Diluns, 20.7.2020 03h00
De legeires m’an escrich perque s’interrògan sus l’usatge de las terminasons verbalas ‑èm, ‑ètz d’un costat e ‑em, ‑etz d’autre costat.
Al present, a la 3a conjugason, l’occitan estandard pòt aparéisser ansin (en inclusent los dialèctes estandardizats e en seleccionant, dins cada dialècte, las solucions mai unitàrias).
batre (gasc. bàter)
↓
bati (prov. bati/bate, viv. bato, auv. lem. bate)
bates
bat (niç. bate)
batèm
batètz
baton (gasc. baten)
Lo gascon estandard, a partir de l’esquèma que veni de suggerir, poiriá aver las formas seguentas. E pro de parlars locals del gascon dison realament aital.
bati
bates
bat
batèm
batètz
baten
I a una nuança totun. Dins las òbras de Pèire Bèc, lo grand precursor del gascon estandard, vesèm la succession de
‑em amb
e barrada puei
‑ètz amb
è dobèrta, coma en occitan medieval:
bati
bates
bat
batem
batètz
baten
Lo passatge de
‑em vèrs
‑èm s’es fach per analogia amb la
è dobèrta de
‑ètz.
Mas i a de parlars gascons qu’an fach exactament lo contrari, an generalizat
‑em e
‑etz. Donc, en aquel cas, es
‑ètz qu’evoluciona vèrs
‑etz per analogia amb la
e barrada de
‑em.
bati
bates
bat
batem
batetz
baten
I a de parlars gascons qu’ofrisson quitament un tresen tipe:
bàtem e
bàtetz. De legeires m’an afirmat que las formas
‑èm e
‑ètz serián pus tipicas del gascon de l’èst e que donc, segon eles, vendrián d’una influéncia lengadociana suspècta qu’afectariá la puretat del gascon. Ieu i cresi pas brica a aquel scenari, per tres rasons.
— Los parlars lengadocians, en realitat, esitan coma los parlars gascons. Un molon de parlars lengadocians pòdon dire
‑em e
‑etz en luòc de
‑èm e
‑ètz.
— Los parlars gascons que dison
‑èm e
‑ètz son pas totes vesins del lengadocian. I a de formas
‑èm e
‑ètz en gascon central e mai dins qualques ponches del gascon de l’oèst, fòrça luènh del lengadocian (vejatz las cartas de
l’Atlàs lingüistic de França, per exemple la 91 per
avèm/avem, la 92 per
avètz/avetz e la 318 per
coneishèm/coneishem).
— E ara: la granda revelacion! Los parlars lengadocians que son vesins del gascon an pas forçadament de formas en
‑èm e
‑ètz. D’unes pòrtan de formas en
‑em e
‑etz. Òm pòt trobar
‑em e
‑etz dins certans parlars lengadocians d’Agenés e del Bas Carcin. Mas en fàcia, dins l’encontrada gascona de Lomanha, se ditz francament
‑èm e
‑ètz.
La meteissa esitacion, entre
‑èm, ‑ètz o
‑em, ‑etz, s’obsèrva tanben dins divèrses parlars locals en auvernhat, en vivaroalpenc, en niçard e en provençal.
En vivaroalpenc, per exemple, certans obratges de las Valadas prepausan de preferir
‑em e
‑etz (ara per ara, degun a pas encara denonciat un complòt visant a gasconizar los Alps...). A l’autre extrèm de la zòna vivaroalpenca, dins lo parlar de Sinjau, en Velai, se ditz
‑em mas
‑ètz, coma dins lo gascon de Bèc e coma en occitan medieval.
En niçard, la gramatica de Companh preconiza
‑èm e
‑etz per certans vèrbs (
rendèm e
rendetz) mas alhors indica
‑èm e
‑ètz (
avèm e
avètz). La gramatica niçarda de Toscano pòrta solament
‑èm e
‑ètz.
En lemosin, la question se pausa pas perque aquel dialècte fa pas de distincion fonologica entre
e barrada e
è dobèrta.
Donc, lo tipe
‑èm e
‑ètz es tan gascon coma lo tipe
‑em e
‑etz. Lo gascon esita sus aquel ponch coma l’ensemble dels dialèctes occitans.
Pas cap de comentari
En cargament
Pas cap de comentari
Mandar
