Opinion
L’estrategia dei canibals: denóncian lo “centralisme” per far mai de centralisme
Un centralisme lengadocian, de verai?
D’unei que i a parlan d’un pretendut “centralisme”, dins lo movement occitanista, que privilegiariá lo dialècte lengadocian e la region de Lengadòc en detriment de la rèsta d’Occitània. Aquelei que propagan aquela idèa pertanhon a doas categorias: siá son de secessionistas que vòlon destruire l’unitat de la lenga, siá son d’occitanistas sincèrs.
Dins lo primier cas, lei partisans dau secessionisme lingüistic —lei que pretendon que provençau, auvernhat o gascon serián de lengas distintas de l’occitan— an interès de far creire que i auriá un centralisme lengadocian. Una discussion onèsta es impossibla amb elei.
Dins lo segond cas, leis occitanistas que parlan de “centralisme lengadocian” fan una error d’analisi. E ansin prejudican ais objectius que vòlon aténher. Es amb elei qu’ai enveja de discutir.
De problèmas de percepcion
Es verai: de còps, i a ben una vision lengadocentrista qu’anima certaneis occitanistas lengadocians, incapables de comprene la diversitat d’Occitània. Capisson pas, lei paures, que lo clafotís, la raviòla, lo broç, lo nhòc, la pastilha Vichèi o la garbura son d’especialitats aumens tant occitanas coma lo caçolet tolosan. Sabon pas que la Limanha Borbonesa o Champsaur son de parçans aumens tan coneguts coma Lauragués o Carcassés. Supausan que tota Occitània es cobèrta de vinharés alinhats. Creson que Marselha es una vilòta periferica de la talha de Narbona. Son capables d’afirmar que Bordèu o Mónegue serián “luenh”. S’imaginan que i aguèt d’erètges catars a Clarmont-Ferrand, Tolon o Baiona. O fan pas exprès. Mancan solament de formacion. Es solament un problèma de vision, de percepcion. Es vexant de segur, mai sens consequéncia grèva sus lo terren.
Car se i a una vision lengadociana deformada, i a jamai agut de politicaaplicada e volontària de “centralisme lengadocian”. S’es jamai concebut un complòt diabolic, a partir dei sosterranhs de Tolosa o Montpelhièr, per preparar una invasion culturala lengadociana dins la rèsta d’Occitània. Cadun o pòt constatar: leis occitanistas lemosins, auvernhats o provençaus fan exactament çò que vòlon en Lemosin, Auvèrnhe o Provença... Lei dos pus grands menaires de l’occitanisme, Frederic Mistral e Robèrt Lafont, èran provençaus.
I a ben quauquei problèmas de percepcion lengadociana. Mai i a de defauts de percepcion encara pus caricaturaus e pus grèus demieg certaneis occitanistas gascons, provençaus e niçards. Existís un gasconocentrisme, un provençalocentrisme e un niçardocentrisme. Se limitan pas a una vision deformada. Genèran d’actes desvergonhats de centralisme gascon, provençau o niçard. Se i a un risc de centralisme, uei, ven pas talament de Lengadòc...
Testimònii que, coma provençau, ai viscut e trabalhat quauqueis ans en domeni lengadocian, a Montpelhièr, Besièrs e Rodés. Jamai leis occitanistas lengadocians (o roergàs) an mostrat de mesprètz, ni per ma cultura provençala, ni per la cultura deis autrei regions non lengadocianas. De còps comprenián pas lei subtilitats provençalas (o niçardas, daufinencas, lemosinas, gasconas, auvernhatas...), mai en generau mostravan de respècte e una enveja de ne saupre mai.
Ara, vaicí d’experiéncias negativas qu’ai viscudas.
Centralisme gascon
Dos o tres burocratas de l’occitanisme gascon se creson autorizats a impausar de formas lingüisticas erronèas dins lei revistas, afichas e sits web amb vocacion panoccitana. Impausan leis errors telefòne*, toponime*, Occitania* quand çò sol corrècte es telefòn, toponim, Occitània (dins totei lei dialèctes). An trobat lei formas erronèas dins un marrit diccionari gascon, sens valor lexicografica, que prenon per un libre sagrat. Nosautres lei lingüistas, li avèm explicat lo problèma. Mai lei burocratas gasconocentristas se trufan de l’expertesa scientifica. Ara donc: nos impausan aquestei formas marridas dins de tèxts en gascon, mai tanben en lengadocian, en lemosin e en provençau. Lei saupican dins lei revistas La Setmana e Plumalhon, dins de documents pedagogics dei Calandretas o dins lei sits web de l’InÒc e dau CPLO.
Un exemple extrèm. Dins leis escòlas, de localistas gascons an difusat lo tipe rendetz-vse prononciat [rrendepˈpe] (qu’es de gascon autentic, segur) perque lo tròban “pus gascon” que lo tipe rendètz-vos (qu’es tanben de bòn gascon, totun). Son tan fanatics qu’an capitat d’impausar [rrendepˈpe] a d’ensenhaires lengadocians qu’o an reïnterpretat en rendètz-pè* o rendepè*. E ansin s’ensenha l’impossible mot rendepè* dins leis escòlas lengadocianas. Lo centralisme gascon en actes...
Centralisme provençau
Coneissi de renaissentistas provençaus (dei doas grafias) que pensan que tota forma absenta de l’estil de Mistral, necessàriament seriá pas provençala. Mai d’un còp, m’an reprochat a ieu d’utilizar en provençau lo vèrb caler (cau) en luòc dau vèrb faler (fau) que Mistral preferís... Aquelei provençalocentristas pensan que caler (cau) seriá una contaminacion inacceptabla venent dau “centralisme lengadocian”... Pasmens lo quite Mistral indica que caler (cau) s’utiliza en provençau marselhés: podèm legir “cau (m.)” dins LoTresaur dau Felibritge a la pagina 425. E de lingüistas seriós an demostrat que l’usatge de caler (cau) es corrent en Provença Orientala.
Aquelei meteis provençalocentristas son leis eiretiers d’una escòla de pensada qu’assagèt, fa un sègle, d’impausar una vision estrechament provençala a tota Occitània. Provença es una region mediterranèa. Donc an desvolopat lo mite d’una Occitània a 100% mediterranèa, e mai se lo clima mediterranèu ocupa una zòna minoritària dau País d’Òc. Son elei que pretendèron impausar, au començament dau sègle XX, un modèl uniformizat d’occitan culte basat sus lo provençau literari mistralenc. Un conceptor majorau d’aqueu projècte foguèt Sully-Andrieu Pèire. Aquò a donat un imatge un pauc negatiu e desfasat dau renaissentisme provençau. Uei, encara i a de provençaus qu’o an pas comprés, que se prenon per l’emborígol de la lenga d’òc e que braman còntra lo supausat perilh lengadocian. Lo centralisme provençau en actes...
Centralisme niçard
Vèrs la supèrba ciutat de Niça, trobam de localistas extremistas —de niçardàs coma se ditz— que riscan d’impausar una paralisi culturala. Pòdon pas suportar que Niça raione mens que Marselha e afortisson que lo niçard se pòt pas metre en dessota dau provençau literari.
Aquò rai, sus aqueste darrier ponch an agut rason: totei accèptan, uei, que lo niçard es l’egau dau provençau generau. Ja Robèrt Lafont o diguèt en 1972 dins L’ortografia occitana: lo provençau. Ai defendut aquela dignificacion dau niçard dins ma tèsi (La Standardisation Pluricentrique de l’Occitan, 2006).
Lo niçard a una plaça ben garentida e, pasmens, lei niçardàs se permeton de mespresar lo vivaroaupenc! Una granda partida de la Comtat de Niça parla lo vivaroaupenc e non pas lo niçard. Aquelei niçardàs, que son tant allergics au “provençau”, organizan de cors de niçard dins la zòna vivaroaupenca sens se pausar la mendre question. Lo centralisme niçard en actes...
Abolicion dau canibalisme
Aquestei crispacions còntra un enemic imaginari (lo supausat centralisme lengadocian) entraïnan de reaccions extrèmas ont d’unei fan ais autres çò que vòlon pas que leis autres li fagan. Es ansin qu’impausan un centralisme prògascon, pròprovençau e pròniçard.
E coma d’abitud, aqueu canibalisme, aquela maniera de se manjar entre faus enemics, entre occitans, nos empacha de veire lo sol perilh reau: la progression de la lenga francesa.
Lei canibals son una minoritat mai son actius e influents. Per astre, cresi que la majoritat deis occitanistas gascons, provençaus e niçards son capables d’èsser pus intelligents.
D’unei que i a parlan d’un pretendut “centralisme”, dins lo movement occitanista, que privilegiariá lo dialècte lengadocian e la region de Lengadòc en detriment de la rèsta d’Occitània. Aquelei que propagan aquela idèa pertanhon a doas categorias: siá son de secessionistas que vòlon destruire l’unitat de la lenga, siá son d’occitanistas sincèrs.
Dins lo primier cas, lei partisans dau secessionisme lingüistic —lei que pretendon que provençau, auvernhat o gascon serián de lengas distintas de l’occitan— an interès de far creire que i auriá un centralisme lengadocian. Una discussion onèsta es impossibla amb elei.
Dins lo segond cas, leis occitanistas que parlan de “centralisme lengadocian” fan una error d’analisi. E ansin prejudican ais objectius que vòlon aténher. Es amb elei qu’ai enveja de discutir.
De problèmas de percepcion
Es verai: de còps, i a ben una vision lengadocentrista qu’anima certaneis occitanistas lengadocians, incapables de comprene la diversitat d’Occitània. Capisson pas, lei paures, que lo clafotís, la raviòla, lo broç, lo nhòc, la pastilha Vichèi o la garbura son d’especialitats aumens tant occitanas coma lo caçolet tolosan. Sabon pas que la Limanha Borbonesa o Champsaur son de parçans aumens tan coneguts coma Lauragués o Carcassés. Supausan que tota Occitània es cobèrta de vinharés alinhats. Creson que Marselha es una vilòta periferica de la talha de Narbona. Son capables d’afirmar que Bordèu o Mónegue serián “luenh”. S’imaginan que i aguèt d’erètges catars a Clarmont-Ferrand, Tolon o Baiona. O fan pas exprès. Mancan solament de formacion. Es solament un problèma de vision, de percepcion. Es vexant de segur, mai sens consequéncia grèva sus lo terren.
Car se i a una vision lengadociana deformada, i a jamai agut de politicaaplicada e volontària de “centralisme lengadocian”. S’es jamai concebut un complòt diabolic, a partir dei sosterranhs de Tolosa o Montpelhièr, per preparar una invasion culturala lengadociana dins la rèsta d’Occitània. Cadun o pòt constatar: leis occitanistas lemosins, auvernhats o provençaus fan exactament çò que vòlon en Lemosin, Auvèrnhe o Provença... Lei dos pus grands menaires de l’occitanisme, Frederic Mistral e Robèrt Lafont, èran provençaus.
I a ben quauquei problèmas de percepcion lengadociana. Mai i a de defauts de percepcion encara pus caricaturaus e pus grèus demieg certaneis occitanistas gascons, provençaus e niçards. Existís un gasconocentrisme, un provençalocentrisme e un niçardocentrisme. Se limitan pas a una vision deformada. Genèran d’actes desvergonhats de centralisme gascon, provençau o niçard. Se i a un risc de centralisme, uei, ven pas talament de Lengadòc...
Testimònii que, coma provençau, ai viscut e trabalhat quauqueis ans en domeni lengadocian, a Montpelhièr, Besièrs e Rodés. Jamai leis occitanistas lengadocians (o roergàs) an mostrat de mesprètz, ni per ma cultura provençala, ni per la cultura deis autrei regions non lengadocianas. De còps comprenián pas lei subtilitats provençalas (o niçardas, daufinencas, lemosinas, gasconas, auvernhatas...), mai en generau mostravan de respècte e una enveja de ne saupre mai.
Ara, vaicí d’experiéncias negativas qu’ai viscudas.
Centralisme gascon
Dos o tres burocratas de l’occitanisme gascon se creson autorizats a impausar de formas lingüisticas erronèas dins lei revistas, afichas e sits web amb vocacion panoccitana. Impausan leis errors telefòne*, toponime*, Occitania* quand çò sol corrècte es telefòn, toponim, Occitània (dins totei lei dialèctes). An trobat lei formas erronèas dins un marrit diccionari gascon, sens valor lexicografica, que prenon per un libre sagrat. Nosautres lei lingüistas, li avèm explicat lo problèma. Mai lei burocratas gasconocentristas se trufan de l’expertesa scientifica. Ara donc: nos impausan aquestei formas marridas dins de tèxts en gascon, mai tanben en lengadocian, en lemosin e en provençau. Lei saupican dins lei revistas La Setmana e Plumalhon, dins de documents pedagogics dei Calandretas o dins lei sits web de l’InÒc e dau CPLO.
Un exemple extrèm. Dins leis escòlas, de localistas gascons an difusat lo tipe rendetz-vse prononciat [rrendepˈpe] (qu’es de gascon autentic, segur) perque lo tròban “pus gascon” que lo tipe rendètz-vos (qu’es tanben de bòn gascon, totun). Son tan fanatics qu’an capitat d’impausar [rrendepˈpe] a d’ensenhaires lengadocians qu’o an reïnterpretat en rendètz-pè* o rendepè*. E ansin s’ensenha l’impossible mot rendepè* dins leis escòlas lengadocianas. Lo centralisme gascon en actes...
Centralisme provençau
Coneissi de renaissentistas provençaus (dei doas grafias) que pensan que tota forma absenta de l’estil de Mistral, necessàriament seriá pas provençala. Mai d’un còp, m’an reprochat a ieu d’utilizar en provençau lo vèrb caler (cau) en luòc dau vèrb faler (fau) que Mistral preferís... Aquelei provençalocentristas pensan que caler (cau) seriá una contaminacion inacceptabla venent dau “centralisme lengadocian”... Pasmens lo quite Mistral indica que caler (cau) s’utiliza en provençau marselhés: podèm legir “cau (m.)” dins LoTresaur dau Felibritge a la pagina 425. E de lingüistas seriós an demostrat que l’usatge de caler (cau) es corrent en Provença Orientala.
Aquelei meteis provençalocentristas son leis eiretiers d’una escòla de pensada qu’assagèt, fa un sègle, d’impausar una vision estrechament provençala a tota Occitània. Provença es una region mediterranèa. Donc an desvolopat lo mite d’una Occitània a 100% mediterranèa, e mai se lo clima mediterranèu ocupa una zòna minoritària dau País d’Òc. Son elei que pretendèron impausar, au començament dau sègle XX, un modèl uniformizat d’occitan culte basat sus lo provençau literari mistralenc. Un conceptor majorau d’aqueu projècte foguèt Sully-Andrieu Pèire. Aquò a donat un imatge un pauc negatiu e desfasat dau renaissentisme provençau. Uei, encara i a de provençaus qu’o an pas comprés, que se prenon per l’emborígol de la lenga d’òc e que braman còntra lo supausat perilh lengadocian. Lo centralisme provençau en actes...
Centralisme niçard
Vèrs la supèrba ciutat de Niça, trobam de localistas extremistas —de niçardàs coma se ditz— que riscan d’impausar una paralisi culturala. Pòdon pas suportar que Niça raione mens que Marselha e afortisson que lo niçard se pòt pas metre en dessota dau provençau literari.
Aquò rai, sus aqueste darrier ponch an agut rason: totei accèptan, uei, que lo niçard es l’egau dau provençau generau. Ja Robèrt Lafont o diguèt en 1972 dins L’ortografia occitana: lo provençau. Ai defendut aquela dignificacion dau niçard dins ma tèsi (La Standardisation Pluricentrique de l’Occitan, 2006).
Lo niçard a una plaça ben garentida e, pasmens, lei niçardàs se permeton de mespresar lo vivaroaupenc! Una granda partida de la Comtat de Niça parla lo vivaroaupenc e non pas lo niçard. Aquelei niçardàs, que son tant allergics au “provençau”, organizan de cors de niçard dins la zòna vivaroaupenca sens se pausar la mendre question. Lo centralisme niçard en actes...
Abolicion dau canibalisme
Aquestei crispacions còntra un enemic imaginari (lo supausat centralisme lengadocian) entraïnan de reaccions extrèmas ont d’unei fan ais autres çò que vòlon pas que leis autres li fagan. Es ansin qu’impausan un centralisme prògascon, pròprovençau e pròniçard.
E coma d’abitud, aqueu canibalisme, aquela maniera de se manjar entre faus enemics, entre occitans, nos empacha de veire lo sol perilh reau: la progression de la lenga francesa.
Lei canibals son una minoritat mai son actius e influents. Per astre, cresi que la majoritat deis occitanistas gascons, provençaus e niçards son capables d’èsser pus intelligents.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#19 "Vaquí" ne's ditz pas briga en Bearn. Que disem "atau". "He donc, atau, que vienerèi doman". Dens l'emplec totun mei corrent deu fr. "voici", que disem "ací qu'as (qu'avetz, qu'avem"... "Tè ! Ací qu'ei lo vesin !"
#19 Castèths, parli de l'ALG de Séguy dins mei publicacions. E lei fònts valablas dau gascon se limitan pas a l'ALG.
#16 Totun, e'm pensi aqueth exemple de "blau" qu'es plan arrepresentatiu de les diferenças de vistas enter Mr Sumien, e quauques comentadors.. N'i a pas un quite punt "blau" en l'Atlas Linguistique de Gascogne, pas un.
http://ercvox.free.fr/iconographie/cartes/cartes/00146.gif
Un aut arrecast entà Mr Sumien : ne hètz pas jamei arreferéncia au tribalh miat per Jean Seguy de cap au gascon (l'ALG).
Preu mon permèr comentari, ne vedí pas les causas atau, mes s'es çò que volè díser Mr Sumien, alavetz qu'a reson sus aqueth punt, plan solide ("rendetz-pe").
Per Pèir "vaquí" que's dit hen les Lanas, alavetz belèu en Biarn ? Mes òsca preus tons comentaris, qu'ic as tot dit dehen.
Que'm sembla aquiths pleiteis de Mr Sumien que's poirén har, estossi sauvada le lenga, estossi ralhada per tots, lavetz aquí, òc-be, que poirém començar a "pinalhar" sus detalhòts. Aquí, qu'acodissi cap e tot dab Pèir.
#17 "Que ne saria se metiam l'energia qu'es mesa a se cataraunhar sus los mòts dins la socialisacion de nòstra lenga ?"
>> Avètz pas remarcat? La màger part de meis articles recents parlan de la socializacion de la lenga.
"de noms ! assumatz-ba !"
>> Ai decidit de donar pas de noms per caritat e per umanitat. Donar de noms rendriá certanei personas tròp vulnerablas. Es pus constructiu de denonciar leis actituds que lei personas.
Es un article interessant per qui s'interessa a la linguistica occitana, pr'aquò, i a quicòm que me gèina un chic aiçi : m'assembla que valdria mai, que, per un article linguistic que se sap polemic ( disciplina que, e mai que cap autra, a bèl èime descadena nosautris occitan-isants e tot còp crea de debats* ) que l'autor sap que ne va afustar un parelh, siagan nomadas las personas, e atal que siagan assumidas cap e tot las criticas que son faitas e la polemica, pr'exemple :
"Dos o tres burocratas de l’occitanisme gascon" qui ?
"de renaissentistas provençaus" qui ?
"de localistas extremistas —de niçardàs" qui ?
e atal mèmes :
"Nosautres lei lingüistas" qui ?
... etc
de noms ! assumatz-ba !
Las criticas son clarament destinadas per de monde de precis, alavetz nomatz, saria que pus clar, e se poiria milhor debatre, per çò que, aqui, demoram dins la glèisa : n'i a que, n'i a que, se reconeissiràn...
aquò val pas res, enfins, se volèm avançar, dins quna direccion que siague, cal brandir lo cocotièr.
* linguistica = tripla passion absoluda e nòbla.
Que ne saria se metiam l'energia qu'es mesa a se cataraunhar sus los mòts dins la socialisacion de nòstra lenga ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari