Opinion
1918: faussa victòria francesa?
L’istòria n’ei pas ua sciència exacta. Vaquí quauquarren que caleré aprénguer a l’escòla de la purmèra classa estant. Pas nada vertat n’ei jamei assegurada, se pòt tostemps tornar sus ua hèita, un episòdi istoric e confrontar los diferents punts de vista qui ne mancan pas jamei de’s contradíser o de hornir autes caires de compreneson. Sabi plan qu’aquò hè paur a daubuns, pr’amor qu’atau per la fin n’èm pas segurs d’arren, lhevat benlèu de l’existéncia deu generau napoleonian tolosan Lascrosses, deu celèbre coregrafe rus Bolshòi, lo creator deu teatre, o deu hèit que Sèna passa a París*.
Pr’amor qu’èm a començar de commemorar la Grana Guèrra, vaquí un subjècte qui va tornar lèu d’actualitat dens uns quates ans: l’armistici. Am totis après a l’escòla que França, après quate annadas de luta shens de mercé obtenguoc ua victòria estinglanta gràcias au gloriós sacrifici deus sons enfants. La setmana passada que’vs parlavi de la Republica Alsaciana deus Conselhs qui perdurèc dètz jorns, uei pausarèi la question qui pòt semblar pegassa: qui a vertadièrament ganhat aquera puta de guèrra?
Figuratz-vos que n’am pas brica la pròva concrèta que los Aliats ajan emportat la batèsta suu terrenh. Duas teorias s’acaran:
La purmèra teoria qu’ei l’oficiau, la de França victoriosa. Lo 18 de julhet de 1918 ua contra-ofensiva francesa permet d’estancar los Alemands qui son arribats hèra baish, a ua portada de canon de París. En agost, mei au nòrd, en Picardia, los Aliats qu’en·honsan los Alemands. En Flandras, ua ofensiva comença lo 28 de seteme. Los generaus alemands, conscients de la des·hèita a tèrmi, ne saunejan pas que de pressar la conclusion de l’armistici. … Lo 9 de noveme, Guilhèm II ei obligat d’abdicar. L’estat major demanda a çò que l’armistici sia signat. La frasa en italicas, avançada sovent shens d’explic, resumís tot lo problèma. Vertat o pas?
La dusau ei la d’ua guèrra estancada per la revolucion alemanda en cors. En abriu de 1917, lavetz que la revolucion a espetat en Russia, l’ala esquèrra de la sociau-democracia, a cada còp mei ostile a la guèrra, a fondat l’USPD. Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg, los miaires, son emprisoats per pacifisme. Lo 28 de genièr de 1918, ua cauma generau ei declarada dens la vilas màger d’Alemanha: Berlin, Hamborg, Kiel, Breslau, Dantzig, Mannheim, Munic, Nuremberg … En abriu, ua auta cauma comença a Berlin. Lo purmèr d’octobre, la liga spartakista, ua tendéncia autonòma deu USPD, hè ua crida a la formacion de conselhs e a la revolucion. Kerl Liebknecht ei liberat. Lo 30, ua susmauta espeta a Kiel, lo purmèr port militari deu país, on los marins refusan d’obedir. Lo 6 de noveme, a Hamborg, 70 000 obrèrs s’amassan entad adoptar un programa revolucionari. Decidisson d’arrestar l’estat major. Lo 7, conselhs obrèrs son apitats dens lo país sancèr. Lo 9, la horrèra revolucionària aucupa lo centre de Berlin e demanda l’abdicacion de l’emperator. Lo 10, Guilhèm II huei en Holanda. La republica dita “de Weimar” ei proclamada.
Vaquí haut o baish e lèu descrit las duas versions d’ua sola hèita istorica. Cadun se harà la soa idèa pròpia en consultar honts de totas e avís divèrs. Mès cau totun saber que la dusau version coneish uei lo dia ua malediccion devuda a l’amalgama e aus embracs ideologics. Per de qué?
Pr’amor qu’estoc represa dens las annadas vint e trenta, las de la republica de Weimar, per la dreta alemanda antiparlamentària, ei a díser las fòrças qui balharàn çò de màger de las tropas deu partit nazi. Aqueste punt de vista, aperat “lo còp de costèth dens l’esquina” èra l’arcast hèit per l’armada alemanda e la dreta aus republicans qui’us davavan la colpa d’estancar la guèrra lavetz que militarament, las linhas de front èran enqüèra hèra aluenhada d’Alemanha e que l’arribada de las tropas deu front de l’est demobilizadas per la revolucion bolshevica podosse revirar la situacion. Qu’ei costuma uei lo dia d’aperar aqueste arcast “la teoria deu còp de costèth dens l’esquina” e quitament sovent “la legenda …”.
Qu’èm lavetz dabans ua causida mauaisida: sia tòrcer e retòrcer la question e riscar d’estar pres per neonazis aus uelhs deus simplificadors, sia hòragetar aquesta possibilitat e se n’estar a la comfortabla version oficiau. Plan sovent, lo monde espian lo debat d’idèas coma ua batèsta de la quau cau sortir vencedor e non pas com un escambi, d’on la dificultat de parlar de vertat istoric en deishar d’estrem las ideologias e shens d’estar tocat per l’amalgama encargaire.
De mei, la teoria dita deu “còp de costèth dens l’esquina” coneish ua dusau fàcia enqüèra mei calicosa. Los nacionalistas alemands avèvan tanben per la garganta un episòdi tròp desconegut de la guèrra qui s’apèla “la declaracion Balfour”. De qué se tracha?
En 1916, los Aliats son près de capitular. Las armadas alemandas son a ua portada de canon de París e la guèrra s’ei engravada dens las hanga de las trencadas. Lo Kaiser hè ua perpausicion de patz. Lo govèrn britanic ne batala. Lavetz, uns mandats per l’Organizacion Sionista Mondiau, partit nacionaliste seguent l’ideologia de Teodore Hertzl, creator de “la solucion finau de la question jusiva” (Die Endlösung der Judische Frage), demanda au govèrn britanic de’n pas plegar en escambi de la promessa de l’intervencion americana. Podèm comprénguer aisidament la gravetat d’ua tau decision, quan l’imensa majoritat deus Jusius alemands son plan assimilats despuish sègles, que hèra d’entre eths se baten arderosament dens l’armada alemanda per çò qui consideran com la lor patria e que lo sentiment sionista ei fòrtament minoritari, la comunautat jusiva estant sustot partatjada coma pertot a l’epòca entre borgés liberaus e obrèrs revolucionaris internacionalistas. Seràn eths, los Jusius alemands, las vertadièras victimas deu “còp de costèth dens l’esquina”.
En escambi, lo govèrn britanic per la votz deu son cap de la diplomacia, Arthur James Balfour, manda ua letra a Lord Lionel Walter Rotschild dens la quau se declara favorabla a l’establiment en Palestina d’un lar nacionau entau pòble jusiu. A Versailles, au bèth miei de las negociacions de patz, los Alemands descobrèn estabosits l’amplor de la tradison.
Per ua sola pèira, l’organizacion nacionalista sionista venguèva de hicar en plaça la dobla tragedia deu sègle XXau e coma un eleit autoproclamat pr’amor que non-elegit, acabava de sagerar lo hat deu son pòble.
_____
*: Aquò qu’ei solide ua trufandisa, lo baloard Lascrosses a Tolosa teng lo son nom de la francizacion de “Las Crotzes”, en rus bolshòi significa “gran” e los idrològues se son apercebuts n’i a pas bèra pausa qu’èra Marna qui brivava devath lo pont de l’Alma.
Pr’amor qu’èm a començar de commemorar la Grana Guèrra, vaquí un subjècte qui va tornar lèu d’actualitat dens uns quates ans: l’armistici. Am totis après a l’escòla que França, après quate annadas de luta shens de mercé obtenguoc ua victòria estinglanta gràcias au gloriós sacrifici deus sons enfants. La setmana passada que’vs parlavi de la Republica Alsaciana deus Conselhs qui perdurèc dètz jorns, uei pausarèi la question qui pòt semblar pegassa: qui a vertadièrament ganhat aquera puta de guèrra?
Figuratz-vos que n’am pas brica la pròva concrèta que los Aliats ajan emportat la batèsta suu terrenh. Duas teorias s’acaran:
La purmèra teoria qu’ei l’oficiau, la de França victoriosa. Lo 18 de julhet de 1918 ua contra-ofensiva francesa permet d’estancar los Alemands qui son arribats hèra baish, a ua portada de canon de París. En agost, mei au nòrd, en Picardia, los Aliats qu’en·honsan los Alemands. En Flandras, ua ofensiva comença lo 28 de seteme. Los generaus alemands, conscients de la des·hèita a tèrmi, ne saunejan pas que de pressar la conclusion de l’armistici. … Lo 9 de noveme, Guilhèm II ei obligat d’abdicar. L’estat major demanda a çò que l’armistici sia signat. La frasa en italicas, avançada sovent shens d’explic, resumís tot lo problèma. Vertat o pas?
La dusau ei la d’ua guèrra estancada per la revolucion alemanda en cors. En abriu de 1917, lavetz que la revolucion a espetat en Russia, l’ala esquèrra de la sociau-democracia, a cada còp mei ostile a la guèrra, a fondat l’USPD. Karl Liebknecht e Rosa Luxemburg, los miaires, son emprisoats per pacifisme. Lo 28 de genièr de 1918, ua cauma generau ei declarada dens la vilas màger d’Alemanha: Berlin, Hamborg, Kiel, Breslau, Dantzig, Mannheim, Munic, Nuremberg … En abriu, ua auta cauma comença a Berlin. Lo purmèr d’octobre, la liga spartakista, ua tendéncia autonòma deu USPD, hè ua crida a la formacion de conselhs e a la revolucion. Kerl Liebknecht ei liberat. Lo 30, ua susmauta espeta a Kiel, lo purmèr port militari deu país, on los marins refusan d’obedir. Lo 6 de noveme, a Hamborg, 70 000 obrèrs s’amassan entad adoptar un programa revolucionari. Decidisson d’arrestar l’estat major. Lo 7, conselhs obrèrs son apitats dens lo país sancèr. Lo 9, la horrèra revolucionària aucupa lo centre de Berlin e demanda l’abdicacion de l’emperator. Lo 10, Guilhèm II huei en Holanda. La republica dita “de Weimar” ei proclamada.
Vaquí haut o baish e lèu descrit las duas versions d’ua sola hèita istorica. Cadun se harà la soa idèa pròpia en consultar honts de totas e avís divèrs. Mès cau totun saber que la dusau version coneish uei lo dia ua malediccion devuda a l’amalgama e aus embracs ideologics. Per de qué?
Pr’amor qu’estoc represa dens las annadas vint e trenta, las de la republica de Weimar, per la dreta alemanda antiparlamentària, ei a díser las fòrças qui balharàn çò de màger de las tropas deu partit nazi. Aqueste punt de vista, aperat “lo còp de costèth dens l’esquina” èra l’arcast hèit per l’armada alemanda e la dreta aus republicans qui’us davavan la colpa d’estancar la guèrra lavetz que militarament, las linhas de front èran enqüèra hèra aluenhada d’Alemanha e que l’arribada de las tropas deu front de l’est demobilizadas per la revolucion bolshevica podosse revirar la situacion. Qu’ei costuma uei lo dia d’aperar aqueste arcast “la teoria deu còp de costèth dens l’esquina” e quitament sovent “la legenda …”.
Qu’èm lavetz dabans ua causida mauaisida: sia tòrcer e retòrcer la question e riscar d’estar pres per neonazis aus uelhs deus simplificadors, sia hòragetar aquesta possibilitat e se n’estar a la comfortabla version oficiau. Plan sovent, lo monde espian lo debat d’idèas coma ua batèsta de la quau cau sortir vencedor e non pas com un escambi, d’on la dificultat de parlar de vertat istoric en deishar d’estrem las ideologias e shens d’estar tocat per l’amalgama encargaire.
De mei, la teoria dita deu “còp de costèth dens l’esquina” coneish ua dusau fàcia enqüèra mei calicosa. Los nacionalistas alemands avèvan tanben per la garganta un episòdi tròp desconegut de la guèrra qui s’apèla “la declaracion Balfour”. De qué se tracha?
En 1916, los Aliats son près de capitular. Las armadas alemandas son a ua portada de canon de París e la guèrra s’ei engravada dens las hanga de las trencadas. Lo Kaiser hè ua perpausicion de patz. Lo govèrn britanic ne batala. Lavetz, uns mandats per l’Organizacion Sionista Mondiau, partit nacionaliste seguent l’ideologia de Teodore Hertzl, creator de “la solucion finau de la question jusiva” (Die Endlösung der Judische Frage), demanda au govèrn britanic de’n pas plegar en escambi de la promessa de l’intervencion americana. Podèm comprénguer aisidament la gravetat d’ua tau decision, quan l’imensa majoritat deus Jusius alemands son plan assimilats despuish sègles, que hèra d’entre eths se baten arderosament dens l’armada alemanda per çò qui consideran com la lor patria e que lo sentiment sionista ei fòrtament minoritari, la comunautat jusiva estant sustot partatjada coma pertot a l’epòca entre borgés liberaus e obrèrs revolucionaris internacionalistas. Seràn eths, los Jusius alemands, las vertadièras victimas deu “còp de costèth dens l’esquina”.
En escambi, lo govèrn britanic per la votz deu son cap de la diplomacia, Arthur James Balfour, manda ua letra a Lord Lionel Walter Rotschild dens la quau se declara favorabla a l’establiment en Palestina d’un lar nacionau entau pòble jusiu. A Versailles, au bèth miei de las negociacions de patz, los Alemands descobrèn estabosits l’amplor de la tradison.
Per ua sola pèira, l’organizacion nacionalista sionista venguèva de hicar en plaça la dobla tragedia deu sègle XXau e coma un eleit autoproclamat pr’amor que non-elegit, acabava de sagerar lo hat deu son pòble.
_____
*: Aquò qu’ei solide ua trufandisa, lo baloard Lascrosses a Tolosa teng lo son nom de la francizacion de “Las Crotzes”, en rus bolshòi significa “gran” e los idrològues se son apercebuts n’i a pas bèra pausa qu’èra Marna qui brivava devath lo pont de l’Alma.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Lo Guilhabèrt a plan rason.
Los sols trabucs entà apitar ua societat a l'encòp de justícia e de libertat son la punhada d'aganits de poder e de moneda qui'n coneishon pas nat limit a la lora cupuditat. La grana majoritat deu monde n'an pas sonque espers mei modèstes, víver plan, aver un tribalh, educar los dròlles, aver d'amics, drin viatjar.
Tant que i aurà dominants e dominats, de cap conflicte armats l'umanitat non sortirà pas vencedoira. La sola victòria possibla es lo respècte mutual e duradís. Anatès pas gastar vòstre teps a explicar aquò a un assedat de poder, e mens encara a un aganit de moneda. E ailàs, son los assedats de poder e los aganits de moneda, los quauràn pas jamai pro de res, que dominan lo mond, que fomentan las guèrras e que vendon las armas… mai que de s'encapar d'amar, sens res esperar en retorn. Punt de vista plan interessent, sénher Leclercq.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari