga nòstra: Manifèst Occitanista). Çò positiu es que i aurà benlèu un pauc de concòrdia, ja que lo Partit de la Nacion Occitana (PNO) sembla associat a aqueu procès. Que lo PÒC e lo PNO collabòren, que despassen enfin sei rivalitats vielhanchonas, es una excellenta nòva. Un autre ponch positiu es que lo manifèst ramenta de faiçon pedagogica doas o tres valors importantas de l’occitanisme: la cultura occitana coma liame sociau e factor d’integracion, sa correlacion amb la defensa de l’environament... Fòrça ben. D’acòrdi. De segur... Tot individú non occitanista se pensarà, en legir lo manifèst, que l’occitanisme es un movement ben simpatic.
 
En clau sociolingüistica, aqueu manifèst, maugrat son aspècte boniàs, oblida completament leis objectius prioritaris per una recuperacion sociala de l’occitan: aquelei de tèrme cort (transmission familiala e concentracion dei parlants) e aquelei de tèrme lòng (ensenhament obligatòri e sistematizat, oficializacion completa, usatge massís dins lei mèdias). Cau creire que lo PÒC a oblidat que comptèt entre sei membres l’illustre Robèrt Lafont, qu’èra totun un grand sociolingüista, e qu’expliquèt coma podèm “revertegar la diglossia”^[2].
 
Lo manifèst oblida tanben de desmontar lo mite nacionau francés, que pasmens es la primiera causa dei blocatges antioccitans dins l’Exagòn. Aquò o demostrèron de manieras diferentas, tant Robèrt Lafont (qu’aderiguèt au PÒC) coma Francés Fontan (que fondèt lo PNO).
 
Saique, se risca d’espaurugar lei gents en criticant lo mite nacionau francés o en parlant dei conflictes entre lei lengas. Es aquò, benlèu, que Grosclaude e Latruvèrsa se pensavan, quand preparèron la redaccion bravoneta dau manifèst.
 
Me pòdi enganar benlèu, mai crenhi que se passe çò que seguís. Aqueu manifèst risca d’anar pas luenh perque despassa pas leis idèas simpaticas sus l’occitan que ja an convencut una majoritat de l’opinion. Adutz ren de nòu dins lo discors public. Incita pas l’opinion a passar lo nivèu dei bòneis intencions. Dobrís pas lei consciéncias.
 
Pus important que tot, prepausa pas lei mesuras concretas e necessàrias —ben identificadas per la sociolingüistica— que permetrián d’inversar lo movement en cors de substitucion lingüistica.
 
Sus lo plan formau, lo manifèst es redigit unicament en lenga francesa. L’occitan i es present sonque coma lenga decorativa, per doblar leis intertítols ja en francés. E mai, lei rars passatges en occitan son clafits d’errors gramaticalas (mentre que lo tèxt francés, eu, a beneficiat d’una redaccion impecabla). Critiqui pas l’existéncia d’una version en francés, ja que lo pòble occitan es massissament francofòn. Per còntra, ren empachava pas de far una version en lenga occitana. Se comunicam pas en occitan, siam pas credibles a l’ora de revendicar l’occitan coma lenga de comunicacion.
 
Se quichi sus de detalhs de forma? Se cèrqui lo darrier denier? Que non... Coma sociolingüista, demòstri qu’una question de forma —un occitan rar, decoratiu e plen d’errors— revèla lo renonciament practic a utilizar l’occitan coma lenga de comunicacion.
 
Enfin, lo manifèst oblida autra causa de fondamentau: s’adreiça sonque ais occitans de l’estat francés. Non prepausa ren ais occitans de Mónegue, dei Valadas e d’Aran. Revèrta una vision subordenada de la lenga d’òc, qu’es pensada sonque dins la preson mentala de l’Exagòn, en relacion exclusiva amb la nacion francesa, e non pas en relacion amb l’espaci totau d’Occitània.
 
 
Maximalisme e minimalisme
 
Quauquei sociolingüistas occitans e catalans avèm trabalhat sus lei nocions de maximalisme e de minimalisme.
 
Lo minimalisme, o avètz comprés, consistís a negar o minimizar lo conflicte dei lengas e, per tant, finís qu’es pauc eficaç perque vei pas çò essenciau. Lo minimalisme risca de nos desesperar. O ben nos pòt estrambordar provisòriament dins de campanhas a vista de nas, que menan pas enluòc, e que provocaràn puei de desillusions terriblas per lei militants occitanistas. Sens vision lucida dau conflicte dei lengas, l’auvari es garentit.
 
Lo maximalisme, es clar, es la recèrca lucida per analisar çò que se passa e per cercar d’inversar eficaçament lo procès de mòrt lingüistica. Aquò a ren de veire amb l’extremisme. Au contrari, lo maximalisme es la recèrca d’una existéncia normala per la lenga, dins un país normau e dins una societat normala. Lançar de programas maximalistas per sauvar l’occitan es dificil, ingrat e ardú. Joshua Fishman o explica net e clar. Mai aumens, lo maximalisme entreten pas d’illusions futilas. Se basa sus una seriosa experiéncia sociolingüistica que s’es verificada sus lo terren, e en particular en Catalonha. Es estrambordant de trabalhar e de sauvar una lenga quand sabèm que partèm sus de basas d’accion solidas.
 
 

____
^[1] FISHMAN Joshua (1991) Reversing language shift: theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages, Clevedon: Multilingual Matters
^[2] LAFONT Robèrt (1984) “Pour retrousser la diglossie”, Lengas 15