Opinion
Parlar occitan o se méter a parlar occitan
Quora l'isolacionisme mata l'occitanisme.
Bòn, nòstres contradictors diràn qu’es l’occitanisme un “particularisme” mondial benlèu. Mas empacham ren los italians de parlar ni escriure lor lenga e lor fasèm encara mens la leiçon.
Una causa que m’a pron e lèu enervat despí que parlo occitan amb cèrtas personas en los Alps Maritimes, mas existe de'n pertot coma en Cevena, es un cèrt costat negatiu quora lo monde an -solament- en tèsta lo “particularisme” e l’enveia d’exclure facilament. De ciutat sovent se sente. Mas ben mens fòra vila. Quasi ges. Benlèu lo fach d'èstre una ciutat d'un país de frontiera. Vai te saber.
En comparason, dins los Basses Alps o dins Var per exemple, se son un peçuc motivats, lo monde seràn ben content de trobar un locutor e non li remandaràn sas diferéncias en tèsta. Serà ren una empacha. Es mon experiéncia personala totun.
Ai de familha de’n pertot, e sovent m’es estach mai o mens gentament reprochat, per d’unos de l’elèit cultural en per aquí, de ren parlar totjorn un occitan propriament identificat a tal vilatge precís. E per aquela rason, èra melhor de parlar niçard, qu’èra seriós amb de règlas, de gramaticas, de libres… Èran còntra l'estandardizacion per l'occitan mas d'acòrdi per l'estandardizacion de l'occitan dal departament sus lo solet modèl niçard.
Un jorn a Niça, un gus me cerquèt niera perqué disio un mot que li semblava inventat mentre qu’aquel èra ben localizat dins tala valaia de Contea de Niça mas non solament dins aquela “tèrra santa” mas tanben autra part dins... Occitània. Tròup complicat per el...
Lo monde parlan e li agradan d’esquichar los autres per los corregir, mas sabon gaire de còups. Sindròm d’Estocòlme per los occitans. Que me fa quitament pensar a l’actitud francesa alora de parlar solament per dire de causas seguras per non sèretz jutjat, lo famós sindròm dal francés dal temps de la “reüion Airbus” (passar per un colhon per la far corcha)? Totas las idèas, los escambis possibles sota l’autocensura. Quina violéncia, quina pietat, de conformista totun. Subretot quora avètz rason e que l’autre vos vòl esquichar de sa morala, vòl far la leiçon per se rassegurar. De çò que sièrve a far avançar la situacion?
Quantes còups sentèro quarqu'un que me diguèt: “Capisso tot mas non parlo”. Volia parlar la lenga mas un vièlh li avia dich una causa minabla de l’estil: “tan val de ren parlar que d’estropiar la lenga nòstra”. Aiçò es mortifèr. Complet. Quitament los francofòns de naisséncia fan de dècas, se demandatz a quarqu’un de vos respòndre sus lo còup a: “Un cheval, des chevaux, un bocal, des bocaux, un chantier naval, des chantiers…?” o o sabon ren totes que se pòt dire “un ail, des aulx (ou ails)”, alora. N’i a per plorar regularament per un accent circonflèx en francés…
Tan val de relativizar lo perfeccionisme quora crea de blocatges ansin. Subretot dins la situacion de socializacion actuala de l’occitan.
Un autre còup, dins un acamp occitanista de Montpelhier, un bordalés me pilha la tèsta davans son pichin monde perqué dio “dissabta”. E alora: “qu’es faus, que sabo ren parlar e que cal dire “dissabte””. Paure de ieu...
Mas tron de non! Quina mótria. Mas sap ren que se ditz ansin. Tanben. Li respondèro qu’avio sempre sentut parlar ansin e que fauta de diccionari, verificario.
Causa facha. Aurio degut li donar còpia de la pàgina dal diccionari occitan qu’i es dintre. Mas aüra, a d’autres cats de foïtar, u! Traina plus amb de monde dal comun penso ben.
Ancara un autre còup, un baudo –occitanista ja ancian dins lo mitan e la sieu remarca m'estonet d'aitan mai- me diguèt: “tu parles lengadocian amb “los, las” mentre qu’es ben de gavòt… Bisca que biscaràs. Non avia una vision d'ensèm semblava.
Un jorn un me ditz “tal mòt es ren niçard”, es ren dal nòstre. Mas n’ai ja parlat d’aquelos dos exemples iconics: “diminge, ostau” se dison en niçard dal quartier de Manhan. E mai son de mòts qu’ai poscut sentir tanben dins la boca de monde d’origina italiana, donca ges “d’italianisme” (qu’auria poscut semblar, coma influéncia linguistica familiala “diménegue” amb la sieu accentuacion proparoxitonica). E totun, lo quartier de Manhan es pròpi pròche dal centre de Niça.
Un autre còup, parlo en occitan a quarqu’un e me ditz: "aquel mòt es ren de Niça!". Ra. De segur, qu’es de l’endrech lo famós mòt! Avèm perdut tota la riquessa, e la relativitat (e la tolerància) que l’acompanha. Sembla coma cristallizat en respònder als atacs còntra la sociabilitat de l’occitan de son endrech.
Un autre còup mai, parlo en occitan e una frema me demanda de qu’es. Li explico, qu’es suspresa. Es çò que la tusta lo mai, l’importança de la localizacion de l’occitan. Una lenga tròup ligaia a las tripas e al local local. E mai "ont comença, qu’es impossible que tot lo monde se capigue"…
Es ren vist a la tv, donca es fals?
E ancara mai de mai, amb un concors literari. Era portat per una estructura locala (decentralizaia diriam) francesa, d’a caval entre una airal occitan e un airal non occitan. Telefòno per saber se d’escolans pòlon participar al concors en escriure en occitan. Vist qu’avio ben legit lo reglament dal concors e que ren èra indicat tocant a la lenga. Mas los mòts claus dals tèmas èran “patrimòni” e “memòria” entre autres mòts. E la persona d’evocar lo fach que non sembla possible d’escriure per lo simple fach ja que lo sèti de l’associacion es dintre l’airal non occitan... E ben quora los limits de la lenga occitana son conoissuts, es per blocar. Supèrb.
Mas li dio, se quarqu’un escriu en francés de Niça, Cànoas (forma dal país mentonasc, "Cànoa" dins lo Diccionari francés- mentonasc SAHM numerosas reedicions, e totjorn emplegaia aüra al sègle 21!) o Marselha, seria ren de recéber lo sieu tèxt? E ben òc. Donca, quora lo local es adaptat per remandar fòra, l’argument ten lo camin…
Subretot que, coma sovent, lo monde que ten un discors lo mai radical isolacionista es en francés! Qu’aquel monde sap gaire parlar occitan al quotidian.
Un occitanista ancian me disia l’expression pron valabla: “dins l’occitanisme, n’i a a baudre que se prenon per de pichons Mistral”. Totjorn un lèst a mai a vos far la leiçoneta. Coma disia un de mai, la garolha entre nosautres es un espòrt nacional. Pecaire. Quina pietat. Cal lèu cambiar senon morirem amb aiçò. De còups me dio, los pèjors enemics dals occitan(ista)s son los occitan(ista)s. Avèm de trabalh de far per èsser melhors. Es urgent. Perqué sèm luenhs d’aver ganhat.
Bòn, nòstres contradictors diràn qu’es l’occitanisme un “particularisme” mondial benlèu. Mas empacham ren los italians de parlar ni escriure lor lenga e lor fasèm encara mens la leiçon.
Una causa que m’a pron e lèu enervat despí que parlo occitan amb cèrtas personas en los Alps Maritimes, mas existe de'n pertot coma en Cevena, es un cèrt costat negatiu quora lo monde an -solament- en tèsta lo “particularisme” e l’enveia d’exclure facilament. De ciutat sovent se sente. Mas ben mens fòra vila. Quasi ges. Benlèu lo fach d'èstre una ciutat d'un país de frontiera. Vai te saber.
En comparason, dins los Basses Alps o dins Var per exemple, se son un peçuc motivats, lo monde seràn ben content de trobar un locutor e non li remandaràn sas diferéncias en tèsta. Serà ren una empacha. Es mon experiéncia personala totun.
Ai de familha de’n pertot, e sovent m’es estach mai o mens gentament reprochat, per d’unos de l’elèit cultural en per aquí, de ren parlar totjorn un occitan propriament identificat a tal vilatge precís. E per aquela rason, èra melhor de parlar niçard, qu’èra seriós amb de règlas, de gramaticas, de libres… Èran còntra l'estandardizacion per l'occitan mas d'acòrdi per l'estandardizacion de l'occitan dal departament sus lo solet modèl niçard.
Un jorn a Niça, un gus me cerquèt niera perqué disio un mot que li semblava inventat mentre qu’aquel èra ben localizat dins tala valaia de Contea de Niça mas non solament dins aquela “tèrra santa” mas tanben autra part dins... Occitània. Tròup complicat per el...
Lo monde parlan e li agradan d’esquichar los autres per los corregir, mas sabon gaire de còups. Sindròm d’Estocòlme per los occitans. Que me fa quitament pensar a l’actitud francesa alora de parlar solament per dire de causas seguras per non sèretz jutjat, lo famós sindròm dal francés dal temps de la “reüion Airbus” (passar per un colhon per la far corcha)? Totas las idèas, los escambis possibles sota l’autocensura. Quina violéncia, quina pietat, de conformista totun. Subretot quora avètz rason e que l’autre vos vòl esquichar de sa morala, vòl far la leiçon per se rassegurar. De çò que sièrve a far avançar la situacion?
Quantes còups sentèro quarqu'un que me diguèt: “Capisso tot mas non parlo”. Volia parlar la lenga mas un vièlh li avia dich una causa minabla de l’estil: “tan val de ren parlar que d’estropiar la lenga nòstra”. Aiçò es mortifèr. Complet. Quitament los francofòns de naisséncia fan de dècas, se demandatz a quarqu’un de vos respòndre sus lo còup a: “Un cheval, des chevaux, un bocal, des bocaux, un chantier naval, des chantiers…?” o o sabon ren totes que se pòt dire “un ail, des aulx (ou ails)”, alora. N’i a per plorar regularament per un accent circonflèx en francés…
Tan val de relativizar lo perfeccionisme quora crea de blocatges ansin. Subretot dins la situacion de socializacion actuala de l’occitan.
Un autre còup, dins un acamp occitanista de Montpelhier, un bordalés me pilha la tèsta davans son pichin monde perqué dio “dissabta”. E alora: “qu’es faus, que sabo ren parlar e que cal dire “dissabte””. Paure de ieu...
Mas tron de non! Quina mótria. Mas sap ren que se ditz ansin. Tanben. Li respondèro qu’avio sempre sentut parlar ansin e que fauta de diccionari, verificario.
Causa facha. Aurio degut li donar còpia de la pàgina dal diccionari occitan qu’i es dintre. Mas aüra, a d’autres cats de foïtar, u! Traina plus amb de monde dal comun penso ben.
Ancara un autre còup, un baudo –occitanista ja ancian dins lo mitan e la sieu remarca m'estonet d'aitan mai- me diguèt: “tu parles lengadocian amb “los, las” mentre qu’es ben de gavòt… Bisca que biscaràs. Non avia una vision d'ensèm semblava.
Un jorn un me ditz “tal mòt es ren niçard”, es ren dal nòstre. Mas n’ai ja parlat d’aquelos dos exemples iconics: “diminge, ostau” se dison en niçard dal quartier de Manhan. E mai son de mòts qu’ai poscut sentir tanben dins la boca de monde d’origina italiana, donca ges “d’italianisme” (qu’auria poscut semblar, coma influéncia linguistica familiala “diménegue” amb la sieu accentuacion proparoxitonica). E totun, lo quartier de Manhan es pròpi pròche dal centre de Niça.
Un autre còup, parlo en occitan a quarqu’un e me ditz: "aquel mòt es ren de Niça!". Ra. De segur, qu’es de l’endrech lo famós mòt! Avèm perdut tota la riquessa, e la relativitat (e la tolerància) que l’acompanha. Sembla coma cristallizat en respònder als atacs còntra la sociabilitat de l’occitan de son endrech.
Un autre còup mai, parlo en occitan e una frema me demanda de qu’es. Li explico, qu’es suspresa. Es çò que la tusta lo mai, l’importança de la localizacion de l’occitan. Una lenga tròup ligaia a las tripas e al local local. E mai "ont comença, qu’es impossible que tot lo monde se capigue"…
Es ren vist a la tv, donca es fals?
E ancara mai de mai, amb un concors literari. Era portat per una estructura locala (decentralizaia diriam) francesa, d’a caval entre una airal occitan e un airal non occitan. Telefòno per saber se d’escolans pòlon participar al concors en escriure en occitan. Vist qu’avio ben legit lo reglament dal concors e que ren èra indicat tocant a la lenga. Mas los mòts claus dals tèmas èran “patrimòni” e “memòria” entre autres mòts. E la persona d’evocar lo fach que non sembla possible d’escriure per lo simple fach ja que lo sèti de l’associacion es dintre l’airal non occitan... E ben quora los limits de la lenga occitana son conoissuts, es per blocar. Supèrb.
Mas li dio, se quarqu’un escriu en francés de Niça, Cànoas (forma dal país mentonasc, "Cànoa" dins lo Diccionari francés- mentonasc SAHM numerosas reedicions, e totjorn emplegaia aüra al sègle 21!) o Marselha, seria ren de recéber lo sieu tèxt? E ben òc. Donca, quora lo local es adaptat per remandar fòra, l’argument ten lo camin…
Subretot que, coma sovent, lo monde que ten un discors lo mai radical isolacionista es en francés! Qu’aquel monde sap gaire parlar occitan al quotidian.
Un occitanista ancian me disia l’expression pron valabla: “dins l’occitanisme, n’i a a baudre que se prenon per de pichons Mistral”. Totjorn un lèst a mai a vos far la leiçoneta. Coma disia un de mai, la garolha entre nosautres es un espòrt nacional. Pecaire. Quina pietat. Cal lèu cambiar senon morirem amb aiçò. De còups me dio, los pèjors enemics dals occitan(ista)s son los occitan(ista)s. Avèm de trabalh de far per èsser melhors. Es urgent. Perqué sèm luenhs d’aver ganhat.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#5 Per respondre a l'interrogacion "gardar la fe o faire lo dòu" dirai que podèm pas pensar las causas aital. La situacion de substitucion de l'occ per lo fr es una situacion dialectica e s'agís pas d'i creire o non. Per o dire amb un imatge : quand la lenga deguèsse disparéisser per de bon deman dematin, i auriá totjorn fòrça trabalh per tota la nuèch, perque vòl dire qu'encara auriam una nuèch per comunicar en occitan, valent a dire per "nos dire entre nosautres meteisses dequé sèm e dequé volèm èsser e faire, ensemble". Auriá pas ges de sen de faire lo dòl de qué que foguèsse, ni mai de "creire" en qué que foguèsse.
Aquela dialectica a una expression contradictòria a cada nivèl de la societat. Totes los qu'avèm qualque relacion, quina que siague, amb la lenga occitana, avèm per fòrça de biaisses personals per exprimir/defugir la frustracion e lo conflicte que la situacion de substitucion a creada. Las contradiccions de la mena "desvalorizacion vs compensacion mitificatritz" "vergonha/bavardisa" son comunas a cada lenga menaçada d'extincion. Los discors contradictòris dels primo locutors vièlhs, per exemple, ( o tanplan los dels militants evocats dins de comentaris aicí dejós). Dins aquela situacion sociala de substitucion e subordenacion linguistica, tot lo monde vos vendrà escutlar son opinion contradictòri sus la question. E la tissa dels occitanistas a voler cambiar a son èime la codificacion escricha de la lenga sens i entendre res es tanben una expression compensatritz de l'impoténcia reala que an en societat per comunicar dins la lenga. Puslèu que d'emplegar l'occ per comunicar, nos estimam mai
comentar sens fin la grafia (qu'es un detalh insignificant quand una lenga es viva e servís per comunicar).
Cal téner al cap qu'una lenga viva servís a comunicar, a luòga qu'una lenga extingida servís ren que per agachar. E dins aquela dialectica los
emplecs de lenga unicament espectacloses/pedagogics/magics/carnavalesques/mistics/rituals faches per de militants o d'artistas occitanistas tiran puslèu del band de la non-comunicacion reala e del band de l'extincion de la lenga. Valent a dire que per que "visque" cal se sortir d'aqueles emplecs (que son un guèto).
Mas per aquò per dire de comunicar en occitan es important de saupre la lenga corrèctament, del moment que de comunicar amb un occitan bravament interferit pel francés revendriá en fach a comunicar realament en francés, non pas en occitan.
#6 processus de desalienacion (cf. alienacion culturala) activat.
Remèdi, ges. Intelligéncia en cors de creissença deguda a de la curiositat.
Es pas rare de rencontrar, ailàs ! d'occitanistas que defendon la lenga que mestrejan lo mens, après l'anglés e l'espanhòl. Aquò es pas brica paradoxal e sabèm perqué es aital, lor volontat es aitant mai exemplara.
Mas lo militantisme, tot còp, pòt complicar las causas. Per çò que politica e ideologia rendon sovent lo monde messorguièrs e pretencioses. L'excès empusa las reaccions demasiadas.
1/Demest los locutors naturals : cossí volètz que qualqu'un qu'a pas un briat de consciéncia occitana reagisca quand entend un jove de d'uèi occitanejar ? O farà a sa manièra : se disètz "balaja" vos dirà "engranièra", se disètz "lo can", vos dirà "lo gos"... pòt pas gaire far mai. Es dins l'empiric, es pas acostumat a teorizar lo patoès.
Mas se comportariá pas aital amb un natiu. Un còp èra suls fierals los parlars se mesclavan. Levat que la tòca èra pas lo dialècte mas lo vedèl o los anhèls. E la fonetica, l'accent (lo meteis en òc coma en francés) èran parièrs per totes. Parlavan francés ambe l'accent occitan, mentre que d'uèi se fa lo contrari inexorablament.
2/ Demest lo occitanistas militants : sèm sovent en representacion teatrala (i veni a la messorga) car lo rapòrt a la lenga es particular. Se militi me cal far creire que m'empachan de parlar una lenga...que coneissi mal, mas que soi malurós de poder pas parlar pertot, alara que ne soi pas capable. Soi dins l'ideologia.
E se (per çò que lo temps passa), alara que fa ja cinc o sièis ans qu'ai aprés a legir, qualqu'un me ven senhalar qualque deca o farlabica lexicala, me pòdi emmaliciar e lo tractar de faissista o de cripto-felibre.
Parlar francés a l'ostal e occitan dins los acamps associatius pòt èsser dangeirós per la santat, coma d'unes jòcs de ròtle.
Evòqui pas aquí una situacion generalizada o sistematica, non de cap de biais. Mençoni de dificultats que rencontran, de còps, los militants occitanistas. (En mai d'aquò, totes los occitanistas/romanistas o autres filològs son pas militants).
Amagat darrièr un escais, luènh de ieu l'idèia de far aicí una critica desagradiva e ridiculament superficiala, a la mòda d'Internet.
Parli de ieu ; mercé Jornalet de m'estauviar lo psicològ car es pas remborsat per la Securita Sociala.
#1#2#3 Coumentaris ecelent. Article ecelent. Cò's pa evident la situaciu que vivèn per nostro lengo, segu. En mai dau fa qu'es encaro men evident de creire à la mantenenço de nostro lengo e à sa trasmissiu din la situaciu soùciou-lenguistico atualo... Garda la fe ou faire soun dòu... ?
"iconic" es un anglicisme per Simbolic, emblematic, representatiu
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari