Per parlar de la color que caracteriza l’aur o lo safran, nòstra lenga coneis almens tres adjectius.
   
L’istòria d’aqueles tres mots se pòt descobrir dins los expausats remirables del Französisches etymologisches Wörterbuch (FEW).
 
 
Jaune
 
Lo mot mai abitual, de segur, es jaune ~ jauna. Ven del latin galbinus (gálbĭnus) que significava originàriament “verd palle”, qu’es el meteis un derivat del latin galbus “verd palle”.
 
Lo latin classic, per designar la color jauna, disiá puslèu flavus mas aquel mot a pas laissat gaire de descendéncia dins las lengas romanicas.
 
Donc, lo mot latin galbinus aguèt de succès sustot en Dàcia e dins lo nòrd de Gàllia ont designèt de mai en mai la color jauna.
   
A l’Edat Mejana, per de rasons misteriosas e inexplicadas, lo mot francés jalne o jaune s’exportèt vèrs d’autras lengas romanicas.
   
Ansin, en occitan, jaune es un francisme de segur, mas es completament acceptable perque es un francisme ancian de l’Edat Mejana qu’arribèt en occitan a una epòca ont lo francés dominava pas. En mai d’aquò es un francisme que lo partissèm amb d’autras lengas latinas dempuèi la meteissa epòca.
 
 
Auriòl
 
Lo mot auriòl ~ auriòla (auriòu ~ auriòla) ven del latin aureolus que significa basicament “de la color de l’aur”. Es ben atestat tre l’occitan medieval per significar, tanben, “de la color de l’aur”. Uèi s’utiliza de pertot en occitan coma nom masculin, l’auriòl (l’auriòu), per designar un aucèl.
 
Mas tanben, l’adjectiu auriòl ~ auriòla (auriòu ~ auriòla) s’emplega encara, amb lo sens de “jaune”, dins una zòna que s’estend del lemosin fins al gascon aranés en passant per lo lengadocian.
 
Se pòt integrar tanben dins de locucions coma color d’auriòl “jaune” o una barba d’auriòl “un òme de la barba rossa”. En aquel cas, es clar qu’auriòl fonciona coma un nom masculin.
 
En gascon aranés, auriòu ~ auriòla es lo mot mai corrent per dire “jaune”. An costuma d’escriure localament auriò al masculin mas una ortografia gascona normala e unitària demanda de notar puslèu auriòu (en convenent que ‑òu final se pòt legir localament [ˈɔ]).
 
L’extension e la vivacitat d’aquel mot auriòl ~ auriòla (auriòu ~ auriòla) lo rend completament legitim per figurar en occitan estandard —e pluricentric, dins totes los dialèctes estandardizats—, coma sinonim valable e segondari de jaune.
 
 
Gròc
 
Lo mot gròc ~ gròga èra frequent en occitan medieval. Es restat lo mot abitual en catalan modèrne ont s’escriu sens accent grèu: groc ~ groga. Ven del latin crocus que significava inicialament “safran”.
 
Uèi, lo lingüista Aitor Carrera nos informa que las formas gròc e gròga s’utilizan dins una partida del gascon aranés e, çò ditz, “Es dificil de saber (...) se son de catalanismes o, per contra, unes fossils autoctòns extraordinaris.” (Aitor Carrera, 2011, L’occità, gramàtica i diccionari bàsics, occità referencial i aranès, Lhèida: Pagès, p. 192).
 
Aquel usatge aranés modèrne se restaca dirèctament o indirècta a l’occitan medieval classic. Que lo catalan aja tengut un ròtle o non dins aquel usatge aranés es una question pauc importanta, perque gròc demòra en tot cas una forma occitana autentica e istorica.
 
Aquò es plan sufisent per acceptar gròc ~ gròga en occitan estandard modèrne (e pluricentric) coma sinonim segondari de “jaune”.
 
Va solet que jaune deu restar la forma prioritària dins l’ensenhament e la difusion de l’occitan contemporanèu. Ça que la, auriòl e gròc son tanben de formas modèrnas e acceptablas e mai se son mens conegudas.