Opinion
Occitan e bonaür
Aquest an, farà 17 bèleis annadas que la lenga occitana ocupa ma vida. Aviáu 28 ans, e l'astre d'una participacion a un collòqui de jovei cercaires a Montpelhier me faguèt rescontrar definitivament l'occitan. A dire lo verai, l'aviáu rescontrat durant mon enfança: de Corsega estant podiáu de còps que i a agachar lo programa provençau d'FR3, e la lenga provençala, que ja trobavi totplen polida, me pareissiá mai accessibla que la lenga còrsa qu'alora ausissiáu sovent per lei carrieras d'Aiacciu.
48 ans puei, ieu que pantaièri pendant d'annadas de devenir escrivan, me vaicí, fòrça mai umilament, a vos escriure un textòt en aqueu mesme provençau qu'aviá encantat meis aurelhas d'enfant, e qu'ara encanta ma ment e mon còr.
Uei, veni de fulhetejar mon edicion anciana dau Manuel pratique de provençal contemporain d'Alan Barthélémy e de Guiu Martin (Édisud). Es ben fach, aqueu manuau, en particular pr'amòr de la transcripcion fonetica sistematica dei mots. L'occitan, l'aprenguèri primier per l'escrich, e sovent la manca de transmission orala dins mon cas personau encara fai trantalhar ma lenga. Pasmens, una lenga trantalha tanben quand se pèrd dins lei formas localas, e es lo repròchi que fariáu a aqueu libre totplen util. Se podèm pèrdre dins la galaxia dei formas, e l'escolan preferís bensai un sistèma solar per aprene.
Totun, amb l'occitan, amb lo provençau, lo lemosin, l'auvernhat, l'aranés, tot çò que voudretz, n'aprenèm totjorn, e l'aventura de l'aprendissatge nos portarà tostemps una granda jòia, non?
Coma pereu me considèri astruc de poder passar tant de temps de ma vida professionala e personala a la bèla lenga occitana. E encara pus prefond es mon gaug quand constati que l'occitan existís encara.
Pensatz a l'òme que totes coneissèm coma "Michel de Montaigne" e qu'auriá pogut signar "Miquèu Eiquèm de Montanha". Fa mai de 400 ans e un pauc mens de 500, devenguèt, eu partejat entre Peiregòrd e Bordalés, un autor de lenga francesa. Ja la diglossia s'èra installada dins nòstra societat, e lo francés èra la lenga auta, la lenga nòbla. En mai d'aquò, coma se pòu constatar dins un article de Renat Merle, la lenga nòstra aviá ges de representacion clara. Montaigne opausava gascon e peiregordin, e lemosin e auvernhat pareissián d'autrei "lengatges". E ben, mai de 400 ans après lei Assais, maugrat sa fragilitat e de posicionaments contraris, la lenga nòstra afortís l'unitat culturala de sei parlars. Se nos sembla d'aver reculat, e es indiscutiblement verai en nombre de parlants, l'occitan a fach abans dins sa representacion.
Mai tot es de far, me diretz. E avètz rason. Mai precisament l'idèa que tot es de far dona un sens a nòstra accion.
Uei, vòli doncas assolidar que l'occitan es per ieu la lenga dau bonaür.
48 ans puei, ieu que pantaièri pendant d'annadas de devenir escrivan, me vaicí, fòrça mai umilament, a vos escriure un textòt en aqueu mesme provençau qu'aviá encantat meis aurelhas d'enfant, e qu'ara encanta ma ment e mon còr.
Uei, veni de fulhetejar mon edicion anciana dau Manuel pratique de provençal contemporain d'Alan Barthélémy e de Guiu Martin (Édisud). Es ben fach, aqueu manuau, en particular pr'amòr de la transcripcion fonetica sistematica dei mots. L'occitan, l'aprenguèri primier per l'escrich, e sovent la manca de transmission orala dins mon cas personau encara fai trantalhar ma lenga. Pasmens, una lenga trantalha tanben quand se pèrd dins lei formas localas, e es lo repròchi que fariáu a aqueu libre totplen util. Se podèm pèrdre dins la galaxia dei formas, e l'escolan preferís bensai un sistèma solar per aprene.
Totun, amb l'occitan, amb lo provençau, lo lemosin, l'auvernhat, l'aranés, tot çò que voudretz, n'aprenèm totjorn, e l'aventura de l'aprendissatge nos portarà tostemps una granda jòia, non?
Coma pereu me considèri astruc de poder passar tant de temps de ma vida professionala e personala a la bèla lenga occitana. E encara pus prefond es mon gaug quand constati que l'occitan existís encara.
Pensatz a l'òme que totes coneissèm coma "Michel de Montaigne" e qu'auriá pogut signar "Miquèu Eiquèm de Montanha". Fa mai de 400 ans e un pauc mens de 500, devenguèt, eu partejat entre Peiregòrd e Bordalés, un autor de lenga francesa. Ja la diglossia s'èra installada dins nòstra societat, e lo francés èra la lenga auta, la lenga nòbla. En mai d'aquò, coma se pòu constatar dins un article de Renat Merle, la lenga nòstra aviá ges de representacion clara. Montaigne opausava gascon e peiregordin, e lemosin e auvernhat pareissián d'autrei "lengatges". E ben, mai de 400 ans après lei Assais, maugrat sa fragilitat e de posicionaments contraris, la lenga nòstra afortís l'unitat culturala de sei parlars. Se nos sembla d'aver reculat, e es indiscutiblement verai en nombre de parlants, l'occitan a fach abans dins sa representacion.
Mai tot es de far, me diretz. E avètz rason. Mai precisament l'idèa que tot es de far dona un sens a nòstra accion.
Uei, vòli doncas assolidar que l'occitan es per ieu la lenga dau bonaür.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Un article bellíssim, amic Joan Barceló. Mon "bonaür" es aver tornat a l'occitan provençal ambé mon catalan dau Païs Valencian de partença. Continuarai en catalan per rasons estrictas de temps e rapidesa. "Cal dir, al mateix temps, que la proximitat lingüística catalano-occitana més que no pas enganyar pot commoure i omplir els occitans d'un bell somni.
Recorde l'emoció d' amics occitanistes a Elx quan veien la retolació pública sovint idèntica a l'occitana a la ciutat d'Elx: Coses com "Centre Esportiu" en lletres enormes i en monolingüe. O "centre ciutat" o "Riu Vinalopó" o "Plaça dels Arbres" o "Parc Municipal" que pot ser occità, català o francés però mai castellà. O davant l'estàtua a la Plaça del Rei Jaume I, a més de 1.000 km al sud de Montpelhièr.
Aquesta proximitat lingüística extrema -que en passatges curts i títols pot arribar a ser idèntica- forma part de la felicitat -del bonaür" que tot occità -que es vol occitanòfon- deu tenir per mantenir la flama ben alta.
El veïnat amb el germà bessó és una manera d'acumular forces. Així, els valencians i els balears hem tingut la sort de tenir una Catalunya i una Barcelona molt fortes que han redundat en benefici de la resta del territori catalanoparlant. Evidentment, per a nosaltres és com l'espill o mirall d'Alícia al País de les Meravelles perquè parlem d'una continuïtat absoluta esbocinada per fronteres internes.
No dic que la relació amb Occitània siga, fil per randa, la mateixa però la felicitat -el bonaür- i el somni es reforcen.
L'Occitània més arrelada ha menester dels Països Catalans -lo bonaür e lo pantais (el somni)- com els Països Catalans necessitem d'Occitània. Ens fa tenir el sentit d'una llengua que es vol bella bellíssima i ens dóna un sentit de l'alerta. Sense cor i sense somni no hi ha futur. Tot constructe es fonamenta en l'experiència personal i cadascú de nosaltres pot influir en la resta. Per a bé i per a mal!
Qu'è era naïvetat de créser ath bonur, aths bonurs dera vida,que l'è tostems avuda. Que m'a caijut enas mans un libe "Le miracle Spinoza"de Frederic Lenoir ed. Fayard,, un bonur de lectura a perpaus d'un filosòf dera "jòia". Malurs no m'an pas mancat, e era evolucion deth monde actuau qu'ei un malur, quin donc a 86 ans passats pòdi encara aver bonurs (que boti eth plurau, eth singulièr que ditz ua totalitat espinoziana que voleria plan poder diser). Que coneishi Cioran, qu'au è saludat en sièu tems, que se'n cau saber passar ! Ara, cadun que s'ac veg, no som cap director de conciença!
Lo bonur es sovent gastat per una patologia que li disèm "orguèlh" o ben "oportunisme".
Aquò's una malautiá qu'a tocat lo movement d'Òc, microcòsme morent capelat de babibomaires entellectuaus bien arrapats emb de lurs discors referenciaus.
Perquò, las vraias referenças son per la maja part au baloard dals jaguts o lai saràn lèu. Veniáun dau menut pòple. Eles èron la lenga, la cultura, l'identitat. Eles auriáun degut trasmetre l'eiritatge mès... o faguèron pas totjorn, pas sovent. E son los diccionaris, manuaus e autras cançons tradicionalas que d'aquí enlai pòrton nòstra memòria. Una memòria emb d'una lenga, artificialament vigudas de còps amai sovent. Dinc las escòlas o las bibliotècas. Dinc los festenaus. Per lo sol poder de la volontat, non pas per automatisme : artifici.
A l'ora d'ara, guinche la botelha, l'etiqueta. Mès quand m'aventure de tastar lo contengut : es amar o sans gost particular. A costat d'aquò, vese d'autres pòples emb d'autras musicas lengatgièiras, d'autras parladuras préner plaça amai emplir lo voide laissat per los nòstres.
E los quauques maleroses d'aicí que demòron son pas fotuts de s'empausar, de se dire, de se donar, de se trasmetre. Se conténton de viure e procrear clandestinament entre eles. Mès ieu save que son a morir enmancablament entre eles. E ne'n vòlon pas sortir de lur bofiga d'irrealitat, vius que se creson.
Finalament, lo pauc de vida identitària que poiriá l'escarabilhar mon anma, aime mièlhs la fugir. Comedia que m'anuèja e me fai morir encara mai de tristum. Adejà que me fai pena me sentir de mai en mai estrangièr per mon País : musica lengatgièira, entonacion e gestuala me cònton l'istòria d'una mòrt collectiva programada acabada, quand enteménon pas lo racònte de la mòrt de mon anma, mòrt que refuse per ara.
Que ieu vòle pas morir ! Que non ! Vòle pas morir ara e d'aquel biais ! Mès quau me seguirà ? Quau seguirà los que vòlon pas morir, quand d'autres fraires an finit de nos vendre per servir quauque enterès personau ?
Lo bonur sariá, per ce qu'es de ieu, una òvra collectiva d'Òc, locala, regionala per començar que formariá un grand malhum d'Òc partent a batalhons enterrojar chasca endividú, partent desrevelhar la paraula ciutadana liura e sortir de l'atupiment ode la culpabilitat la fiertat e la volontat d'èstre, de pensar e de faire au País, per se amai per los que vendràn. Sariá quò lo bonur per ieu : sentir la grand familha d'Òc tornar préner en man chasca recanton alienat, denegat e oblidat per la mairastra França.
Ce que sente a l'ora d'ara es pas que masturbacion cerebrala, messas privadas e chapinhadas en pichòts comitats esclerosats de l'endedinc, apropriacions divèrsas, paraula faussa e arrenjaments. Parlatz d'un bonur...
#3 La psicologia, o "pensada", "cheap" de Papioli o coma voidar de lor substància a la saussa New-Age de las filosofias e saviesas autrament mai complexas que serven pertant de font d'inspiracion, çò sembla, ad aqueu globibolgà que nos presenta Papioli. M'es d'avís, Papioli, que siriatz benleu mai avisat de 'nar a las fonts filosoficas, ten, per exemple (un entre d'autres), chas los Stoïcians emb lo principi d'ataraxia en far l'esfòrç de legir e compréner, puei en zo aplicar, e en eschivar las sembla-interpretacions New-Age. Afen, qu'es mas una idéia, faretz segur coma voudretz.
#2 hum E lo Bas-Lemosin ? Qu'es pas coma si dau costat d'Usercha e de Tula se sentian pas dau Bas lemosin en mai d'èsser de Corresa, non ? L'i a queraque pas de revisda felibrenca "Lemouzi" dau "Bas-Lemosin". Dau costat de Briva, ok, se senten pas lemosins mas dau costat d'Usercha e de Tula, si-es ben que se senten dau Bas-Lemosin, mas verai que la gent se senten sovent prumier dau departament, en Nauta-Viena parier ! Lemosin ven en segond e dins quauquas annadas, vendrá pus dau tot puei que lo Lemosin a d'aura en lai disparegut administrativament e que lo quite suvenir dau Lemosin se'n sirá 'nat.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari