Opinion
Pluricentrisme e unitat
Qualques occitanistas pèrdon lor temps a inventar de problèmas falses per nos empachar de nos ocupar dels problèmas urgents e reals.
Un problèma fals, per exemple, es de far coma se la question de l’occitan estandard (o occitan referencial o occitan larg) èra pas clara quand en realitat o es. Lo sol problèma real que se pausa es de difusar l’occitan estandard per salvar la lenga e reconquerir de foncions de comunicacion. Los que se pèrdon dins lo problèma fals (la natura de l’estandard) o fan pas conscientament. Se pèrdon perque son alienats dins lor estat de minoritaris inassumits.
Dempuèi qualques setmanas, doas o tres personas multiplican las atacas virulentas contra mon trabalh sus l’estandardizacion, tant dins los comentaris dels articles de Jornalet coma dins qualques autres sits web. De còps aquelas personas dison de messòrgas enormissimas sus mon trabalh. Es fòrça amusant. Pasmens me cal restablir la vertat.
Lo besonh d’un estandard
Perqué nos cal un occitan estandard?
Los tipes d’estandards
Lo sociolingüista Xavier Lamuela, en 1992, a descrich aital las diferentas manièras de bastir una lenga estandard[1]:
L’estandard pluricentric, una solucion d’unitat
Donc es clar: la recèrca sociolingüistica e internacionala explica solidament, dempuèi los ans 1970 al minim, çò qu’es una lenga estandard pluricentrica.
Dins mas recèrcas ai prepausat d’empegar l’etiqueta de “pluricentric” a çò que se passa dins l’estandardizacion de l’occitan. D’efièch:
O avèm ben comprés, amb l’estandard pluricentric, se tracta ben d’organizar una convergéncia e una unitat de la lenga segon un plan racional e equilibrat:
Mas i a encara qualques polemistas, uèi, que comprenon pas aquestes aspèctes de la lingüistica; deforman lo sens mon trabalh en pretendent que lo pluricentrisme transformariá los dialèctes occitans en lengas separadas... Es amusant perque es grotesc e degun o creirà pas.
Mas recèrcas sus l’occitan estandard se situan exactament dins doas tradicions de recèrca amb de basas scientificas solidas:
___________
[1] LAMUELA Xavier (1992) “Les menes de codificació lingüística: la noció de codificació de registre”, Jornades de la Secció Filològica de l’Institut d’Estudis Catalans a Lleida (1 i 2 de juny de 1991), Barcelona/Lleida: Institut d’Estudis Catalans / Institut d’Estudis Ilerdencs / Universitat de Lleida: 15-30
[2] La codificacion (o normativizacion, o fixacion d’una nòrma), la cal pensar coma estapa logica per arribar ultimament a una lenga estandard. Aquò es evident, mas es pas encara comprés per fòrça occitanistas.
[3] KLOSS Heinz (1978) Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800, coll. Sprache der Gegenwart-Schriften des Instituts für Deutsche Sprache n°37, Düsseldorf: Schwann — CLYNE Michael (1992) (dir.) Pluricentric languages: differing norms in different nations, coll. Contributions to the sociology of language n°62, Berlin / Nòva York: Mouton de Gruyter
[4] BÈC Pèire (1972) “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan”, Annales de l’Institut d’Études Occitanes 4e série, tome II, n° 6
[5] LAFONT Robèrt (1971) L’ortografia occitana, sos principis, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans — LAFONT Robert (1984) “Pour retrousser la diglossie”, Lengas 15
[6] KREMNITZ Georg (1974) Versuche zur Kodifizierung des Okzitanischen seit dem 19. Jh. und ihre Annahme durch die Sprecher, coll. Tübinger Beiträge zur Linguistik, Tübingen: Narr
[7] SAUZET Patric (1985) Compendi practic de l’occitan normat, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans / CRDP — SAUZET Patric (1990) “La grafia es mai que la grafia”, Amiras 21 (Enseigner l’occitan: le tableau est-il si noir?): 35-46
[8] SUMIEN Domergue (2006) La standardisation pluricentrique de l’occitan. Nouvel enjeu sociolinguistique, développement du lexique et de la morphologie, coll. Publications de l’Association Internationale d’Études Occitanes, Turnhout: Brepols
Un problèma fals, per exemple, es de far coma se la question de l’occitan estandard (o occitan referencial o occitan larg) èra pas clara quand en realitat o es. Lo sol problèma real que se pausa es de difusar l’occitan estandard per salvar la lenga e reconquerir de foncions de comunicacion. Los que se pèrdon dins lo problèma fals (la natura de l’estandard) o fan pas conscientament. Se pèrdon perque son alienats dins lor estat de minoritaris inassumits.
Dempuèi qualques setmanas, doas o tres personas multiplican las atacas virulentas contra mon trabalh sus l’estandardizacion, tant dins los comentaris dels articles de Jornalet coma dins qualques autres sits web. De còps aquelas personas dison de messòrgas enormissimas sus mon trabalh. Es fòrça amusant. Pasmens me cal restablir la vertat.
Lo besonh d’un estandard
Perqué nos cal un occitan estandard?
— L’estandard es una aisina que garentís un modèl d’occitan largament accessible per una populacion qu’a perdut l’usatge de l’occitan. Sens estandard, pas d’occitan largament accessible. Sens occitan accessible, pas de recuperacion de la lenga dins la societat.
— Un estandard es tanben necessari per ocupar de foncions de comunicacion novèlas, que l’occitan las ocupa pas encara. Sens estandard, i a pas de basa solida per la gramatica e lo lexic, sens gramatica e sens lexic solids, l’occitan es incapable de s’assolidar dins los usatges especializats de la vida modèrna.
— Es pas question de condemnar los dialèctes, los sosdialèctes e los parlars locals. Conselham lor estudi e lor valorizacion. La paraula espontanèa en occitan local, la cal respectar. Mas es una messòrga de pretendre que podèm recuperar l’occitan entre 16 milions d’abitants solament en se basant sus de parlars locals. Podèm pas formar a la lenga 16 milions de compatriòtas amb de corses, d’exercicis, de libres e de gramaticas que se declinarián en 36 versions localas.
— Dins una societat modernizada, tota lenga normala possedís una varietat estandard. Aqueles ultralocalistas que vòlon pas d’occitan estandard son tanben aqueles que refusan que l’occitan arribe al foncionament normal que caracteriza lo francés, l’espanhòl o l’italian. Los ultralocalistas militan per una somission eternala de l’occitan.
— Un estandard es tanben necessari per ocupar de foncions de comunicacion novèlas, que l’occitan las ocupa pas encara. Sens estandard, i a pas de basa solida per la gramatica e lo lexic, sens gramatica e sens lexic solids, l’occitan es incapable de s’assolidar dins los usatges especializats de la vida modèrna.
— Es pas question de condemnar los dialèctes, los sosdialèctes e los parlars locals. Conselham lor estudi e lor valorizacion. La paraula espontanèa en occitan local, la cal respectar. Mas es una messòrga de pretendre que podèm recuperar l’occitan entre 16 milions d’abitants solament en se basant sus de parlars locals. Podèm pas formar a la lenga 16 milions de compatriòtas amb de corses, d’exercicis, de libres e de gramaticas que se declinarián en 36 versions localas.
— Dins una societat modernizada, tota lenga normala possedís una varietat estandard. Aqueles ultralocalistas que vòlon pas d’occitan estandard son tanben aqueles que refusan que l’occitan arribe al foncionament normal que caracteriza lo francés, l’espanhòl o l’italian. Los ultralocalistas militan per una somission eternala de l’occitan.
Los tipes d’estandards
Lo sociolingüista Xavier Lamuela, en 1992, a descrich aital las diferentas manièras de bastir una lenga estandard[1]:
— La codificacion[2] unitarista construtz una varietat codificada unica a partir d’una sola varietat preexistenta. Per exemple, l’italian estandard se basa solament sus lo dialècte toscan.
— La codificacion composicionala arriba a una varietat codificada unica a partir de plusors varietats anterioras. Per exemple, l’alemand estandard se basa sus diferents dialèctes.
— La codificacion plurala porgís plusors varietats codificadas que son compatiblas amb la concepcion et l’usatge unitaris de la lenga. Equival al concèpte de lenga pluricentrica que lo sociolingüista alemand Heinz Kloss desvolopèt ja en 1978 e que lo sociolingüista australian Michael Clyne redifusèt fòrça de 1992 enlà[3]. Per exemple, l’alemand estandard —inicialament composicional—, s’es diferenciat leugièrament entre los estats d’Alemanha, Àustria e Soïssa. E mai dins lo sol estat d’Alemanha, i a qualques diferéncias regionalas dintre l’estandard... Autre exemple: lo catalan estandard accèpta d’adaptacions regionalas, especialament dins lo País Valencian.
— La codificacion independenta tracta de varietats diferentas coma se foguèsson de lengas separadas (aquò equival a las lengas per elaboracion o lengas Ausbau, un autre concèpte d’Heinz Kloss qu’avèm ja tractat dins aquesta rubrica). Per exemple, lo danés, lo suedés e lo norvegian se codifican de manièra distinta mas demòran similars. Autre exemple: l’occitan e lo catalan an de codificacions independentas e mai se forman a l’origina un sistèma comun.
— La codificacion composicionala arriba a una varietat codificada unica a partir de plusors varietats anterioras. Per exemple, l’alemand estandard se basa sus diferents dialèctes.
— La codificacion plurala porgís plusors varietats codificadas que son compatiblas amb la concepcion et l’usatge unitaris de la lenga. Equival al concèpte de lenga pluricentrica que lo sociolingüista alemand Heinz Kloss desvolopèt ja en 1978 e que lo sociolingüista australian Michael Clyne redifusèt fòrça de 1992 enlà[3]. Per exemple, l’alemand estandard —inicialament composicional—, s’es diferenciat leugièrament entre los estats d’Alemanha, Àustria e Soïssa. E mai dins lo sol estat d’Alemanha, i a qualques diferéncias regionalas dintre l’estandard... Autre exemple: lo catalan estandard accèpta d’adaptacions regionalas, especialament dins lo País Valencian.
— La codificacion independenta tracta de varietats diferentas coma se foguèsson de lengas separadas (aquò equival a las lengas per elaboracion o lengas Ausbau, un autre concèpte d’Heinz Kloss qu’avèm ja tractat dins aquesta rubrica). Per exemple, lo danés, lo suedés e lo norvegian se codifican de manièra distinta mas demòran similars. Autre exemple: l’occitan e lo catalan an de codificacions independentas e mai se forman a l’origina un sistèma comun.
L’estandard pluricentric, una solucion d’unitat
Donc es clar: la recèrca sociolingüistica e internacionala explica solidament, dempuèi los ans 1970 al minim, çò qu’es una lenga estandard pluricentrica.
Dins mas recèrcas ai prepausat d’empegar l’etiqueta de “pluricentric” a çò que se passa dins l’estandardizacion de l’occitan. D’efièch:
— Dempuèi Frederic Mistral e Loís Alibèrt, e abans l’inici dels ans 1970, e mai s’òm parlava pas clarament d’“occitan estandard”, ja i aviá una tendéncia a bastir de varietats regionalas codificadas dins lo sens de la convergéncia, especialament en provençal amb Frederic Mistral puèi Robèrt Lafont, en gascon amb Pèire Bèc, en lemosin amb Gerard Gonfroy o en lengadocian amb Loís Alibèrt...
— En 1972, lo lingüista Pèire Bèc faguèt la primièra teorizacion de l’occitan estandard[4] en se basant essencialament sus lo dialècte lengadocian pr’amor de sa posicion intermediària. Mas i prevesiá tanben de varietats regionalas convergentas. Dempuèi los ans 1970, pro de gramaticas e de lexics an permés de metre en circulacion aquel occitan estandard de basa lengadociana. D’autres lingüistas an desvolopat la teoria o la descripcion d’aqueste procès coma Robèrt Lafont[5], Georg Kremnitz[6], Patric Sauzet[7] e tantes...
— Ai sostengut en 2004 e ai publicat en 2006 una tèsi doctorala[8] que sintetiza la via iniciada per Bèc, Lafont e Alibèrt, en prepausant un fuèlh de rota complet per completar lo trabalh. Ai utilizat lo tèrme lenga pluricentrica de Kloss per lo descriure. Ai prepausat: 1º una varietat per defaut de l’occitan estandard, de basa lengadociana; 2º de varietats regionalas de l’occitan estandard, estrechament convergentas segon un esquèma precís e detalhat (vivaroalpenc, auvernhat, lemosin, gascon, provençal, niçard).
— En 1972, lo lingüista Pèire Bèc faguèt la primièra teorizacion de l’occitan estandard[4] en se basant essencialament sus lo dialècte lengadocian pr’amor de sa posicion intermediària. Mas i prevesiá tanben de varietats regionalas convergentas. Dempuèi los ans 1970, pro de gramaticas e de lexics an permés de metre en circulacion aquel occitan estandard de basa lengadociana. D’autres lingüistas an desvolopat la teoria o la descripcion d’aqueste procès coma Robèrt Lafont[5], Georg Kremnitz[6], Patric Sauzet[7] e tantes...
— Ai sostengut en 2004 e ai publicat en 2006 una tèsi doctorala[8] que sintetiza la via iniciada per Bèc, Lafont e Alibèrt, en prepausant un fuèlh de rota complet per completar lo trabalh. Ai utilizat lo tèrme lenga pluricentrica de Kloss per lo descriure. Ai prepausat: 1º una varietat per defaut de l’occitan estandard, de basa lengadociana; 2º de varietats regionalas de l’occitan estandard, estrechament convergentas segon un esquèma precís e detalhat (vivaroalpenc, auvernhat, lemosin, gascon, provençal, niçard).
O avèm ben comprés, amb l’estandard pluricentric, se tracta ben d’organizar una convergéncia e una unitat de la lenga segon un plan racional e equilibrat:
— En reconeissent qualques traches regionals e emblematics mas leugièrs (fòrt/hòrt, una/ua, ostal/ostau, cantar/chantar, agachar/agaitar, los/lei/lu...).
— En metent fin a las practicas antinormistas que crèan de divergéncias sens interès practic e indignas d’una lenga estandard solida (coma toponim vèrsus toponime*, blau vèrsus blu*, Occitània vèrsus l’Occitania*, ça que la vèrsus çaquelà*, directritz vèrsus directora* e autras pèrdas de temps venent d’una analisi superficiala dels problèmas).
— En metent fin a las practicas antinormistas que crèan de divergéncias sens interès practic e indignas d’una lenga estandard solida (coma toponim vèrsus toponime*, blau vèrsus blu*, Occitània vèrsus l’Occitania*, ça que la vèrsus çaquelà*, directritz vèrsus directora* e autras pèrdas de temps venent d’una analisi superficiala dels problèmas).
Mas i a encara qualques polemistas, uèi, que comprenon pas aquestes aspèctes de la lingüistica; deforman lo sens mon trabalh en pretendent que lo pluricentrisme transformariá los dialèctes occitans en lengas separadas... Es amusant perque es grotesc e degun o creirà pas.
Mas recèrcas sus l’occitan estandard se situan exactament dins doas tradicions de recèrca amb de basas scientificas solidas:
— La tradicion de codificacion preparada per Alibèrt, Bèc e Lafont, que ja avián lançat aquesta dinamica de lenga pluricentrica, plan, plan longtemps abans ma quita naissença...
— La tradicion sociolingüistica internacionala, ont lo concèpte de lenga pluricentrica (Kloss 1978, Clyne 1992) descriu ben una forma d’unitat lingüistica, sens discussion possibla. E correspond pro amb çò que se fa efectivament dins los trabalhs serioses qu’elabòran un occitan estandard...
— La tradicion sociolingüistica internacionala, ont lo concèpte de lenga pluricentrica (Kloss 1978, Clyne 1992) descriu ben una forma d’unitat lingüistica, sens discussion possibla. E correspond pro amb çò que se fa efectivament dins los trabalhs serioses qu’elabòran un occitan estandard...
___________
[1] LAMUELA Xavier (1992) “Les menes de codificació lingüística: la noció de codificació de registre”, Jornades de la Secció Filològica de l’Institut d’Estudis Catalans a Lleida (1 i 2 de juny de 1991), Barcelona/Lleida: Institut d’Estudis Catalans / Institut d’Estudis Ilerdencs / Universitat de Lleida: 15-30
[2] La codificacion (o normativizacion, o fixacion d’una nòrma), la cal pensar coma estapa logica per arribar ultimament a una lenga estandard. Aquò es evident, mas es pas encara comprés per fòrça occitanistas.
[3] KLOSS Heinz (1978) Die Entwicklung neuer germanischer Kultursprachen seit 1800, coll. Sprache der Gegenwart-Schriften des Instituts für Deutsche Sprache n°37, Düsseldorf: Schwann — CLYNE Michael (1992) (dir.) Pluricentric languages: differing norms in different nations, coll. Contributions to the sociology of language n°62, Berlin / Nòva York: Mouton de Gruyter
[4] BÈC Pèire (1972) “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan”, Annales de l’Institut d’Études Occitanes 4e série, tome II, n° 6
[5] LAFONT Robèrt (1971) L’ortografia occitana, sos principis, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans — LAFONT Robert (1984) “Pour retrousser la diglossie”, Lengas 15
[6] KREMNITZ Georg (1974) Versuche zur Kodifizierung des Okzitanischen seit dem 19. Jh. und ihre Annahme durch die Sprecher, coll. Tübinger Beiträge zur Linguistik, Tübingen: Narr
[7] SAUZET Patric (1985) Compendi practic de l’occitan normat, Montpelhièr: Universitat de Montpelhièr III-Centre d’estudis occitans / CRDP — SAUZET Patric (1990) “La grafia es mai que la grafia”, Amiras 21 (Enseigner l’occitan: le tableau est-il si noir?): 35-46
[8] SUMIEN Domergue (2006) La standardisation pluricentrique de l’occitan. Nouvel enjeu sociolinguistique, développement du lexique et de la morphologie, coll. Publications de l’Association Internationale d’Études Occitanes, Turnhout: Brepols
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Sénher Sumien, admiri fòrça lo trabalh vòstre, e crèsi qu'es una avançada teorica plan remirabla per ajudar a la construccion d'un occitanisme democratic e realiste, mas justament, me pausi la question de saupre coma seriá possible de far créisser- a partir de vostre trabalh, l'idèa d'un "pluricentrisme", mas que siá pas unicament "linguistic" , se aquò fa sens per vos. #42
#40 Òc, la gramatica gascona de Romieu & Bianchi es una bona aisina de trabalh.
#36 Permèr, ne ves permèti pas de díser que hèci pleiteis "racistes ("sic !!!). Ne'm conéishetz pas, alavetz, n'anitz pas tròp lunh. Qu'es de bon har d'escríver en desconeishuts, mes que's cau sauvar un chic de politessa... Que me'n sauvi, jo, un chicòt alavetz, ne responi pas çò que ves aurétz ameritat d'entèner.
Après, l'irèia de le gasconitat (deu parlar) qu'es estada lançada per Jean Séguy, un scientific, e qu'atz hòrt un gran estudi sus aquò en l'Atlas Linguistic de Gasconha. Alavetz, ne vei pas briga çò qu'i a de "raciste" ací, ni de fantasiste. Ne cau pas con.hóner lenga e etnicitat, malaja.
Ne disi pas sonque : i avossi un gascon mejan, que seré mé logic qu'estossi calcat suus parlars mei identificats de Gasconha que non pas sus un gascon shèt deu gascon... Ne parli pas de hargar un parlar artificiau basat sus Aranhoet o Barèja (los dus 100% de l'ALG), mes d'elaborar quauquarren suus parlars qu'an mé de 80%. Aquí que l'atz.
E emplegar fòrmas majoritàrias. E se servir de critèris sociaus tanben, on es parlada le lenga, uncoèra uei o jorn...
L'exemple de "blau" (0 responsa "blau" en nat punt d'enquèsta deus 156 causits per l'ALG !!!!!!!!!!!!!!!!!!) que'm sembla plan arrepresentativa de duas vistas tan desparièras d'ua lenga normada.
Qu'ac torni díser : nada responsa "blau" a "com apèratz le color deu cèu" sus 156 punts d'enquèsta. Donc per responsa, lo gascon estandard, que'u vei democratic. E logic.
En publicar la Gramatica de l'occitan gascon contemporanèu, qu'avem assajat de "promòver" un occitan gascon mejan, un occitan gascon de comunicacion larg.
Que vse dèishi imaginar las reaccions deus "gascon, lengatge estranh" pr'amòr dus non-gascons (non-bearnés) de soca avèvan gausat escríver ua gramatica deu gascon en occitan de Gasconha…
En publicar la Gramatica de l'occitan gascon contemporanèu, qu'avem assajat de "promòver" un occitan gascon mejan, un occitan gascon de comunicacion larga.
Que vse dèishi imaginar las reaccions deus "gascon, lengatge estranh" pr'aòr dus non-gascon (non-bearnés) de soca avèvan gausat escríver ua gramatica deu gascon en occitan de Gasconha…
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari