Opinion
E nos fau víver amassa!
Loís, dotze ans, espèra dens un canton que comenci lo cors…
Loís sauneja, de lunh enlà se conta d’istuèras e ne vei pas mei aqueth corrador òrre de la pintrura passada dempui bèra pausa.
Loís sauneja e n’ enten pas arribar la professora… La dauna crida: “Tira-te! Diurés estar dab los auts, en rang, dens lo pati” Crida, que cridarà! A falut un brave moment au dròlle per tornar deu saunèi d’enlà. Mes adara, enten e vei tot: es vasut tot blanc, las pòtas sarradas, espia la dauna que udolèja enqüera e enqüera.
Sonque se pòt carar lo mainatge, sap perfèitament que tota responsa serí considerada com una revòlta.
Solide es encolerat, mes que héser?
Gèir, me contèt tot aquò: dau silenci obligat, la colèra èra vasuda hasti. Daus dotze ans enlà, lo drollet non pòt pas compréner perqué aquesta dauna atau li parlèt. E me conta l’egalitat, aquesta egalitat escrivuda justament sau davantau de l’escòla “ Libertat, Egalitat…”. Daus dotze ans enlà, a plan comprés, lo Loís, qu’ i a pas d’egalitat dab lo qu’es feblòt.
Perqué? Dempui quan l’obligacion de respèit de l’aut tant vau de cap aus hòrts sonque? Lo mespretz es un drèit naveth dau poder?
Aqueste mespretz es pas reservat aus mainatges; los grans tanben qu’ic coneishen quan, per astre, vòlen resistir a que que sii…
Telefonèri a la region Aquitània: la politica de cap a la cultura occitana, ne m’agrada pas e ic vorrí díser. Comença lo caminàs telefonic: de burèu en burèu, un còp cap a un elegit que s’en trufa e respon pas arren, un còp cap a un aute elegit que se tròba de pas jamei estar au burèu, un còp cap a la secretaria que va passar la demanda d’entrevista au gran capdulh…
“Vos tornaram sonar” N’an pas jamei tornat sonar, e jo de tornar començar lo caminàs telefonic, enqüera e enqüera, dinc a la laissèra, dinc a carar…
Pensatz pas egau que los grans, mei que los mainatges, eishivan lo maishant lengatge: de secretariat en elegit poderós, aguri de suportar las colèras, las trufandisas e la culpabilitat.
Jo tanben, com lo petit Loís, sentiri me gahar la hasti… Jo tanben esturi lo feble, e lo respeit es reservat aus hòrts!
La dauna vielha que m’ensenhèt, disèva tostemps que çò que mei conta per un èster uman, es sa dignitat. Ne la fau pas jamei escanar…
Dempui quauquas annadas, e de mei en mei, la gestion sociau mata la dignitat: dempui lo haut de la societat e las trufandisas de cap aus praubes, dinc au petit abús de poder de lo que ten un tot petit…poder.
Lo respèit de l’aute ven pas en tot vàser: es lo resultat d’una longa educacion com una règla de convivéncia per tots. Es l’amolonament de sègles d’avançada de la civilisacion. La trencadura d’aqueste “consensus” es aisida, plan mei aisida que non pas lo contrari.
Per escanar lo respèit de l’aute, son tostemps los medish gatges que son utilisats: la crida, lo mespretz, lo silenci e la culpabilizacion…. Un chic d’acostuma e nos podem apréner de l’identificar dens la paraula de l’aute, mei poderós o pas: perqué se deishar héser?
Deféner sa dignitat pròpria, es deféner la dignitat de tots: un acte de luta contra la barbaria!
Loís sauneja, de lunh enlà se conta d’istuèras e ne vei pas mei aqueth corrador òrre de la pintrura passada dempui bèra pausa.
Loís sauneja e n’ enten pas arribar la professora… La dauna crida: “Tira-te! Diurés estar dab los auts, en rang, dens lo pati” Crida, que cridarà! A falut un brave moment au dròlle per tornar deu saunèi d’enlà. Mes adara, enten e vei tot: es vasut tot blanc, las pòtas sarradas, espia la dauna que udolèja enqüera e enqüera.
Sonque se pòt carar lo mainatge, sap perfèitament que tota responsa serí considerada com una revòlta.
Solide es encolerat, mes que héser?
Gèir, me contèt tot aquò: dau silenci obligat, la colèra èra vasuda hasti. Daus dotze ans enlà, lo drollet non pòt pas compréner perqué aquesta dauna atau li parlèt. E me conta l’egalitat, aquesta egalitat escrivuda justament sau davantau de l’escòla “ Libertat, Egalitat…”. Daus dotze ans enlà, a plan comprés, lo Loís, qu’ i a pas d’egalitat dab lo qu’es feblòt.
Perqué? Dempui quan l’obligacion de respèit de l’aut tant vau de cap aus hòrts sonque? Lo mespretz es un drèit naveth dau poder?
Aqueste mespretz es pas reservat aus mainatges; los grans tanben qu’ic coneishen quan, per astre, vòlen resistir a que que sii…
Telefonèri a la region Aquitània: la politica de cap a la cultura occitana, ne m’agrada pas e ic vorrí díser. Comença lo caminàs telefonic: de burèu en burèu, un còp cap a un elegit que s’en trufa e respon pas arren, un còp cap a un aute elegit que se tròba de pas jamei estar au burèu, un còp cap a la secretaria que va passar la demanda d’entrevista au gran capdulh…
“Vos tornaram sonar” N’an pas jamei tornat sonar, e jo de tornar començar lo caminàs telefonic, enqüera e enqüera, dinc a la laissèra, dinc a carar…
Pensatz pas egau que los grans, mei que los mainatges, eishivan lo maishant lengatge: de secretariat en elegit poderós, aguri de suportar las colèras, las trufandisas e la culpabilitat.
Jo tanben, com lo petit Loís, sentiri me gahar la hasti… Jo tanben esturi lo feble, e lo respeit es reservat aus hòrts!
La dauna vielha que m’ensenhèt, disèva tostemps que çò que mei conta per un èster uman, es sa dignitat. Ne la fau pas jamei escanar…
Dempui quauquas annadas, e de mei en mei, la gestion sociau mata la dignitat: dempui lo haut de la societat e las trufandisas de cap aus praubes, dinc au petit abús de poder de lo que ten un tot petit…poder.
Lo respèit de l’aute ven pas en tot vàser: es lo resultat d’una longa educacion com una règla de convivéncia per tots. Es l’amolonament de sègles d’avançada de la civilisacion. La trencadura d’aqueste “consensus” es aisida, plan mei aisida que non pas lo contrari.
Per escanar lo respèit de l’aute, son tostemps los medish gatges que son utilisats: la crida, lo mespretz, lo silenci e la culpabilizacion…. Un chic d’acostuma e nos podem apréner de l’identificar dens la paraula de l’aute, mei poderós o pas: perqué se deishar héser?
Deféner sa dignitat pròpria, es deféner la dignitat de tots: un acte de luta contra la barbaria!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Vivi lei meteissas causas, mai aquo vèn de luenh ; un autre vejaire exterior :Es pas per azard se Tolstoï foguèt a l’encòp esperantista e partidari de l’occitan. En 1886, aviá viajat per Occitània e s’èra interessat a las escòlas del temps de Juli Ferry. Aicí çò que n’aviá escrit : « L’enfant vei a bon dreit dins l’escòla un establiment ont li ensenhan çò que degun compren pas ; ont lo fòrçan, lo mai sovent, a parlar non pas sa lenga mairala, son patés, mas una lenga estrangièra ; ont l’institutor considèra lo mai sovent sos escolans coma d’enemics naturals, que a causa de la marridetat dels parents, refusan d’aprene çò qu’el meteis a aprés ; l’institutor, lo veson coma un adversari que, per sa marridetat personala, los fòrça d’aprene de causas talament dificilas... Es dins un establiment atal que son forçat de demorar sièis ans, e cada jorn a l’entorn de sièis oras.
Quines ne seràn las resultas ? Las podèm veire en considerant non pas los compte-renduts oficials mas la realitat dels faits. De dètz escolans, nòu prenon de l’escòla, amb lo mecanisme de la lectura e de l’escritura, un tal fàstic de las vias de la sciéncia experimentada per eles, qu’aprèp aquò prenon pas jamai un libre en man. Non solament una tala escòla provòca lo desgost de l’instruccion, mas en mai acostuma, pendent aquelas sièis annadas, a l’ipocrisia e a l’engan, frut de las condicions contra natura impausadas als escolans, e a la confusion d’aquelas nocions qu’apèlan la lectura e l’escritura.
Basta d’observar lo meteis enfant a l’ostal, per carrièras, o a l’escòla, veiretz d’un costat un èsser content de viure, desirós d’aprene, lo sorire als uèlhs e suls pòts, que cèrca d’en pertot de saber e de comprene, qu’exprimís clarament sa pensada dins sa lenga ; de l’autre costat un èsser aclapat, esquichat, amb una expression de lassièra, d’espauriment e de languiment, que repetís del cap dels pòts de mots estrangièrs, dins una lenga estrangièra, èsser dont l’anma, coma una cagaraula, se dintra jos la cauquilha. Basta d’observar aqueles dos estats per saber quin es lo mai propici al desvolopament de l’enfant.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari