— D’escambis en occitan mandats despí Mónego, coma aquela letra de 1397, [letra] Scricha a Monegue lo XIII jorn de novembre, Loys de Grimaut Senhor de Puget de Tenias en linha consultabla sus http://escritori.free.fr/en/GrimaldJoanELois/letra13971113.html

Cal precisar qu’a mai sigue un Grimaldi de Buelh, la solidaritat entre las divèrsas brancas Grimaldi foncionava. La pròva aquela letra es ren mandaia de Buelh mas de Mónego.
 
“Nobles e honorables homes yau ay resauput stos jors passas una vosta letra en la cal letra se contenia que yau devia avia donat salconduhc a pelastorn e que yau non fera gayre de mon honor si yau rompes lo dit sal conduch, per que vos fac saber que non ay pont rot mon salconduch car yau doniay lo dit salconduhc a peyre chamin prometent mi el que denfra dos jors magra baylat LX jenoyns daur de que non en baylet mas XXXX petis ni plus non na baylat; e de so que mes scrives que un scuyer que a non lo borgognhon a mandat lensenha del deniar que fon mandat aysi e quel non a poysansa de donar salconduch yau non say si el es o borgognhon o berton mas las femenas me diseron que...”
 
Notar la forma Lo Puget de Tenias, que laissar pensar que Tenias poiria venir de “las doas Tiniás” (e la forma ‘Teniers’ seria una reïnterpretacion fonetica), vist que Lo Puget de Tenias èra la capitala de las doas Tiniás cf. “ las gents disián las doas Tineas. Aquest nom ven de la tribú dals Ectini qu’èran localizats despí Tinea fins a l’aut Var “ in Per chamins en la Gavotina de Contea: la Totsants e entorn d’aquò (Pau Gaymard, Jornalet 2.11.2020)

— Un document en catalan escrich a Mónego en 1641: manifèsta dal Prince Onorat 2 estampat en catalan e en toscan per explicar sas posicions (geo)politicas.

Cal precisar qu’en 1641 i èra la guèrra francoespanhòla en lo contèxte de la Guèrra de Trenta Ans. En l’an 1640 los catalans s’alceròn còntra lo reialme castelhan e comencèt la Guèrra dals Segaires. Justament en l’an 1641 quand aquesta carta foguèt escricha los catalans se declarèron independents e solament una setmana après passèron sota la proteccion de Loís 13 de França. Finalament en l’an 1659 França e Espanha signèron lo Tractat dals Pirenèus e França retornèt Catalonha a Espanha (mas mantenguèron lo comtat dal Rosselhon e una partia dal comtat de Cerdanha). Es tanben per aquest tractat qu’Aran passèt a las mans d’Espanha.
 
Interessant de legir que lo Prince de Mónego usèt dal contèxte de la guèrra francoespanhòla per passar de la proteccion espanhòla a la de França. E interessant tanben qu’o ague escrich en catalan.