Opinion
Lo Sautembarca: eth provençau deth prumèr cinèma
Neishut en 1848 en Angolema e crescut en Monteus (Comtat Venaicin), Trewey ère hilh d’un conductor de trens. Hugic era sua casa quan auie 15 ans entà dedicar-se ath mond deth circ. As 17 ans ère ja coneishut coma er “enfant d’Avinhon”. Damb eth temps venguec famós enes cafès-concèrt de París damb es sòns equilibrismes e trucs de cartes, ère adret damb es ombres chineses e damb es sues mans podie rehèr eth perfil de diferentes persones. Tanben hège era ombra de Frederic Mistral. En 1899 debutèc enes Estats Units. Trewey estenec era paraula deth cinèma per Euròpa en tot auer participat enes films des frairs Lumière er an 1986. Félicien ère provençau e se sentie estacat ada aquera tèrra e ara lengua nòsta.
Trewey e era partida d’escartades
En brilhant libre d’assag Film, Art, New Media: Museum Without Walls?: Museum Without Walls?, Angela Dalle Vacche tròbe e desframente es sembances entre era òbra de Cézanne en Provença e era des Lumière. S’entada era, era natura morinta dera partida d’escartes de Cézanne ère, de bèra manèra, un planh entà toti aqueri obrèrs de classa baisha que languien tot en tot jogar, era guardada de Lumière ère de borgés, coma mòstre era sua filigrana peth barralh des plages. Es òmes de Partie d’écartes s’amassen ena casa de camp entà parlar d’investiments: Antoine Lumière, eth pair des frairs Lumière e patron dera Societé Lumière que fabrique eth papèr fotografic ena dreta, en centre, eth sòn consògre Alphonse Winkler, un prospèr patron d’ua fabrica de bièra, e ena dreta Félicien Trewey. Aqueth siguec eth sòn punt de contacte.
Entre gèr e eth començament de hereuèr, Trewey qu’apareisherà en ueit vistes, dont sies son entath sòn còp d’esclat jonglaire e mime: assietes tornantes, escritura ar envèrs, jonglaire damb eth balon... Hèt açò, aqueth madeish hereuèr que pòrte as Lumière en Anglatèrra, en Marlbotouh Hall deth Royal Polytechnic Institut de Londres. Ac pòt organizar lèu gràcies ara sua ja guanhada reputacion europèa.
Dempús d’aquerò, Trewey demorèc estacat ath cinèma, e siguec en Londres un temps mès. En agost de 1987 apareishie en tot hèr eth sòn espectacle d’ombres en prumèr filme parlat (aumens en prumèr precedent deth cinèma sonor) pr’amor qu’Auguste Baron auie artenhut a sincronitzar eth cinematograf damb eth fonograf, ua invencion que non prosperèc pr’amor qu’es cilindres de cera non se pòden cap copiar.
Trewey auie guardat ben aqueth sistèma e soniaue en inventar eth sòn pròpri cinematograf, eth “Treweyorama”, “ua naua invencion que donarà resultats mès meravelhosi qu’eth cinematograf e eth fonograf combinats”[1], mès aquerò non ère sonque deliris. “Estent dau país de Sant Gens, ren d’estonant qu’amb lo cinèma , faguèsse la plueia e lo bèu temps.”[2]
Moric en Asnières-sur-Seine (en deseme de 1920). Eth sòn cavòt ei en sud-oèst de Carpenteràs, apròp dera dera sua cosia Rosa Bordas, ua cantaira dera sua generacion. Cap de crotz, ua estela dreçada pr’amor qu’ère francmaçon.
Tot açò ac recuelh er article der istorian de cinèma Yves Chevaldonné deth qu’adaptam aguest article. D’un costat en extensiu article a on sauve deth desbrembe era biografia deth prestidigitador. Chevaldonné a collaborat damb Jean Fléchet, coordenador de TECIMEOC e passionat activista deth cinèma regionau. Cadun a collaborat enes assagi de cinematografia des auti tocant era istòria dera Vauclusa, es libres que cau destacar contextualizen era neishença deth cinèma segons eth punt d’enguarda deth país:
— L’homme en morceaux, raccommodé: de Félicien Trevey au Professor Trewey. Papèr dubert en linha.
— Ciné Vaucluse, Champ et Hors-champ, cent ans de cinéma loin de Paris, collectif d’auteurs (inclúdit Chevaldonné) dirigit per Jean FLECHET, Dolfin Editions, 2003
— Nouvelles techniques et culture régionale: les premiers temps du cinéma dans le Vaucluse (1896-1914) per Chevaldonné.
Trewey e era partida d’escartades
En brilhant libre d’assag Film, Art, New Media: Museum Without Walls?: Museum Without Walls?, Angela Dalle Vacche tròbe e desframente es sembances entre era òbra de Cézanne en Provença e era des Lumière. S’entada era, era natura morinta dera partida d’escartes de Cézanne ère, de bèra manèra, un planh entà toti aqueri obrèrs de classa baisha que languien tot en tot jogar, era guardada de Lumière ère de borgés, coma mòstre era sua filigrana peth barralh des plages. Es òmes de Partie d’écartes s’amassen ena casa de camp entà parlar d’investiments: Antoine Lumière, eth pair des frairs Lumière e patron dera Societé Lumière que fabrique eth papèr fotografic ena dreta, en centre, eth sòn consògre Alphonse Winkler, un prospèr patron d’ua fabrica de bièra, e ena dreta Félicien Trewey. Aqueth siguec eth sòn punt de contacte.
Entre gèr e eth començament de hereuèr, Trewey qu’apareisherà en ueit vistes, dont sies son entath sòn còp d’esclat jonglaire e mime: assietes tornantes, escritura ar envèrs, jonglaire damb eth balon... Hèt açò, aqueth madeish hereuèr que pòrte as Lumière en Anglatèrra, en Marlbotouh Hall deth Royal Polytechnic Institut de Londres. Ac pòt organizar lèu gràcies ara sua ja guanhada reputacion europèa.
Dempús d’aquerò, Trewey demorèc estacat ath cinèma, e siguec en Londres un temps mès. En agost de 1987 apareishie en tot hèr eth sòn espectacle d’ombres en prumèr filme parlat (aumens en prumèr precedent deth cinèma sonor) pr’amor qu’Auguste Baron auie artenhut a sincronitzar eth cinematograf damb eth fonograf, ua invencion que non prosperèc pr’amor qu’es cilindres de cera non se pòden cap copiar.
Trewey auie guardat ben aqueth sistèma e soniaue en inventar eth sòn pròpri cinematograf, eth “Treweyorama”, “ua naua invencion que donarà resultats mès meravelhosi qu’eth cinematograf e eth fonograf combinats”[1], mès aquerò non ère sonque deliris. “Estent dau país de Sant Gens, ren d’estonant qu’amb lo cinèma , faguèsse la plueia e lo bèu temps.”[2]
Moric en Asnières-sur-Seine (en deseme de 1920). Eth sòn cavòt ei en sud-oèst de Carpenteràs, apròp dera dera sua cosia Rosa Bordas, ua cantaira dera sua generacion. Cap de crotz, ua estela dreçada pr’amor qu’ère francmaçon.
”Influéncia maçonica, e/o regrèts deth provençau emigrat? Sonque figuren dejós eth sòn nom de scèna (Trewey, sens prenòm), un retrat der artista joen e sa devisa: “Trabalh, paciéncia, progrès”. Arren, naturalament, sus era sua aportacion ath nau art deth sègle XXau”[3].
Tot açò ac recuelh er article der istorian de cinèma Yves Chevaldonné deth qu’adaptam aguest article. D’un costat en extensiu article a on sauve deth desbrembe era biografia deth prestidigitador. Chevaldonné a collaborat damb Jean Fléchet, coordenador de TECIMEOC e passionat activista deth cinèma regionau. Cadun a collaborat enes assagi de cinematografia des auti tocant era istòria dera Vauclusa, es libres que cau destacar contextualizen era neishença deth cinèma segons eth punt d’enguarda deth país:
— L’homme en morceaux, raccommodé: de Félicien Trevey au Professor Trewey. Papèr dubert en linha.
— Ciné Vaucluse, Champ et Hors-champ, cent ans de cinéma loin de Paris, collectif d’auteurs (inclúdit Chevaldonné) dirigit per Jean FLECHET, Dolfin Editions, 2003
— Nouvelles techniques et culture régionale: les premiers temps du cinéma dans le Vaucluse (1896-1914) per Chevaldonné.
[1] « une nouvelle invention qui donnera des résultats plus merveilleux que le cinématographe et le phonographe combinés »
[2] « Esten dóu païs de Sant Gens, ren d’estounant qu’amé lou cinéma, faguesse la plueio e lou bèu tèms. »
[3] « Influence maçonnique, et/ou regrets du Provençal émigré ? Ne figurent en dessous que son nom de scène (Trewey, sans prénom), un portrait de l’artiste jeune et sa devise : « Travail, patience, progrès ». Rien, naturellement, sur son apport au nouvel art du XXe siècle. »
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari