Dins l’encastre del festenal Occitània de 2013, s’organisava as Albi, lo dissabte 19 d’octobre, un collòqui. Lo tèma n’èra “Una politica sociolingüistica per l’occitan”. Tant qu’i soi, emai s’es un pauc long, ne balhi lo jostitol: “Recèrca e concepcion d’una politica sociolingüistica en Centroccitània en favor de l’occitan que permete la subrevidae lo desvolopament del seu usatge”. Es una plan bona causa qu’al moment dels festenals occitans se trape de luòcs de reflexions e non pas sonque de temporadas de divertiments e de cultura. Cada an, per l’Estivada de Rodés, son tanben previstes d’espacis de reflexions sus l’anar de la cultura occitana. Es una evidéncia de dire que podem pas obrar sens soscar a çò que fasem. Ataben, de còp en còp, un pichon collòqui nos fa levar lo nas de sul guidon.
 
Sul document que nos foguèt remés lo matin en arribant a-z Albi, aquesta jornada de soscadissa èra presenta atal: “Venètz imaginar un futur per la lenga occitana”. Vòli pas èsser negatiu, nimai cercar lo nas darrèr l’aurelha d’aquel monde, mas se la semantica val encara per quicòm, “imaginar” significa se representar quicòm dins l’abstraccion. Quitament “imaginar” se pòt aparentar a somiar, o tanplan a una passajada dins lo nonrés. Un pauc coma se los organisaires del festenal Occitània nos convidavan a far de ficcion. Pr’aquò, sensat, una politica sociolingüistica es de POLITICA. Pas de literatura! I a un temps per tot e aimi pas de mesclar los genres. Rai!
 
Èran convidats a n’aqueste simpòsi lo quebequés Eric Forgues, qu’es aval director de l’Institut Canadian de Recèrca subre las minoritats Lingüisticas (ICRML); Pierre Klein, un militant de la primièra ora per l’ensenhament de l’alemand en Alsàcia e tanben Filipe Lesgorgas qu’es el administrator de l’Euskal Kultur Erakundea, siá, l’Institut Cultural Basc. Pas que de monde qu’avián a l’encòp una reflexion e una practica d’intervencion dins de situacions de diglossia. Intervenguèron tanben d’occitanistas coma Guilhem Latrubèssa, Conselhièr regional de Centroccitània; Joan-Loís Blenet, President de la Confederacion de las calandretas; e qualques autres encara.
 
Lo collòqui se debanava dins la sala de l’Atanòr. Çò que m’estonèt èra lo pauc de monde present. Vist lo sujècte prepausat e la qualitat dels intervenents, vist tanben la situacion sociolingüistica que patissem, se seriá pogut esperar una mobilisacion pus importanta de las tropas occitanistas. Foguèt pas lo cas. Tal coma se ditz al rugbí: la cambrada èra pas de las espessas. Empachèt pas los trabalhs de se debanar. Aquela sala de l’Atanòr d’Albi, que, se me rebrembi plan, autrescòps l’apelavem lo Gimnasi-Vièlh, la coneissiái. La coneissiái mas fasiá plan temps que i aviái pas butat los artelhs. Es dins aquesta quita sala que los 24 e 25 de novembre de 1990 la seccion despartimentala de l’Institut d’Estudis Occitans d’Albigés organisava un autre collòqui. Aqueste aviá per tèma “Identitat culturala e dinamisme economic”. Anam pas tornar sus un eveniment que marquèt las annadas nòunanta; almens i tornarem pas sul fons.
 
Per contra, tornem-ne, se vos plai, al dissabte 19 d’octobre d’ongan. Quand Filipe Lesgorgas prenguèt la paraula, la primièra causa que deplorèt èra que per un collògui subre la sociolingüistica -que sa tòca primièra èra de soscar a trobar de mejans de desvolopar l’usatge de la lenga- los intervenents occitans que lo precediguèron al micrò se poguèron pas exprimir dins lor lenga. Faguèt cortesament mas fermament remarcar la crudèla e tarribla contradiccion. Mas, de fach, totòm comprenguèt que se tracha pas d’una contradiccion, mas puslèu d’una fauta dels organisators. Lo militant basc faguèt remarcar qu’amb qualques mejans, los occitanofònes se serián pogut exprimir dins lor lenga. Auriá pas bastat que l’emplec d’un sistèma leugièr de traduccion simultanèa en francés per los que comprenián pas l’occitan.
 
Es aquí que dins la sala, totes los qu’aviem participat al collòqui de 1990 nos poguèron pas empachar de notar la regression dins nòstras practicas d’emplec public de la lenga. Per çò qu’a l’epòca, aviem aplejat la sala d’un sistèma de traduccion simultanèa. Me rebrembi d’aver personalament participat a la traduccion de l’occitan al francés. Avem pas lo reflèxe de balhar sa plaça a la lenga nòstra. Nòstra alienacion es tan prigonda que nos balham los mejans per tornar la dignitat que s’amerita a l’occitan. Tanlèu qu’una sola persona dins una amassada d’un centenat sap pas l’occitan, las nònanta autras li cedisson la lenga. Es evidentament catastrofic del punt de vista de la socialisacion de la lenga nòstra. Aquò’s una situacion de faguèt enrabiar mai d’un còp lo Paure Enric Garriga-Trullols. Me rebrembi la repotegada que nos passèt a l’Escòla occitana de la Marjarida quand aquesta èra encara organisada per l’IEO Cantal. Lo jorn de la dobèrtura, lo responsable passèt al francés per çò que i aviá una sola persona que compreniá pas l’occitan. Mas, comble de l’inepcia, coma o faguèt tan justament remarcar lo President del CAOC, aquesta escolana èra venguda justament per un banh lingüistic! Es aquí que residís tota l’absurditat de nòstra incoëréncia.
 
Una meleta completa de traduccion amb 20 cascos, còsta pas que 818,06 èuros. Se pòt aver d’entresenhas sus aqueste sit. Tant que cada associacion occitana aurà pas investit aquela soma derisòriá per fa córre la lenga, se poirà totjorn organisar de collòquis per imaginar/somiar un futur per lenga occitana -coma o nos escalciguèron tan plan los organisators del collòqui d’Albi- qu’aquò salvarà pas l’occitan. Pr’aquò, ara per ara, lenga bravament amenaçada de desaparicion.
 
La causa seriá talament simpla que los Occitans i an pas pensat? I a pr’aquò de temps que ieu o disi. Foguèri quitament excluit d’una associacion per aver relevat e denonciar sas incoëréncias dins sas practicas sociolingüiscas concrètas. Los militants Bretons e Basques fa d’annadas qu’an totes (o pauc se’n manca) una maleta de material de traduccion dins la mala de lor veitura. La sortisson tanlèu que necessari, siaguèsse pas que per un Conselh d’Administracion o una Amassada Generala. Aquel material permet de far publicament clantir la lenga. Permet a la lenga de montar a la tribuna. Emplegat en çò nòstre, lo metòde permetriá als Occitans d’adopcion, a fòrça de l’ausir, de se metre la lenga dins l’aurelha abans de se la metra en boca.
 
Per ne tornar al collòqui d’Albi, se i a pas qu’una causa de reténer tocant a la recèrca e concepcion d’una politica sociolingüistica en favor de l’occitan, aquò’s la remarca preliminària de Filipe Lesgorgas. Tot lo demai serà pas estat que charradissas inutilas se per malaür començavem pas per la debuta. Valent a dire a nos impausar çò d’immediatament possible per una disciplina estricta dins nòstras practicas sociolingüisticas.