S’agacham un pauc la mapa mondiala, gaireben totes los païses dison que son “democracias”, e mai las dictaturas pus totalitarias. Sonque i a dos estats que afirman dirèctament qu’o son pas. Podem dire que lo mot “democracia” es en tendéncia per tota la planeta. Mas, cossí va aparéisser lo concèpte modèrne de “democracia”?
 
Fagam un pichon viatge temporal. En l’Edat Mejana e Modèrna lo poder l’exerciguèron los reis e lors familhas amassa amb las corts de cada reialme. Als Païses Catalans e Aragon, lo poder l’exerciguèt lo comte-rei amassa amb las corts de cada país que, al meteis temps, èran formadas per tres braces: lo nòble-militar, l’eclesiastic e lo reial (format pels representants de las vilas). Aqueste sistèma èra pas unenc al continent (ça que la, aver de constitucions e de costumas las qualas lo rei aviá d’obesir tanpauc èra quicòm tipic), los franceses e los angleses, entre d’autres, tanben avián un sistèma en qué lo rei aviá de consultar las corts de temps en temps.
 
Ça que la, l’estructura de poder èra parièra en totas las corts, una estructura piramidala en qué lo rei èra sus totes e lo poder èra en mans d’unes pauques. Òm pòt dire que las revolucions que marquèron la debuta de l’Edat Contemporanèa (l’americana e la francesa) cambièron radicalament la situacion e retornèron lo poder al pòble per primièr còp deçà l’epòca grèga. Mas vertadièrament foguèt aital?
 
L’ideologia dels revolucionaris se basèt sus lo libre Lo contracte social del filosòfe Jean-Jacques Rousseau. Rosseau afirmava que totòm a de participar a la creacion de las leis, autrament se pòdon pas considerar de leis. De qual biais se pòdon far de lais pus eficaçament en una societat en qué la màger part de la populacion èra analfabèta? En causissent lors representants que, al meteis temps, consultaràn lo pòble. Pr’amor que los govèrnes èran formats per de representants, decidiguèron de s’apelar “Republicas de govèrn representatiu”.
 
Coma avèm dich, la majoritat del pòble èra analfabèta, e aquò supausava un problèma important per los laissar decidir sus questions de govèrn. Pr’aquò marquèron qualques condicions per poder èstre part del procès de governament. Per poder causir los governants, s’àviá d’èstre òme, aver mas de 25 ans e aver un patrimòni fòrça elevat que assegurèsse qu’aviá lo conneissement apropriat. Los qui governavan i los qui los causissián èran del meteis grop social. Lo cens èra un 1% de la populacion, pr’aquò çò mas normal èra que los votants coneguèsson personalament totes los candidats.
 
Quand los politics s’amassavan, debatián sus çò melhor per lors interèsses, los unes e los autres presentavan  lors arguments e se votava. D’aquí nais lo tèrme “Parlament”, un luòc ont los politicians debatián e èran dispausats a cambiar d’idèa (e de vòte) se la prepausa èra melhora que la lor.
 
Una anecdòta personala: en un vilatge pichon de la Catalonha, en un debat electoral, tres formacions prepausèron dos sistèmas diferents per la gestion de las bordilhas. Lo Partit A diguèt que fariá un amassatge pòrta-a-pòrta (aquò vòl dire que unes jorns s’amassarián los plastics, d’autres los veires, etc.), lo Partit B prepausèt una version melhorada del modèl pòrta-a-pòrta; finalament, lo Partit 3, après d’aver ausit l’intervencion del Partit B, defendèt lo primièr modèl. Podián pas aver dich que, malgrat que en son programa electoral prepausavan lo modèl pòrta-a-pòrta, se i aviá un sistèma melhor lo sostendrián? Lo lector pòt pensar “bon, son de politicians e an de far çò que ditz lo programa electoral” (en futurs articles parlarem sus los programas electorals).
 
 
Actualament, cal pas dire que aquesta idèa iniciala dels parlaments a desaparegut completament. Los politicians i van, i fan sa parladissa e cada partit vòta coma un de sòl.
 
Per alongar pas mai l’article d’uèi, acabarem amb un pichon resumit final: Las democracias actualas naisson amb de las revolucions francesa e americana en qué lo poder se’l repartiguèt un grop social redusit en qué se coneissián los unes a los autres e sabián de las abilitats e las mancanças dels candidats. En aquela epòca los parlaments avián mas de sens que a l’ora d’ara pr’amor que los politicians i anavan a discutir d’idèas e a assajar de convéncer la màger quantitat de gent possible.