L’istòria repassa los plats mai d’un còup, e a encara de futur per malastre.

 
L’inacceptable aüra
 
Los armènis son mai secutats, dins lors tèrras armènias e... mai en França. Inacceptable.
     
La realitat ailí
 
L’òme de cinema turc Gündoğan diguèt en 2017 “[aüra en Turquia] es dur d’èstre un curde, un alevi, una frema, un omosexual, un enfant - èstre l’Autre- sus aquelas tèrras… Mas èstre un armèni es encara mai dificil. Los armènis son vistes coma l’Autre de l’Autre.” Una impression de ja vist, un pauc semblabla per de locutors de lengas non oficialas coma l’occitan en França.
 
Cal saber qu’aüra en lo 2020, los criptoarmènis an dins la majoritat dals cases, totjorn paur de l’estat turc. Sabon qu’a la mendra contrarietat pòlon èstre los sofredolor coma foguèron en las annaias 1950 amb los grècs o mai los judius e mai avans encara coma o veirem.
 
Los armènis, mai vièlha nacion crestiana al monde van, a mai lo temps passant, conóisser la tendéncia dals crestians d’orient? De saber que lors glèisas son las mai ancianas e totjorn drechas de la cristianetat (coma se ve encara en Armènia o en Iran cf. https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Armenians). Aquelos que tot lo monde cita, los istorics, mas que tanlèu son obliats dins lor escafament. La nacion crestiana que ditz “In god we trust”, los Estats Units d’America, la primiera! Pron ironic isn’t it!? D’aitant mai que tan Armènia coma lo Nagorno Carabag son de païses foncionan d’un biais mai democratic qu’en Azerbaitjan o quitament Turquia.
 
 
L’actualitat permete per malastre de far un recòrdi, l’inacceptable totjorn
 
Los turcs e los azeris son de la mema lenga (e mema nacion). Los turcs son d’alhors presents per sostenir lors fraires dal meme biais que sostenon la solidaritat panturca en l’Asia Centrala.
 
Revendicar aquelas tèrras armenianas de sempre per Azerbaitjan es un juec viciós e dangeirós.
 
Bakou estima que l’enclava, estacaia l’Azerbaitjan per Estaline (un dictator, s’o cal recordar al monde...) solament en 1921, li aparten de drech... Malgrat lo fach que sigue majoritariament poblaia d’Armènis. Sabèm qu’Estaline foguèt un professional dal decopatge alambicat per complicar las revendicacions territorialas d’unas nacionas (quora siguèron pas deportaias...). Veire las ancianas republicas d’URSS d’Asia centrala.
 
Dins la region d’Artsakh (egalament escrich Artsak), los armènis èran massisament prononciats per l’independéncia amb un referendum en 1991. Una votacion après, tenètz vos ben, de pogròmes antiarmènis faches en Azerbaitjan. A Somgait en 1988 https://en.wikipedia.org/wiki/Sumgait_pogrom, a Bakou en 1990 https://fr.wikipedia.org/wiki/Pogrom_de_Bakou. Avian estaches ja obligats de quitar aquels luecs (declaracions dal Cap dal Partit Comunista d'Azerbaitjan Asadov: "100 000 azerbatjaneses son lèstes d'assautar l'Artsakh (Karabakh) a tot moment e a i organizar un chaple". Segon Adam Schiff, un menaire dal PC azeri, Hidayat Orujov, a avertit los armènis de Somgait: "Se non arrestatz la campanha per l'unification de l'Aut Karabakh amb Armènia, 100 000 azeris dals quartiers vesins entraràn per efraccion dins vòstras maisons, las cremaràn, violaràn fremas e tuaràn enfants". Es avalorat a 350 000 lo nombre d'armènis partits entre 1988 e 1990 en consequéncia diècta de la violéncia dirigia còntra d'els cf. https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment_in_Azerbaijan e https://en.wikipedia.org/wiki/Armenia%E2%80%93Azerbaijan_relations

Doncas es clar qu’Azerbaitjan, país dictatorial (cal recordar que lo president es l’enfant dal president precedent e que la democracia es un tèrme gaire real dins aquel país) vòl exterminar los armènis.
 
Las nonaccions de l’ONU dins aquel conflicte, son la pròva que los armènis son sacrificats. Perqué doncas los condemnar, un còup de mai amb una politica soïcidària?
 
Tot aquò per gardar las frontieras decidias per un autre dictator, Estaline? Estaline, Aliev meme combat. Òc. E per garantir los limites sacrosants. Quitament se vesèm ben qu’en Cosòvo es tras que relatiu e de fach los sèrbes son minoritaris dins una administracion a las comandas dals albaneses. De jure sèrbe mas de facto país independent.
 
Vist tot ce qu’an endurat los armènis sota dominacion d’autres (empèris o reialmes). Demorar totjorn discrets fins aüra dins la societat https://youtube.com/watch?v=2KdAtMY52X8

An totjorn reculat. Fins a veire los autres destruire las paucas traças materialas de lor anciana preséncia coma lors glèisas e lo cementèri de Jugha (nom armèni, aüra Julfa) acabat d’èstre rasat en 2006 e virtuala ment vistable sus julfaproject.wordpress.com/bookshop e ausir las autoritats azerbaitjanesas que jamai un armenian passèt sus aquelas tèrras
 
Las tèrras armenianas an pauc a cha pau estachas voidaias coma lo Nakhchivan, veire las chifras de baissas constanta de las populacions armènias, e los noms de glèisas e monastèris que rèstan... mas que son plus dreches aüra https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Nakhchivan.
 
 
Costat turc de Turquia, lo cementèri armèni de Pangaltı i es ben situat sota una part de la plaça Taksim Gezi.
 
Qué rèsta de la vila armènia enmuralhaia de Van? La vièlha vila coma dison aüra. Ren levat doas mosquetas totjorn drechas “istoricas” e los minarets arroïnats d'autras... mosquetas doncas (mas mens ancianas que las glèisas armènias... arrasaias despí lo genocidi). Cal gardar solament la traça de l’islam sembla.
 

Cf. https://en.wikipedia.org/wiki/Van,_Turkey
 
 
Un gròs sentiment d’amarum
 
Aüra, vist tot aquò, coma esperar que Azerbaitjan prenguèsson suènh d’armenis tot en conservar l’integritat territoriala Azerbaitjanesa? Istoricament e fins al començament dal sègle 21, jamai s’es produch un tal miracle. Veire https://en.m.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment_in_Azerbaijan
E amb los aligats, los turcs de Turquia, parier.
 
Per lo genocidi armèni, lo discors oficial turc es de parlar d’aver desplaçat massissament las populacions armènias dals fronts russoarmèni per los protegir de lors fraires rebèles qu’avian pilhat part per los russos e doncas d’aquela guèrra. Desplaçament e non extermiacion... Mas
 
Mas alora perqué aver convertit de fòrça massisament las paucas populacions restantas a l’islam, perqué aver rasat lors glèisas, perqué an plus lors milierat d’escòlas armènias, perqué lor an confiscat lors proprietats, perqué negar quitament l’existéncia d’armènis dins l’oèst armèni, aüra l’èst de Turquia? Tot en aver fach un monument (d'estil guerier, es fach d'una adicion d'espasas tibaias devèrs lo cèl...) per recordar lo genocidi turc per los armènis! Dal temps que lo monument per la patz entre los pòbles totjorn inacabat despí d'ans e d'ans siguèt destruch.
 
Lo logicial dal cap de l’Estat turc e de son fraire azeri sembla de demorar clina sus los imperialismes lingüistic turc e religiós musulman.
 
100 ans fa, lo chaple armèni en Turquia, lançat per l’estat via los pòbles turcs (turcs, de dialèctes turcs: azeris, meshquets... amb d’autras denominacions coma los Qizilbash, coma los pòbles turquizats entraïnats dins l’espirala), en 2020, los armènis mai arcelats.
 
Cal dire que lo temps es ben causit per que los turcs ataquèsson. Fin dal mai dur de l’invasion dal nòrd de Siria, https://fr.wikipedia.org/wiki/Rojava, fin de comèrci de petròli amb Daesh, periòde d’eleccions als Estats Units d’America (doncas los EUA an ges de menaire per s’exprimir completament en politica exteriora).
 
Mas estonant perqué Erdogan s’ataca a Macron per de dessenhes mentre que China tua de personas de confession musulmana e mai de lenga turca: los oigors?
 

D’atacs còntre los armènis, una lònga seria de patiments. Qualques uns de mai marcats
 
La repression dals armènis hamamshen
 
Mai d’ora d’armènis coma los hamamshen armènis foguèron islamizats de fòrça. Veire lor estructuracion aüra, per exemple lor pàgina Facebook: https://www.facebook.com/watch/muslumanermeniler
 
Cal recordar qu’avian ja fugit las invasions arabomusulamanas al sud. Un lòng camin de crotz avia ja començat. Quitament dins lor region de refugi.
 
Al sègle 15, la taxacion sus los crestians per aver drech de continuar d’èstre crestians e en parallèl l’islamizacion favorizaia per los otomans, i aguèt ja una primiera pression sus los Hamshen a se convertir a l’islam per mai d’egalitat e evitar los arcelaments de lors vesins musulmans. Totplen anèron dins las montanhas e las sèlvas. I aguèt per exemple lo cas d’un menaire armèni sonat Husep que menèt d’armènis dins la Sera Dere per fondar lo vilatge escondut de Cevizlik l’anecdòta ditz que foguèron plus trobables per trenta ans (cf. Principat de Hamamshen)
 
 
D’anecdòtas semblablas existon per d’autras regionas poblaias d’armènis e d’autres crestians.
 
Los autres armènis, a mesura seràn islamizats per fòrças als sègles siguents. Al sègle 16 s’amplifiquèt. Mas se trobavan encara de criptocrestians mai tardi al sègle 20 dins las montanhas.
 

Referéncias: