Diluns, 1.5.2017 03h00
L’occitan estandard general se basa sus las tendéncias majoritàrias del dialècte lengadocian: reten pas certans traches periferics del sosdialècte sud-lengadocian que se parla vèrs los Pirenèus, Tolosa, Carcassona e Narbona.
Aquò o explica lo grand lingüista Pèire Bèc dins son Manuel pratique d’occitan moderne (1973) e dins son article “Per una dinamica novèla de la lenga de referéncia: dialectalitat de basa e diasistèma occitan” (Annales de l’Institut d’Études Occitanes, 1972). Aquelas doas referéncias de Bèc, de 1972 e 1973, marcan la naissença dels estudis scientifics sus l’occitan estandard.
Lo sud-lengadocian es pas estigmatizat ça que la. Es reconegut per sa valor. Possedís qualques abituds de pronóncia que se sarran del gascon e del catalan e que son distintas de las tendéncias majoritàrias del lengadocian. Aquelas variacions sud-lengadocianas se pòdon admetre dins un usatge culte e pus localizat de l’occitan estandard. Certans escrivans e certans lingüistas i son fòrça estacats.
Lo concèpte internacional de lenga pluricentrica —que l’ai pas brica inventat ieu, mas que lo defendi dempuèi pro d’ans— esperlonga aquestas idèas de Pèire Bèc e encoratja aqueste tipe de solucion non rigida. E mai s’es necessari de definir clarament un occitan estandard general, una certana variacion rèsta acceptabla dedins l’estandard a l’escala dels grands dialèctes cultivats (gascon, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, niçard, provençal) e quitament a l’escala sosdialectala dins lo cas sud-lengadocian.
| letras | pronóncia en occitan estandard general | pronóncia en sud-lengadocian
(variacion localizada e acceptabla dins l’estandard) |
iss après vocala
-is après vocala, en fin de mot | [js] (‘yss’)
Per exemple:
nàisser [ˈnajse]
conéisser [kuˈnejse]
peis [ˈpejs]
Fois [ˈfujs] | [jʃ] (‘ysh’)
Per exemple:
nàisser [ˈnajʃe]
conéisser [kuˈnejʃe]
peis [ˈpejʃ]
Fois [ˈfujʃ] |
j
g davant e, i | [dʒ] (‘dj’)
Per exemple:
jorn [ˈdʒur]
roge [ˈrrudʒe] | [ʒ] (‘zh’)
Per exemple:
jorn [ˈʒur]
roge [ˈrruʒe] |
tj
tg davant e, i | [dʒ] (‘dj’)
Per exemple:
viatge [ˈbjadʒe]
viatjar [bjaˈdʒa] | [dʒ] (‘dj’)
Per exemple:
viatge [ˈbjadʒe]
viatjar [bjaˈdʒa] |
n davant j, ge, gi
| [n]
Per exemple:
manjar [manˈdʒa]
dimenge [diˈmendʒe] | [ɲ] (‘nh’)
Per exemple:
manjar [maɲˈʒa]
dimenge [diˈmeɲʒe] |
| -m final, en general | [n]
Per exemple:
maritim [mariˈtin]
ipopotam [ipupuˈtan]
Guilhèm [giˈʎɛn] | [m]
Per exemple:
maritim [mariˈtim]
ipopotam [ipupuˈtam]
Guilhèm [giˈʎɛm] |
| -m final, dins un vèrb a la 1a persona del plural | [n]
Per exemple:
parlam [parˈlan]
sabèm [saˈβɛn] | [n]
Per exemple:
parlam [parˈlan]
sabèm [saˈβɛn] |
| uè tonic | [ˈɥɛ] (‘uè’)
Per exemple:
luènh [ˈlɥɛn] | [ˈɥɛ –>ˈɛ] (‘uè –> è’)
Per exemple:
luènh [ˈlɥɛn –> ˈlɛn] |
| uò tonic | uò [ˈɥɔ]
Per exemple:
fuòc [ˈfɥɔk]
luòc [ˈlɥɔk] | uò [ˈɥɔ] –> (ò) [ˈɔ]
Per exemple:
fuòc [ˈfɥɔk] –> (fòc) [ˈfɔk]
luòc [ˈlɥɔk] –> (lòc) [ˈlɔk] |
| ch | ch [tʃ] (‘tsh’)
Per exemple:
agachar [aɣaˈtʃa]
ochanta [uˈtʃantɔ]
fach [ˈfatʃ]
nuèch [ˈnɥɛtʃ]
cencha [ˈsentʃɔ]
ponch [ˈpuntʃ]
lucha [ˈlytʃɔ] | it [jt] (‘yt’), t [t]
Per exemple:
agaitar [aɣajˈta]
oitanta [ujˈtantɔ]
fait [ˈfajt]
nuèit [ˈnɥɛjt –> ˈnɛjt]
cinta [ˈsintɔ]
punt [ˈpyn] (abans [ˈpynt])
luta [ˈlytɔ] |
La màger part d’aquestes cambiaments fonetics entraïnan pas cap de cambiament dins l’ortografia.
Las solas excepcions son los dos darrièrs fenomèns del tablèu, ont lo cambiament fonetic entraïna un cambiament d’ortografia:
uò –> (ò)
ch –> it, t
Aital vesèm que la variacion sud-lengadociana rèsta fòrça leugièra a l’escrich e que menaça pas gaire l’aspècte unitari de l’occitan estandard. Las autras variacions regionalas de l’estandard son un chic mai prigondas, mai ausiblas e mai visiblas (gascon, lemosin, auvernhat, vivaroalpenc, niçard, provençal).
En particular, es important de mesclar pas los tipes en
ch e en
it (o
t). Cal saber qu’an una reparticion geografica dintre lo dialècte lengadocian. Se disètz
fach, vos cal dire
nuèch e
ponch. Se disètz
fait, vos cal dire
nuèit e
punt.
(Sabi ben que i a de parlars de transicion que mesclan los tipes
ch e
it, mas aquela mescla es pro localizada, es pas brica representativa de las tendéncias de l’ensemble de la lenga. Donc, la mescla de
ch e
it se pòt pas reténer dins un usatge estandard.)
Lo tipe en
it (o
t) (
fait,
nuèit,
punt...) se rescontra tanben dins una autra varietat de lengadocian: lo sud-vivarés.
Remarca Lo primièr fenomèn del tablèu, la pronóncia de
iss o
-is que passa de [js] a [jʃ], entraïna pas de combiament d’ortografia dedins lo lengadocian. Lo sud-lengadocian garda ben l’ortografia generala
iss o
-is tot en adoptant la pronóncia diferenciada [jʃ]. Es una solucion per manténer lo maxim d’unitat ortografica dins lo lengadocian. Aital o an decidit Alibèrt, Bèc, Lafont e totes los grands mèstres.
· lengadocian nàisser [ˈnajse (ˈnajʃe)]
· lengadocian peis [ˈpejs (ˈpejʃ)]
En gascon, i a un fenomèn fonetic similar mas, aqueste còp, entraïna un cambiament ortografic. Çò que s’escriu en lengadocian
iss o
‑is s’escriu en gascon
ish e se pronóncia [ʃ].
· gascon nàisher [ˈnaʃe]
· gascon peish [ˈpeʃ].
31 comentaris
En cargament
31 comentaris
Mandar
