Dins l’article anterior parlèrem que, a l’origina, dins los sistèmas de govèrn representatiu, i aviá de listas electoralas fòrça pichonas, aquò causava que los votants e los candidats se coneguèsson personalament, mas amb lo temps, mai de sectors de la societat comencèron d’exigir de prene part al poder. Aqueste augment de las listas electoralas causèt que los votants coneguèsson pas pus los candidats, e per aquela rason apareguèron los partits politics: los votants causiràn pas una persona, causiràn sas idèas. E cossí podèm conéisser sas idèas? Amb de programas electorals.
 
Sembla una solucion simpla, mas unes mots d’Alexis de Tocqueville, antic ministre d’exteriors francés e dels primièrs a estudiar la jove republica nòrdamericana foguèron: “ai pas paur al sufragi, las gents votaràn çò que lor diràn”. Cossí pòt èsser? Aisit, pr’amor que s’òm deu causir entre de divèrsas opcions, qui aja mai d’argent (o de poder) farà tan visiblas las lors qu’amagarà las autras. Aquesta situacion encara perdura. O podèm veire cada jorn suls mèdias, totes comprats per l’argent del govèrn. O tanben o podèm veire sul sistèma electoral, los partits qu’an l’stablishment al darrièr son los qu’an mai de finançament e, per tant, los qu’an mai de visibilitat. Coma resultat lo poder totjorn rèsta en las mans dels meteisses.
 
Rousseau nos prevenguèt dins son òbra que, dins lo cas de causir los nòstres representants, caldriá qu’aguèssem de mecanismes per los contrarotlar. Un exemple seriá poder arrestar en quin moment que siá una lei qu’anèsse contra los interèsses del pòble. Dins lo cas d’aver pas aquestes mecanismes aurem pas causit de representants, mas aurem causit de caps. Mas òm pòt afirmar qu’un mecanisme qu’avèm es lo de votar un autre candidat (o partit). Mas, cossí podèm assegurar que lo novèl partit causit complirà çò qu’a promés? Pausem un exemple actual: Ada Colau prometèt metre lo ponch final al fach als amigatges e a las expulsions de domicili per manca de pagament. Mas, per ara, es dins l’epòca de govèrn municipal de Colau que i a agut mai d’expulsions que jamai, e en mai d’aquò ela es estada lo primièr cònsol màger acusat precisament per trafec d’influéncias sus d’organizacions afins (e tanben cal dire que la majoritat de membres de so partit, Barcelona en Comun an mes d’amics e de calinhaires dins l’administracion locala amb de salaris plan fòrça nauts).
 
Podèm pensar, doncas, que votar un autre candidat garentís pas que se faga çò que s’a promés pr’amor que i a pas cap de mecanisme qu’o permete e, qui aja mai d’argent, farà invisiblas las autras opcions que li convengam pas. Lo resultat es que lo poder rèsta pas dins las mans del pòble, mas dins las dels partits politics (benlèu i a pas degun que siá susprés d’aquesta afirmacion).
 
Car lo poder rèsta en mans dels partits politics (de fach, aquò s’ensenha al primièr cors de sciéncias politicas, la rason de l’existéncia d’un partit es la d’aver lo poder, ne servir al pòble ne a sos elegeires), cal que nos pausem la question cossí s’arriba a èstre dirigent d’un partit. Bon, primièr cal èstre fòrça obesissent amb los superiors, aver d’alianças (qu’après pòdon èstre trincadas se cal) e d’autras practicas que cal pas que sián gaire eticas. Naturalament, las personas amb de vertadièr talent e vertadièra preocupacion pel benèsser de las gents arribar sovent pas tròp luènh pr’amor que, son alunhats per d’autres del meteis nivèl o ben pr’amor que se rebèlen contra los superiors a l’ora de defendre lors conviccions. Aquò causa que los qui son dirigents son los que mens principis an e los mens eficients.
 
Un exemple personal: pendent qualques meses, tombèri sus un gojat d’un dels vilatges mai importants de la region catalana de Ponent. Un gojat de 19 ans, membre del partit pus important de Catalonha e anava a l’Universitat de Barcelona per far un cors d’umanitats pr’amor que, a las municipalas, per sonque pauc mai de 200 vòtes, foguèt pas elegit conselhièr municipal e, bon, deguèt cercar una alternativa dins d’estudis universitaris pas gaire “malaisits” (vòli pas mespresar las umanitats amb aquesta afirmacion). Amb los collègas d’universitat aviá doas facietas, amb la majoritat èra extrèmament charmant, mas se i aviá qualqu’un que li poguèsse far d’ombra rapidament metiá la rèsta de companhons en sa contra (una actitud mai pròpria d’enfants que de gent amb d’intencions de servir la comunautat, vertat? Mas li es estat totjorn utila).
 
Un còp se fa partida dels dirigents qué cal far? Causir lo melhor candidat, es pas lo mai apte per governar, senon qui ganha mai de vòtes. Lo mai apte per governar pòt venir nerviós davant lo public o benlèu es tròp vièlh e pòt pas connectar amb lo sector mai jove de la populacion, e donc, serviriá pas.
 
Tot çò qu’avèm contat o podèm resumir en çò seguent: los candidats a governar lo país son pas los mai qualificats (de fach, dins lo Parlament de Catalonha n’i a qu’an pas lo bachelierat) e tanpauc los qu’an las idèas mai fèrmas. Tot al contrari, i regna mai que mai lo narcissisme, l’enfantilisme e l’inaptitud (lo lector, segur, ne poirà trapar d’exemples tot sol).
 
Coma comentàvem dins l’article anterior, ancianament òm anava al parlament per i expausar sas idèas, davant las divergéncias ensajava de convéncer. Òm anava al parlament per convéncer e per èsser convencut amb la tòca d’arribar a un acòrdi. Mas amb lo sistèma de partits, lo parlament es vengut en un simple mesurador de poder.
 
Lo poder, en luòc d’èstre dins las mans del pòble, rèsta dins las mans d’un elèit politic, que cal pas qu’aja gaire formacion ne principis ne de vocacion de servici public e lo pòble a pas cap de mecanisme per far complir sa voluntat.