Quan aué entenem a parlar sus era isla de Lèsbos, mos vien ath cap imatges des tragèdies umanitàries e planhem eth malur d’aqueri qu’an estat possadi a anar-se’n deth sòn país perseguidi per guèrres, hame e misèria. Mès non sigueren atau tostemp es arribes de Lèsbos. Pro qu’ère coneishuda peth comerç, peth vin e pera sismicitat que patie regularaments, mès a compdar der an 612 a.C. i ahigem quauquarren de mès. En un vilatge non guaire luenh deth caplòc dera isla neishec ua hemna que Platon nomentèc coma era detzau musa, Safo de Mitilene.
 
Tota Grècia viuie ua epòca de cambis importants. Per ua banda, era oligarquia aristocratica qu’auie governat pera ascendéncia dera sua sang es poleis perdie eth poder. Es mercadèrs e es naui arrics expulsauen des institucions de poder es nòbles tà instaurar era democràcia. Lèsbos non ne siguec cap excepcion. Pitac auie començat era sua corsa politica e governaue Mitilene e, per tant, era isla, quan bèri ans dempús de 612 era familha de Safo se i trasladèc. Ath cap de pòc, sabem que Pitac decretèc era expulsion de bèri aristocrates. Tot hè a pensar que siguec era arresponsa a quauque sòrta de conjura tà hèr-le a quèir. Entre es noms notables des exiladi i auie dus poetes de renòm: Alcèu e Safo. Alavetz, era poetessa siguec confinada ena ciutat vesia de Pirra e, quan aguest exili auie acabat e tornèc tà Mitilene, l’envièc mès luenh, tà Sicília, a on demorèc cinc ans.
 
Podem díder que, a despiet d’auer estat expulsada, Safo ne sabec trèir profit. Estudièc, creèc e se formèc mès prigondaments. Ath delà, se maridèc damb un comerciant arric d’Andros, que moric lèu, quan era ère encara joena e, alavetz, venguec era ireua des sòs e des bens e se trapèc soleta damb dus hilhs: un mainat e ua mainada, ara quau didec Clies, coma era sua mair.
 
Atau tornarie tà Lèsbos de nau: arrica e sense ligams matrimoniaus. Auie aprenut fòrça e ac volie partejar, arrason per qué fondèc un thiasos, ua académia privada sonque tà gojates joenes damb recorsi. Eth thiasos de Safo siguec coneishut coma era casa des disciples des muses, jos era forma juridica d’ua confraria religiosa qu’arretie culte a Afrodita. Que i ensenhaue musica instrumentau, poesia, declamacion, dansa collectiua e cant. Que cau díder que enes parçans eolics, e tanben dorics, es hemnes auien un shinhau mès de libertat e non demorauen embarrades en casa coma passaue tostemp en çò des jonics e en sòn caplòc, Atenes. De hèt, s’era educacion en Esparta cercaue era formacion politicomilitara e Atenes l’encaminaue cap a ua educacion civicopolitica, Lèsbos aufrie d’aguesta manèra ua tresau possibilitat.
 
Eth thiasos de Safo que demanaue vida comunitària e es joenes, que i venguien de tot er mon grèc, i coneishien pendent aqueth temps un espaci de formacion e un mon nau. Auien viscut ans dejós era proteccion dera familha e, un viatge partides de Lèsbos, passarien a èster dejós dera deth marit. Eth temps deth thiasos supausaue era possibilitat d’apréner d’un modèl de hemna liura e consagrada a Afrodita, as muses e as arts. Ère un alen de libertat, encara que siguesse brèu, tà ues gojates que ja auien ua vida decidida segons era volontat deth sòn pair. Per çò que sabem, ath delà, Safo non ère ua mèstra estricta e distant, mèslèu que basaue era sua ensenhança ena amistat coma valor pedagogica. Aguesta vision dera ensenhança, era vida comunitària, er atge des alumnes e es allusions que ne hège ena sua poesia facilitaràn que se parlèsse de çò que, dilhèu, passaue laguens d’aqueres parets.
 
Fòrça des poèmes de Safo exprimien es sentiments dera poetessa cap a bères joenes deth sòn thiasos: Atthis, Girinno, Mégara, Mica, Telesipa e bères autes. Totun, non i traparatz cap linha obscena ena quau se parle de relacions fisiques. Tot demore en un jòc de sensibilitats e çò de màger que i liegem ei un punet. Ei ua poesia que viu alièna ara epica masculina d’Omèr, as gèstes de guerrèrs, a tot aquerò que hège a pervíuer un temps passat. Per contra, se centre en jo e en çò que patís aqueth jo per efècte der amor, der abandonament, dera ira, dera gelosia, dera nostalgia, dera passion sense contraròtle. Non conde cap istòries. Non emplegue cap aguesta art damb finalitats religioses o practiques, coma hèr mès agradiu trabalh, com hège era poesia enquiath moment. Safo vire eth pont d’atencion des vèrsi tà laguens nòste, pr’amor qu’era majoritat de nosati non èm cap guerrèrs ne hilhs de dius, sonque mortaus que sentim e patim. Safo qu’escriu dauridaments sus çò qu’era viu, maugrat que non age modèls. Dèishe endarrèr era poesia epica e eth sòn imaginari basat en ua certana sòrta de masculinitat. Er òme -pr’amor que tanben i a òmes ena poesia de Safo, coma ena sua vida- non ei cap eròi e viu mès atentiu ad aguesti sentiments que non as gèstes d’aquèus e argius.
 
Dilhèu que calerà soslinhar qu’ena Grècia anciana matrimòni e sèxe èren causes plan desparières. Eth prumèr qu’ei ua institucion de besonh tà qu’era polis contunhe e se mantengue per miei d’un contracte public, civic e religiós. Per çò que tanh ath sèxe, per contra, qu’ei un ahèr intim e non public. I a un pialèr de testimoniatges de relacions sexuaus e afectiues entre òmes. Que parlam tot soent de practiques circomscrites ad açò que s’aperèc paiderastia, ua institucion sociau e educatiua era quau non se restaque bric damb çò que comprenem aué per pederàstia. Er adult venguie modèl tà un adolescent que educaue e estimaue. Ath sòn torn, eth joen aportaue ara relacion beresa e compromís. Era paiderastia qu’ère present en fòrça cercles de relacion sociau, intellectuau e artisitica e non ne demoraue cap dehòra eth militar. Aguesta practica que mantenguie eth coratge e arrenfortilhaue es ligams des soldats, coma ei plan coneishut en cas der exercit d’amants espartans dera Tropa Sagrada de Tebes.
 
Era sexualitat ère confiada, cèrtaments, ara intimitat dera vida privada e, coma tau, arrés non ère autorizat d’acusar un aute. Contemporanéus de Safo, coma eth poeta Alcèu, per exemple, dediquèren tanben vèrsi a joeni amics sòns. Mès, en cas de Safo, aguestes madeishes circonstàncies eclipsèren era magnitud dera poetessa des d’ideologies qu’empleguèren era sua imatge tà validar o denonciar çò que supausauen que hège, tostemp des deth guardar aluenhat deth temps e eth contèxte dera poetessa. Er amor e era sexualitat entre hemnes que prenec eth nom dera isla de Lèsbos, e Safo que venguec un antecedent illustre que daue lutz e fòrça as hemes qu’auien de víuer en secret eth sòn amor. Dera auta banda, es contraris ad aguestes relacions damb eth papa Gregòri VIIau e era Glèisa ath capdeuant cremèren es sòns poèmes per arrasons moraus, segontes defenien. Açò a supausat que der obratge de Safo, non n’auem cap mès que citacions d’autors e bèri 600 vèrsi fragmentaris, damb era excepcion d’ua òda a Afrodita.
 
Safo venguec un mite en ans posteriors. Qu’arrecebec era admiracion d’Aristotil, Socrates o Platon, Catul, Teocrit, entre fòrça d’auti. Ena madeisha linha, Ovidi i recorrec e la hec ua des sues eroïnes damb finau tragic e victima der amor. Dilhèu tot açò mos a hèt arribar ua Safo simplificada, dera quau sonque interèssen es ahèrs deth sòn lhet e non çò que hège damb eth sòn stylos.
 
“Eros me secodic eth còr
coma eth vent ena montanha secodís es arbes”.
 
Safo de Mitilene, Fragment 47