Question de subrevida per nòstra identitat individuala e nacionala
 
Mon intencion es pas de criticar negativament lo trabalh dels valents que se baton cada jorn per promòure la lenga e la cultura nòstras. Ma tòca es de questionar nòstras practicas militantas per ensajar de las melhorar. Sabi tanben la necessitat d’intervencions culturalas de nivèls multiples segon los publics als quals nos adreiçam. L’emplec de la lenga pòt pas èsser lo meteis segon qu’òm vòlgue sensibilizar a l’occitanisme un Occitan de soca recentament deslengat, mas que possedís encara lo substrat lingüistic, o un immigrat arribat al país fa pas gaire e que fins ara coneis beulèu quitament pas l’existéncia de la lenga. Entre aquelas doas situacions, totas las intermediaras son, plan solide, presentas.
 
Aprèp quaranta cinc d’intervencion militanta de terren dins lo domèni del politic e del cultural, pensi aver pro d’experiéncia per èsser capable de destriar las situacions e aver la capacitat de saber que se cal adaptar al nivèl de cadun. Coma se ditz en matèira d’educacion especialisada “cal anar cèrcar la persona aquí ont es”. Degun es pas tengut a l’impossible.
 
Lo fach d’èsser estat format a l’educacion especializada (l’especializacion consistís a s’adreiçar e adaptar sa pedagogia a d’unes publics d’alienacions mentalas diferentas), emai se plan solide siem pas aquí dins lo domèni de la patologia, m’a pro servit —e me servís encara— dins mon accion militanta al servici del reviscòl de la nacion occitana. Tot aquò per dire que se me permeti de far qualquas remarcas e suggestions sus nòstras practicas es pas per estigmatizar los camaradas que fan çò que pòdon per far avançar la reconeissença dels dreches nacionals del pòble occitan; mas, se pòdi, per lo ajudar.
 
Se preni totas aquestas precaucions escrichas es per contrar d’eventualas objeccions que voldrián que tota accion de recuperacion lingüistica seriá una violéncia facha a l’encontre del public pres per amira. Coneguda causa siá, se i a violéncia individuala e collectiva endacòm, la cal anar cercar del costat del poder colonial. Cada jorn nos impausa sa politica d’eradicacion identitària. Atanben avem lo dever de prepausar als Occitans accions de resisténcia per téner cap a n’aquesta funèsta injustícia. Dins aquesta situacion de conflicte politic entre nacions, e jol pretèxte de trucar pas degun, caldriá pas tanpauc que l’accion legitima de resistància siá tan flaca que ne vengue bufèca. Un còp de mai vivem pas al país dels potonorses e se tracha pas nimai de vertualitat. Es aquí question, ni mai, ni mens, que de la subrevida de nòstra identitat individuala e nacionala. Aquò pausat e escalcit passem al sicut que nos interessa.
 
 
De la necessitat d’una critica intelligenta per far avançar la causa occitana
 
L’emplèc d’una lenga (l’occitan) o de l’autra (lo francés) o de las doas a l’encòp es pas una causida neutra. Fins aquí, totòm ne pòt convenir. Es un quicòm que pòt aver de consequéncias politicas caporalas. La comunicacion, sos biaisses e sos mejans, an —jos totas las latituds— un impacte social e politic dins la comunitat umana. Lo mèdia emplegat dins una situacion de conflicte lingüistic mortal, lenga occitana o lenga francesa, a forçadament de consequéncias culturalas colossalas. Dins aquesta mena de combat ont una lenga es en jòc, dins aquesta demarcha lingüicida, dins aquesta guèrra exterminatritz menada pel francés en Occitània; l’emplec d’una lenga ven una arma. Una arma per assassinar o una arma per se parar d’una mòrt certana. Certana per çò que planificada de long temps.
 
Ne vòli per pròva lo cas d’un article paregut lo 27 de genièr de 2015 sus L'Express. Se tracha d’una presentacion, pel jornalista Feltin-Palas, del libre d’Eric Fraj “Quin occitan per deman?” paregut un primièr còp en lenga nòstra dins Jornalet e pus tard en version bilinga a la edicions Reclams. Alara que jamai aqueste magazine d’informacions, pas mai que la premsa parisenca en general, se tracha pas de l’edicion occitana; aquí-lai que nos sortís aquel libre qu’es anat quèrre dins un “escur ostal d’edicions pirenenc”. Se de costuma e d’un biais general la premsa jacobina se garda plan de far la promocion de la cultura nòstra es plan per l’enterrar viva. Çò que se vei pas, çò que s’ausís pas, existís pas.
 
Lo que creiriá qu’aquel interés subte per la cultura occitana de la part de l’Express seriá una dobèrtura de sa part deurà lèu descantar. Primièr constat, se tracha pas d’una òbra literària, mas d’un ensag. Se i a pas res a tirar d’una òbra literària, per contra se pòt manipular un ensag. Se i pòt gaireben fa dire çò qu’òm vòl, e quitament lo contrari de çò qu’exprimís.
 
Tocant al libre d’Eric Fraj Quin occitan per deman?, l’autor tracta d’estrategia intèrna a l’occitanisme e mai que mai del biaisses de presentar e de transmetre la lenga. Es l’obratge d’un tecnician e d’un practician que sap de qué parla. Es un ensag intelligent e una soscadissa indispensabla per avançar, e anar benlèu cap a mai d’eficacitat dins nòstre trabalh militant. Avem besonh d’utisses parius per afinar nòstras practicas.
 
Tornem z’o precisar, aqueste ensag foguèt d’en primièr editat en version originala per Jornalet. Levat las immancablas escòrias produsidas per qualques intervenents negatius qu’an pas jamai res prodisit, permetèt un escambi ric sul quotidian electronic. Èra sa tòca. Puèi venguèt l’edicion bilingua per las edicions Reclams. Qual agèt l’idèia del bilingüisme e perqué? Mistèri e pluèja d’aiga!
 
Cossí que ne vire, es aquesta edicion que permetèt a nòstres ennemics (los que vòlon nòstra mòrt son ben d’ennemics) de se sasir d’aquèl tèxte coma d’una arma e de la revirar contra nautres. Lo jornalista Feltin-Palas se’n regalèt. Faguèt dire al tèxte d’Eric Fraj çò que volguèt per descreditar tota accion occitanista. I auriá pas que los innocents per se n’estonar. Lo combat contra la lenga nòstra es politic e legislatiu, mas es tanben mediatic e intellectual. Totas las armas lor son bonas per contracarrar tota velleïtat de resitància. Seriá benlèu a nautres de lor porgir la bròca per nos far matrassar.
 
Es aquí que se pausa la question de l’interés de publicar en version bilingua. Aquel obratge d’Eric Fraj s’adreiça mai que mai als ensenhaires d’occitan, als cercaires dins lo domèni occitan, e a totes los qu’intervenon dins lo sector de la defensa e de la promocion de la lenga e de l’indentitat occitanas. Tan val dire que l’ensag s’adreiça a de personas que totas parlan occitan. Aquel libre se poriá assimilar a un utís intèrne a l’occitanisme. Se malurosament son de milions d’Occitans a conéisser pas lor lenga, i poriá aver d’occitanistas que la coneisson pas?
 
Condreitament, Eric Fraj publiquèt sulcòp un comunicat de premsa per tornar restablir lo contengut de son tèxte. Mas lo legirán los lectors de L’Express que legiguèron l’escrocariá de Feltin-Palas? Cresi pas que l’occitanisme age los mejans d’impausar un drech de responsa a L’Express. Lo mal es fach que, pel moment, nòstres enemics possedisson mai d’armas que non pas nosauts.
 
Fa de decennis que prepausi que la comunicacion al dintre de cada orginisme occitanista se fague en lenga nacionala. Fa de decennis que disi que se volem tornar socialisar la lenga caldriá benlèu començar per nos impausar l’usança de l’occitan al dintre del moviment occitanista. D’efièch, es pas la meteissa causa quand òm s’adreiça als Occitans, qu’aquí, compte tengut de çò qu’es la situacion diglossica, nos cal emplegar lo bilingüisme; que quand nos adreissem als occitanistas. Aquí —çò me sembla— la sola lenga admissibla es l’occitan.
 
Benlèu que per l’avenidor aquel afar de l’Express nos servirà de leiçon suls biaisses que nos balham per comunicar. D’aquel punt de vista, aquela maganha es pas brica anecdotica. D’ara enlà, abans de decidir de l’emplèc del francés, ensagem de definit lo public pres en amira.