Cadun a entendut parlar deus peishs que sortiren de l'aiga e que vinguren escorpions*, graolhas o cingles, o mèi de l'Homo habilis quilhat per miragle e transformat en Homo erectus. 'Quò's un mite gahiu, bien engranat dens “nòsta” imaginacion. Fau lo desmontar! Fau pas gueitar aqueths fenomènes au nivèu d'un individut solet mès d'una populacion empenada.
 
E òc, vam imaginar un moment que lo mite vèni realitat. Vodré díser qu'un peish reüssiré a detectar qu'existís una tèrra on n'es pas oblijat de se mudar dens l'aiga; la quita sequença de sons gènes omeotics** se botaré a cambiar per l'influença d'una onda misteriosa; per consequent, pautas se botarén a possar au peish. D'auta part, las aurelhas (las garganças, coma se ditz en Medòc) deu peish, que son normalament mantengudas obèrtas per la presença d'aiga e que s'aclachissen a l'èrt, cambiarén d'estructura, au punt de se transformar en paumon en çò d'un peish a l'atge adulte, qu'a acabat son organogenèsa.
 
Idem per l'òme, petit scenariò magic. Homo habilis, cronhut, se permena tranquillòt dens un bòsc, las mans trainant per tèrra. Pòt gahar lo de-que-víver adaise: ceps, fruits sus las brancas bassas, limacs... E vací un seisme que crea un rift, desèrt bien segur. Hasem abstraccion de la manièra dont a bien poscut daverar au hons, e concentram-nos sus la seguida. Coma los feròces carnassèirs an tanben daverat e que risca s'hèser chapar viu, l'òme comanda:
   
Mès coma explicar que, dens aqueth cas, púsquim pas hèser la mèma causa? Un praube escanagrith diré “Vòli venir grand e garrut”, un obèse poiré magrir. Ec atz comprís, l'ADN pòt pas se modificar n'impòrta com, amèi devath la quita influença de l'environament.
 
L'ipotèsa de lònh la mèi plausibla es qu'una mutacion genetica a survingut, completament a l'asard. Chic a chic, pendent milèirs, milions d'annadas, s'an distingat duas populacions, qu'an poscut evoluar segondariament caduna de son bòrn. Se prénem l'exemple de l'òme, i aujut a populacion “cronhuda” e la populacion bipèda franca. E aquí interven la seleccion naturala: la populacion qu'a un avantatge selectiu es la bipèda, perce que poirà s'escapar mèi viste, o aténher norritura en hautor. L'auta populacion fenirà per disparéisher au cap de milèirs d'annadas. Mès notatz que l'avantatge poiré s'inversar se las condicions càmbian!
 
'Quò's donc un processús long e asardós, causat per un fenomène aleatòri e condicionat per l'environament, e non un processús cort e causat per l'environament. (çò que nos environa pòt agir sus nòstes gènes en los regulant, mès pòt pas cambiar l'organisacion d'un còs.)

Fau díser “los Homo habilisan dishat la plaça aus Homo erectus au cap de milèirs d'annadas”, e non “cada Homo habilis s'a transformat en un Homo erectus”, çò qu'es absurde.
 
Per possar la reflexion au-delà de la sciença, la causa evidenta qu'apareish es que l'asard eishenta l'òme. Pr'eth, amèi s'es pas cresent, ne pòt pas estar la causa de nòsta estacion bipèda ni de nat fenomène. Oblida que, sus tres miliards d'annadas, tant de causas pòden arribar “atau”... i a pertant tant d'asards, bons o meishants, dens una via umana...
 
 
 
_____ **  Responsables deu desvelopament, atribuan a cada partida deu còrs sa fòrma, la presença d'apendices, ...