Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

L’elèit e lo pòble

Alem Surre-Garcia

Alem Surre-Garcia

Cargat de lenga e cultura occitanas alprèp del Conselh Regional Miègjorn-Pirenèus de 1989 a 2006. Traductor, escrivan, poèta, assagista, autor dramatic, conferencièr o organisaire d'esveniments culturals.

Mai d’informacions
L’oposicion pòble/elèit  aquò’s un topic de la pensada binària tradicionala. Ja lo diccionari de l’Acadèmia francesa de 1694 separava la cultura “generala” de la cultura “populara”. D’aquela vesion absolutista, lo temps de l’Esclaire (los Lums) ne tirèt l’oposicion mai formala entre “cultura” e “natura”, entre París (ont demòra l’elèit) e la Província generalament viscuda coma rurala e endarreirada, lèu relevada per la Colonia ont demòran los pòbles  salvatges que parlan d’idiòmas sens avenidor. Edouard Drumont, un dels cantorals de l’extrema drecha de la debuta del sègle XX utilizarà al mai l’oposicion pòble/elèit en favor del pòble solet.
 
Lo darrièr assag d’Eric Fraj Quin occitan per deman?1, pausa problèma: non pas dins l’expression d’una crenta legitima d’una marrida transmission (prononciacion, gramatica, vocabulari) e d’un apauriment de la lenga (ont n’es la formacion dels ensenhaires?), mas puslèu dins la represa de l’oposicion pòble/elèit, entre un “pòble occitanofone, autentic que seriá mespresat” per un elèit occitanista difusèire d’una lenga “artificiala”. En fach dins la seguida de çò que l’autor aviá ja escrich en 1995 dins lo Leberaubre ont criticava la promocion d’una “lenga de farlabica”2. Parlar d’una populacion occitanofona seriá, çò sembla, melhor que non pas d’un “pòble”. De qu’es aquel pòble? L’autor ne balha la definicion non pas dins lo còs del tèxte, mas dins un apondon: “totes los grops umans que dins aqueste país pertenhen pas a las classas dirigentas e que patissen més o mens çò que lor impausa la partida superiora de l’escala sociala”, En tèrmes d’estadisticas, aquò seriá doncas quicòm coma 95% o mai de la populacion. De qué pensar alara de las votacions democraticas que permeton al “pòble” d’eligir una partida d’aquela classa mèstra? Seriá aquela classa en defòra del còs social? Sens doblidar qu’al nivèl occitan, una bèla part de l’elèit ven de la classa populara.
 
D’un costat aquel elèit parlariá un “artefact unitari eregde, un occitan de laboratòri estrangièr al substrat populari” mentre que lo pòble parlariá una lenga viva e “autentica” Mancam aquí de soplesa, d’articulacion dins lo prepaus, desfauta una dialectica entre çò estadís e çò movedís “car toute langue est un champ de forces où les mêmes principes oeuvrent à la fois pour le changement et pour la fidélité au passé”, çò escriu Georgine Ayoub3.
 
Tornam en rè un moment e veirem que sem encara a repapiar. Frederic Mistral qu’aviá volgut cantar per los “pastres e gent di mas” serà lèu acusat de farlabicar la lenga. Leon Còrdas i tornarà: “Mistral avait su qu’il fallait s’appuyer sur le peuple. Or, il a continument fait le contraire4. Dins las annadas setanta, Louis Bayle  critiquèt los occitans, aqueles “technocrates du langage” e l’occitan “Tout est artificiel dans la construction de cette langue sans racines vivantes”. Denoncièt “le goût immodéré des occitans pour l’archaîsme et l’érudition de cabinet”. Aquelas pretencions occitanas, al seu vejaire, “ne touchent pas le peuple. Elles sont l’affaire d’intellectuels, nullement celles du vulgaire”. Vòlon remplaçar la lenga viva del pòble per “un langage esperantiste qui uniformise inexorablement les modes traditionnels de pensée et d’expression5. Eric Fraj denóncia uèi, al seu biais, “un dirigisme linguistic cercant lo restabliment d’una mitica puretat de la lenga”. Ont son las definicions de “puretat” e d’ “autenticitat”? Aristide Boyer, a la debuta del sègle XX, reprochava als Felibres “d’écrire une langue plutôt forgée arbitrairement que formée des éléments du parler plebéien, c’est-à-dire, de créer une littérature que le peuple comprend à peine6.
 
L’autenticitat e lo saber serián doncas del costat del pòble “locutor natural”, mas d’aquela autenticitat la literatura toristica departamentala n’es clafida e l’autenticitat es aquò que bolega pas mai. Eric Fraj cita un reprovèrbi occitan “la vièlha voliá pas morir” per significar que lo pòble vòl pas morir; mas per qué escafar la seguida d’aquel reprovèrbi “la vièlha voliá totjorn aprene”? Aquí lo besonh d’articular lo saber popular amb lo saber “sabent” coma aquel dels Trobadors per exemple: la transmission deu pas èstre univoòca.
 
L’autor de l’assag cita tanben C. Sicre “Lo pòble vòl pas un monde, vòl mondes”. Çò que sembla a priori pron escur. Ça que la n’i a que sabon çò que lo “pòble” vòl en plaça d’el, al seu nom! “Nous sommes le parti du peuple”, çò clamava Maurice Thorez lo 15 de mai de 1936. 77 ans aprèp, Philippot de l’extrema drecha clama exactament çò même7 e Marine Le Pen d’i apondre: “Chez nous les experts, c’est le peuple8. “Il faut revenir au peuple” dison uèi, e cadun per sa part, Philippot e Melanchon que manifestèt son “dégoût des élites. Qu’ils s’en aillent tous!9. Ne sauprem mai amb son darrièr libre anonciat en octobre  L’Ere du peuple per defugir la confusion  generalizada e retrobar la dfialectica necessària!.
 
L’istòria nos a après que lo pòble es pas mai ni mens vertuós que l’elèit: ”La culture d’élite ne garantit pas plus la liberté que la culture populaire l’égalité. Se cultiver, c’est sortir de la culture propre”, çò afortís Laurent Bouvet10: se cal mesfisar tant de l’elitisme coma del populisme.
 
 
 
 
 
_____
1. Eric Fraj, Quin occitan per deman? , Reclams, 2013
2. Eric Fraj, Lo Leberaubre, N° 21, 1995
3. Georgine Ayoub, in Qanara, N° 34, hiver 1999-2000
4. Louis Bayle, Procès de l’occitanisme, l’Astrado, 1975
5. Idem
6. In Poinsot M-C, Esthétique régionaliste, éd. E. Figuière, Paris, 1911
7. Sur Europe 1, 12 Juillet 2013
8. Université d’été de Fréjus, in Le Monde du 9 septembre 2014
9. In L’Express, 16 septembre 2010
10. In Le Monde, 19 juin 2013

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

Raimon Tolosa
17.

Per ieu, nascut al centre ciutat d'una vilassa ensalvatgida de totas las dereliccions del modernisme liberal e indusitrial, lo "pòble" m'a sempre parlat francés. E sonque l'eleit occitanista m'a sabut tornar la lenga en boca, professors, academicians, militants, artistas e… e militants catalans occitanistas !!! Urosament que despuèi Mistral, sempre se tornan levar gens per anar cap a çò culturalament ric e e fòrt. Lo "pòble" es pas "autentic", contràriament a la legenda qu'i crei N'Eric Fraj ; lo pòble es utilitarista, pragmatic, individualista, e productivista : quand parla pas mai francés, es per parlar anglés…

Quicòm mai : caldriá pas far tròp lèu confusion entre una eleit intellectuala, culturala, artistica, filosofica e etica, d'una part, e una autra eleit, politica, industriala, economica (e, foguèt un temps al mens) moralista… Los primièrs son de l'eleit en terme d'activisme (per oposicion a totes los que demòra e demoraràn passius). Los segonds espriman las gents per ne traire fòrça e poder. Un sol mot "eleit", mas dos concèptes gaireben inconciliables tant son desparièrs las tòcas e los mejans respectius d'aicestas doás "eleits".

Aquò dit, a Barcelona, ai plan conegut un industrial de l'eleit segonda, que militava çaquelà sens interès personal en favor de l'occitanisme. Aquel òme fasiá partida de las doás eleits, o cal creire. Mas a çò nòstre mai que mai, aquò fa cara d'excepcion rarissima, vertat…

  • 6
  • 0
Cristian FORMENT AGEN
16.

Cresi qu'Alem Surre-Garcia a un problèma damb los apendicis. Brembatz-vos : lo 23-8, dins Divòrci-Raconte d'estiu, vesiá una Franca mascluda quand èra Occitània sens l'apendici ( dit en passant, en aquestes luòcs de la fabla filosofica, de la parabòla ... , i es pas son mestièr ). Donc, vòl pas d'apendici"caudal" per Occitània, tanpauc vòl d'apendici quilhat en -e de sosten, qu'aquò seriá mespresar l'elèit (sic ), faire de populisme. Misèria ! que me demande pas que me cresten !

  • 17
  • 17
JC Dourdet
15.

#11 G.-J., justadament, opause pas los uns e los autres, aimariá mai que tot que quilhs mondes se parlen. Me-mesma, sei tant de la vila coma de la campanha (mai si aime p'un piau las grandas ciutats). Per contra, vese que daus occitanistas urbans, e benleu jalós, semblan pas presar, e quò es pauc dire, lo monde rurau. Ieu sei per lo dialòg entre las compausantas, classas, diversas de la societat quand d'autres, manifestament, vòlen fotre la ruralitat, lo monde païsan, 'lai (aus borrilhs, a l'escubier, si voletz) au nom d'una ideologia : "Fajam taula rasa dau passat". Ieu sei pas passadista e pas mai "avenirista", ieu vòle préner çò que es bon dins la cultura d'aier (e d'aura dins bien daus cas) per l'actualizar e per inventar, far un liam en sòrta entre los mondes.

  • 21
  • 18
Gerard Joan Barceló Pèiralata
14.

#10 Quora enfin i aurà d'occitanistas que cessaràn d'opausar çò rural a çò urban, lo pòble als intellectuals, la lenga eiretada a la lenga codificada, etc. ? Aquel jorn aurem compresas las leiçons de Catalonha.

  • 19
  • 19
JC Dourdet
13.

#8 Ben, vivem pas la mesma realitat. Aquí en Lemosin, lo monde es plan rurau (sabe, som mas daus traulha-bosas) e la lenga es d'enguera bassetz viva a la campanha (la pòde parlar tots los jorns a daus vesins si ieu vòle). Visatz un pauc los documentaris d'auei de l'IEO dau Lemosin sus la 7 a Limòtges (cf. http://www.7alimoges.tv/En-Lemosin-Le-pays-des-bonnes-fontaines_v813.html ). E puèi, l'i a pas tant de temps (40 ans), quand la lenga era mai viva de pertot, auriàn pogut far çò que faliá los occitanistas per parlar aus païsans. Ben, m'es 'vis que an pas saugut parlar a la gent, an pas saugut parlar a mos grands-parents. Quò deven penible queu mespretz de classa per lo monde rurau ! Ieu m'avise que l'i a dau monde occitanistas que semblan contents que la lenga siá quitament crebada chas los locutors prumiers, que, entau, podràn bastir librament una lenga nuvela mai a lor convenéncia. Be, me, una lenga fin copada de son istòria, copada dau monde païsan, m'interessa pas beucòp. Quelas gents son jalosas de la gent qu'an una lenga eiretada a la bòrda benleu ? Ieu aimariá mielhs qu'inventem daus nuveus usatges en s'apiejar sus la lenga d'enguera parlada auei un pauc coma fai un Joan Ganhaire o un Micheu Chapduelh en Peirigòrd, en utilizar una lenga de país en tut contar de las istòrias dins daus genres nuveus e divèrs, o un J-F Brun, dau costat de Montpelhier, per exemple. L'IEO dau Lemosin fai un trabalh dins queu sens d'alhors : collectatge per puscher ajudar a la creacion. Las edicions dau Chamin de Sent Jaume dau Jan dau Melhau tanben. Fau legir la Marcela Delpastre de segur e son "Tombeau des ancêtres". 'Chabarai en dire que se pòt 'nar veire los païsans per 'melhorar sa lenga, minjan pas lo monde. Ieu me permene suvent emb un enregistrador e te parle a la gent que rescontre a l'azard per lo país e sei pas lo solet a zo far per chas nos.

  • 23
  • 14

Escriu un comentari sus aqueste article