Opinion
Prene en carga l’escrich occitan
Lo Jornalet-Gaseta occitana d’informacions, es un utís de comunicacion primordial dins nòstre combat de resisténcia a l’assimilacion. Lo jornalisme en linha es indenegablament, d’uèi, lo biais mai eficaç per far circular l’informacion. Aplech electronic, permet l’interactivitat immediata. Atal cadun pòt reagir còp-sec tocant a totas las informacions o opinions que i son portadas. Urosament l’occitanisme a sabut se sasir d’aqueste aplech indispensable a la perseguida de nòstra batèsta per far valer nòstres dreches culturals.
Demest sas nombrosas cronicas e rubricas, lo Jornalet possedís un instrument d’autoevaluacion estadistic de tria, vòli parlar del sondatge setmanièr. De prima pausa, aquel utís poriá paréiser anecdotic per d’unes, benlèu decoratiu per d’autres. Pensi qu’aqueste aplech nos pòt ajudar a nos situar. Malgrat totas las resèrvas que se pòdon far tocant los sondatges, e Dieu sap se se’n pòt far, los del Jornalet ne valon d’autres.
Pauc o pro, son doas centas personas que, cada setmana, respondon a la question pausada. Es un escapolon (un quantum) pro bèl per balhar una idèia de çò que pensan los occitanistas. Disi plan “los occitanistas” que cresi rasonable d’admetre qu’al jorn d’auèi los que son capables de legir l’occitan, son dins una demarcha volontarista. D’ont mai los que consultan regularament, e per d’unes jornalament, lo Jornalet-Gaseta occitana d’informacions.
Tocant la setmana del 6 al 12 de mai de 2013, la question èra: “As crompat qualque libre en occitan ongan?”. Vist l’estat pietadós de l’edicion occitana a l’ora d’ara, la question valiá d’èsser pausada. Fa gaug de constatar que l’Associacion entara Difusion d’Occitània en Catalonha se questione e nos interrògue sus un sector de l’activitat culturala occitana, d’aquestas passas qualque pauc daissat de caire. I a pas de lenga viva sens literatura e encara mens sens escrich! Una evidéncia que val d’èsser enonciada quand ne vira, si que non de longa.
Lo dissabte 11 de mai de 2013 al matin, las donadas del sondatge èran aquestas: nombre dels votants: 110. Demest aquestes, 77% avián respondut de òc e 23% de non. Per ne tornar a las resèrvas ja evocadas pus naut, podem imaginar que se i a variabla ajustabla a far endacòm, podem rasonablament supausar qu’es del costat del monde que respondèron de òc sens se mainar que lo darrièr libre occitan que crompèron, èra benlèu i a... dos o tres ans. Cresi que nos podem onestament metre d’acòrdi sus una variabla ajustabla de 2% sus aqueste sicut. Çò que nos portariá constatar que, segon aqueste sondatge, 25% dels occitanistas que legisson lo Jornalet crompan pas de libres en lenga nòstra. Avètz tanplan e tanlèu calculat que ieu: aquò fa un quart, siá un occitanista-que-legís-lo-Jornalet sus quatre (los tirets son aquí per precisar que totes los occitanistas legisson pas lo Jornalet e que podem parlar, pas que de çò que coneissem).
Alavetz, ara que las avèm, que far d’aquestas chifras? De qué se’n poiriá tirar? A mon vejaire, e pel moment, las vesi pas que coma un apòrt fondamental e indispensable a de reflexions analiticas. Las observacions que se pòdon far a partir d’aquò son nombrosas e divèrsas.
La primièra per remarcar que s’un occitanista-que-legís-lo-Jornalet sus quatre a pas encara crompat de libres a l’11 de mai, siá quatre meses e mièg aprèp lo cap de l’an, me sembla pas desplaçat de dire qu’es qualqu’un que ne crompa gaire. Que ne crompa pas jamai? Aquò vòl pas dire que legiguèsse pas. La pròva que legís, es qu’a respondut al sondatge e que doncas legís almens regularament lo Jornalet. Probablament qu’auèi i a de monde que se son meses a legir exclusivament sus ecran e que legisson pas mai, o plan pauc, sul papièr. Evidentament se pòt afortir qu’aquestes legisson pas de literatura. D’efièch, a ma coneissença i a pas, a l’ora actuala, que las edicions Princi Negue qu’an començat a vendre de romans occitans sus de sites Internet. Soi incapable de dire quines son, mas sabi aquò’s l’avenidor de la lenga. Eric Chaplain, capdal de las edicions Princi Negue, me contèt que lo primièr a aver crompat un roman occitan a legir sus tauleta èra un estatjant dels Estats Units d’America (se’n mainèt al domèni nacional de l’adreiça: .us). Legir de libres en occitan sus ecran es doncas possible actualament, mas es encara causa marginala.
Aqueles occitanistas que crompan pas de libres legirián la literatura en anguent manlevar dins las bibliotècas de prèst? Malaürosament aquò’s pas possible per tant que sabem pro que las bibliotècas an rarament un fons occitan.
Un autra reflexion que se poriá far es que se, al minimum, un quart dels occitanistas-que-legisson-lo-Jornalet an defugit las Letras d’òc, que n’es dels tres quarts que son censats crompar de libres? Crompan un libre per an, o plan maites?
Fòra aqueste sondatge e per alargar la question, los editors son sovent a se pausar la question fondamentala: quin es dins lo monde sancèr lo potencial dels legeires capables de legir un roman o un ensag en occitan? Evidentament avem pas d’estadisticas a posita. Mas coma cal ben ensajar d’i respondre, me pensi que se poriá evaluir a 10 000 personas. Mas alara perqué lo libre occitan de ven pas qu’a desenats alara que se poriá vendre a centenats? Lo constat es pas novèl: los occitanistas legisson pas.
Constatacion facha, demòra la question que tafura (que tua?): cossí balhar al monde qu’o fan pas encara, l’enveja de crompar de libres en occitan? Plan degordit lo qu’auriá la solucion tota prèsta. Pasmens se, de temps en temps, nos pausavem pas la question, riscarián pas de trobar la responsa. A totes, a fòrça de cercar e de trabalhar, capitarem un jorn a tornar balhar al monde lo gost de la lectura.
La primièra causa qu’es de far, e que fau desempuèi d’annadas, es d’anar tarabustar los responsables politics per demandar un fons occitan dins cada mediatèca.
Demest sas nombrosas cronicas e rubricas, lo Jornalet possedís un instrument d’autoevaluacion estadistic de tria, vòli parlar del sondatge setmanièr. De prima pausa, aquel utís poriá paréiser anecdotic per d’unes, benlèu decoratiu per d’autres. Pensi qu’aqueste aplech nos pòt ajudar a nos situar. Malgrat totas las resèrvas que se pòdon far tocant los sondatges, e Dieu sap se se’n pòt far, los del Jornalet ne valon d’autres.
Pauc o pro, son doas centas personas que, cada setmana, respondon a la question pausada. Es un escapolon (un quantum) pro bèl per balhar una idèia de çò que pensan los occitanistas. Disi plan “los occitanistas” que cresi rasonable d’admetre qu’al jorn d’auèi los que son capables de legir l’occitan, son dins una demarcha volontarista. D’ont mai los que consultan regularament, e per d’unes jornalament, lo Jornalet-Gaseta occitana d’informacions.
Tocant la setmana del 6 al 12 de mai de 2013, la question èra: “As crompat qualque libre en occitan ongan?”. Vist l’estat pietadós de l’edicion occitana a l’ora d’ara, la question valiá d’èsser pausada. Fa gaug de constatar que l’Associacion entara Difusion d’Occitània en Catalonha se questione e nos interrògue sus un sector de l’activitat culturala occitana, d’aquestas passas qualque pauc daissat de caire. I a pas de lenga viva sens literatura e encara mens sens escrich! Una evidéncia que val d’èsser enonciada quand ne vira, si que non de longa.
Lo dissabte 11 de mai de 2013 al matin, las donadas del sondatge èran aquestas: nombre dels votants: 110. Demest aquestes, 77% avián respondut de òc e 23% de non. Per ne tornar a las resèrvas ja evocadas pus naut, podem imaginar que se i a variabla ajustabla a far endacòm, podem rasonablament supausar qu’es del costat del monde que respondèron de òc sens se mainar que lo darrièr libre occitan que crompèron, èra benlèu i a... dos o tres ans. Cresi que nos podem onestament metre d’acòrdi sus una variabla ajustabla de 2% sus aqueste sicut. Çò que nos portariá constatar que, segon aqueste sondatge, 25% dels occitanistas que legisson lo Jornalet crompan pas de libres en lenga nòstra. Avètz tanplan e tanlèu calculat que ieu: aquò fa un quart, siá un occitanista-que-legís-lo-Jornalet sus quatre (los tirets son aquí per precisar que totes los occitanistas legisson pas lo Jornalet e que podem parlar, pas que de çò que coneissem).
Alavetz, ara que las avèm, que far d’aquestas chifras? De qué se’n poiriá tirar? A mon vejaire, e pel moment, las vesi pas que coma un apòrt fondamental e indispensable a de reflexions analiticas. Las observacions que se pòdon far a partir d’aquò son nombrosas e divèrsas.
La primièra per remarcar que s’un occitanista-que-legís-lo-Jornalet sus quatre a pas encara crompat de libres a l’11 de mai, siá quatre meses e mièg aprèp lo cap de l’an, me sembla pas desplaçat de dire qu’es qualqu’un que ne crompa gaire. Que ne crompa pas jamai? Aquò vòl pas dire que legiguèsse pas. La pròva que legís, es qu’a respondut al sondatge e que doncas legís almens regularament lo Jornalet. Probablament qu’auèi i a de monde que se son meses a legir exclusivament sus ecran e que legisson pas mai, o plan pauc, sul papièr. Evidentament se pòt afortir qu’aquestes legisson pas de literatura. D’efièch, a ma coneissença i a pas, a l’ora actuala, que las edicions Princi Negue qu’an començat a vendre de romans occitans sus de sites Internet. Soi incapable de dire quines son, mas sabi aquò’s l’avenidor de la lenga. Eric Chaplain, capdal de las edicions Princi Negue, me contèt que lo primièr a aver crompat un roman occitan a legir sus tauleta èra un estatjant dels Estats Units d’America (se’n mainèt al domèni nacional de l’adreiça: .us). Legir de libres en occitan sus ecran es doncas possible actualament, mas es encara causa marginala.
Aqueles occitanistas que crompan pas de libres legirián la literatura en anguent manlevar dins las bibliotècas de prèst? Malaürosament aquò’s pas possible per tant que sabem pro que las bibliotècas an rarament un fons occitan.
Un autra reflexion que se poriá far es que se, al minimum, un quart dels occitanistas-que-legisson-lo-Jornalet an defugit las Letras d’òc, que n’es dels tres quarts que son censats crompar de libres? Crompan un libre per an, o plan maites?
Fòra aqueste sondatge e per alargar la question, los editors son sovent a se pausar la question fondamentala: quin es dins lo monde sancèr lo potencial dels legeires capables de legir un roman o un ensag en occitan? Evidentament avem pas d’estadisticas a posita. Mas coma cal ben ensajar d’i respondre, me pensi que se poriá evaluir a 10 000 personas. Mas alara perqué lo libre occitan de ven pas qu’a desenats alara que se poriá vendre a centenats? Lo constat es pas novèl: los occitanistas legisson pas.
Constatacion facha, demòra la question que tafura (que tua?): cossí balhar al monde qu’o fan pas encara, l’enveja de crompar de libres en occitan? Plan degordit lo qu’auriá la solucion tota prèsta. Pasmens se, de temps en temps, nos pausavem pas la question, riscarián pas de trobar la responsa. A totes, a fòrça de cercar e de trabalhar, capitarem un jorn a tornar balhar al monde lo gost de la lectura.
La primièra causa qu’es de far, e que fau desempuèi d’annadas, es d’anar tarabustar los responsables politics per demandar un fons occitan dins cada mediatèca.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Una lenga viva a pas necessàriament una literatura escrita per anar viva. Totas las literaturas son pas escritas, se'n manca, e de luènh. Per èsser viva, una lenga a beson d'èsser emplegada en public e, mai que mai, transmesa en familha. Ives Roqueta escriguèt "Tota lenga es la de l'ostal, o pas que bruch sens poder sul silenci".
Aquò pausat, un libre en occitan l'an, fa pauc. Plan segur. Un occitanista que légis lo jornalet crompariá un libre l'an. Mas, dins una autra lenga que l'occitan, quantes libres se crompa, aqueste occitanista ? Me sembla que Sergi Viaule juxtapausa dos fenomèns contemporanèus : lo recuol de la lenga nòstra e lo recuol del mercat del libre, mai que mai del libre que fa venir mens pèc.
Imaginam sètze milions d'Occitans, e dètz mila "occitanistas" mai o mens complits e assumits. Imaginam dos a tres centenats de legidors regulars. Proporcionalament, fa pas gaire, e nos podèm demandar perqué n'arribam aicí. Las rasons seràn pas totas comunicacionalas (visibilitat, accessibilitat mercanda) mas tanben socialas (recuol del poder de crompa) e societala (pujada d'una fòrma "orala" de literatura : lo cinèma) que fa concuréncia. Aquò tafura, e tafura legitimament Sèrgi Viaule. Cap e tot d'acòrdi amb el. Se totas las mediatècas e bibliotècas d'Occitània èran tengudas per via politica de crompar libres en occitan e de s'abonar a cada revista occitana, financiarament, la literatura occitan auriá pas mai besonh de subvencions per existir. Benlèu cal militar per n'arribar aquí.
Se n'acontentar ? Dos o tres cents legèires potencial per cada òbra, aquò fa pas gaire ? Mas quant èran los legèires de Chrétien de Troie o de Bernat de Ventadorn ? Quant èran lo legèires de Salusta deu Bartàs o de Bertran Larrada ? E pasmens, aqueles autors an marcat son temps, fins al nòstre, non ?
#1 Disètz, Jarjalha, "Dins la darriera revista OC ai legir un tèxt, polit, ben escrich, que parlava d’òrts e de liumes, etc …. Mai per ieu es pas de literatura…"
LA literatura, aquò existís pas. I a sonque d'escrituras escampilhadas pel vent, e de legeires improbables que las leiràn, o pas.
òc, ben segur, i a un manca de visibilitat de la literatura occitana.
Cal d'un costat "anar tarabustar los responsables politics per demandar un fons occitan dins cada mediatèca", coma o fasètz :))
Mas tanben anar véser del costat de las librariás que serián prèstas a promòure l'occitan e doncas la valorizacion e la difusion de sa creacion literaria. Soi segur que n'i en a !
Fa pas longtemps anèri a la FNAC de Toulouse (Ok, es pas una librariá independanta, etc. m'enfin...) e i aviá sonque un libre en "occitan" (en realitat, a mitat) : lo diccionari de las expressions occitanas de B. Vavassori...
Lo jornalet, lo legissi cada jorn e urosament qu’existís bòrd que ma lenga la retròbi pas, pus, dins mon environa. Lei libres en Occitan ne’n crompi un quand siáu dins una « manifestacion » occitana, ò quand passi a Montpelhier davant la botica Macarel. Verai aquò fai gaire. Compte mei sòus tanben e pasmens legissi soncament en Occitan, es una causida ; auriáu gaire lo temps de legir dei romans francès e vivent qu’un còp ! Chasque an me crompavi li tièra de l’IDECO ( coma un personatge dau roman Joan de Solinhac, adonc siáu pas solet …) mai aquest an ai pas reçauput la cartoneta ! (Ai pas la tissa d’anar crompar sus lo web !).
Per quant a la literatura ; es un art, escriure es far l’experiénça de l’alteritat, en quauquei mòts quora escrivètz siatz un pauc mens « con ». Quand m’en vau furar sus la tela, m’avisi que n’i a de monde qu’escrivon en Occitan, d’un biais modèrn, una literatura de uèi que pòu interessar…Mai jamai seràn editats. De segur l’ofèrta e la demanda … Mai dins leis edicions dei lengas « non minoritàrias » regardan l’interès literari dau tèxt … Lei decas ; an de monde especialisats e competents per aquò e de segur prenon dei riscas dins l’edicion d’una òbra.
Ara dins l’edicion occitana me sembla que demandan dei tèxts de bòn legir e nets, lèsts a èsser emplegats e passats sota la premsa ! Dins la darriera revista OC ai legir un tèxt, polit, ben escrich, que parlava d’òrts e de liumes, etc …. Mai per ieu es pas de literatura, es pas aquela que cerqui. Quant de Jim Harrisson ò de GG Marquez de nòstra lenga qu’ara passan benlèu per malha ?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari