Opinion
"Se vas a la fièira sens argent, lèva lo nas e entòrna-te". Del non-emplec de las nòstras talhas per l'occitan
Legissi regularament dins la premsa, sustot dins la premsa politica e institucionala (revistas de comunas, de conselhs generals e regionals, revistas d'acadèmias, etc), articles que lausan los esfòrces que son regularament faits cap a l'occitan. Ja fa d'annadas qu'aqueles esfòrces s'amolonan, s'ajustan, se multiplican, se decuplan.
Tal departament, tal conselhièr general se felicita de l'augmentacion de 50% del budget consacrat a l'occitan. Tal conse se felicita d'aver obtengut la mesa en plaça d'una linha budgetària pròpia a l'occitan, a despart de la linha culturala. Tal president de conselh regional se felicita de l'importància que la siá collectivitat balha al finançament de l'occitan. Tal ministre se felicita de la creacion de 3 emplecs d'ensenhaires cada dos ans. Fin finala, es un plaser de veire tant de monde s'auto-felicitar, ja que nosautres avèm tant conegut l'auto-òdi!
Dempuèi que tot aquel monde se benastrugan de nos donar tant de moneda per ensenhar e desvolopar la nòstra lenga, se poiriá pensar que podem gaitar l'avenidor e lo present amb un sentiment de seguretat. Normalament, d'èsser un pòble responsable e eficaç coma o sèm, los occitans auriam degut saber far fructificar aquesta moneda e ara auriam degut reconquistar l'empèri de la lenga. Mas ailàs, tèni pas l'impression que las causas atal son. Se la lenga a ganhat en matèria de visibilitat e de modernitat, es cada còp mens socializada. L'afogament dels militants occitanistas, la presa en carga de la lenga coma se fa ara meteis, l'ensenhament coma es organizat s'arrèstan sempre al pè del meteis bauç: la societat occitana parla en francés. E aquò malgrat los esfòrces financièrs que fan los nòstres politicians. Ne concludi que: siá sèm pas plan desgordits per far valer los mejans que la poténcia financièra publica nos balha amb generositat, siá qu'aquesta mana es benlèu luènh d'èsser a la nautor dels nòstres besonhs.
Pr'aquò desgordits e organizats o sèm. Inteligènts e trabalhadors o sèm. Endurants e tenaces o sèm. Mas sèm sustot desmonedats. E es aquò que fa que sèm dins la situacion ont sèm. La moneda es la clau. E de segur la moneda publica per començar. Sens moneda publica i a pas cap d'ensenhament de l'occitan, i a pas de ràdios e TVs occitanas, i a pas cap d'edicion e de premsa dins la lenga, i a pas cap d'afichatge en occitan, i a pas cap de formacion pels adults, etc. Sens la moneda publica l'occitan existís pas publicament. Cossí seriá la situacion de la lenga francesa se i aguèsse pas cap de fons publics per ajudar las TVs e ràdios, las escòlas, la premsa ? Seriá dins la meteissa situacion que la de l'occitan d'ara.
Mas alara, totes aqueles esfòrces financièrs que fan los nòstres politicians ?
Un exemple: lo Conselh General dels Hauts-Pirenèus porgís un budget annal de 147 000 € per l'occitan. Aquò pòt semblar una excelènta soma, mas s'i gaitam de prèp e que comparam aquò al budget annal total d'aqueste departament, 319 000 000 €, nos apercevem que la proporcion que lo departament consacra a l'occitan es de 0,046 % ! Aquesta chifra ridicula es la nòstra valor: cada còp qu'un occitan paga 100 € de talha a aqueste departament, 4 centimes li son tornats pel desvolopament de la lenga d'òc! E encara, la collectivitat aquesta es una de las mai generosas e sensibilisadas que siá!
Del costat de l'ensenhament es pièger: dins los licèus d'Occitània tota, i a 40 emplecs d'ensenhaires de la lenga nòstra, siá en mejana un ensenhaire de licèu per departament occitanofòn. Aquesta chifra es ridiculament vergonhosa e vergonhasament ridicula.
A títol d'informacion lo budget que la Generalitat de Catalonha balha al desvolopament del català es de 160 milions d'euros cada an per un territòri equivalent a 4 departaments occitans!
Se l'occitan es arribat dins la situacion que coneissem es en màger part la consequéncia de l'imperialisme politic que lo sistèm francés nos impausèt. Mas ara, se contunham d'èsser dins aquesta situacion es perqué aqueste sistèm politic nos manten dins un estat de pauretat absoluda. La lenga occitana crèba perqué los poders publics, los que nos fan pagar las talhas, prenon pas lors responsabilitats en donar budgets de dignitat. S'acontentan de subvencionar un chic aquí, un chic ailà, un pauc per rasons electoralistas, un pauc per sentiment de culpabilitat, un pauc per far calhar los militants.
Aqueste sistèm, que nos fa pas morir sulpic mas que nos empacha de créisser, es una violéncia de las grèvas. Los poders publics tenon lo dever de finançar la lenga nòstra. Çò que nos fan es, a çò melhor, un vertadièr fotatge de gula coma d'unes dirián, e a çò pièger un insult cap a la nòstra intelligéncia e al nòstre biais d'èsser, e dels violents perqué se fa en coneissença de la situacion.
Sabi ben qu'en matèria de lengas regionalas, n'i a que dison que cal èsser pragmatic, que cal abançar pauc a pauc, educar e sensibilizar la classa politica al fial del temps, que París s'es pas fait en un jorn e que Paris val plan una messa. M'enfin cal pas daissar la real-politik venir la reiala politica e nos transformar en sèrf dels princes.
Fargar una lei es una introduccion normala e minimala per donar un estatut a la nòstra lenga. Mas sens condicions financièras dirigidas, qu'impause als poders publics un nivèl d'intervencion e de finançament digne, res non cambiarà pas: contunharem de vivotejar. Es un cimbèl de creire que l'avenidor de l'occitan se passarà d'un finançament digne e naut, un finançament public vengut de las nòstras talhas.
Doblidarem pas en quina consideracion l'estat francés e lo siu sistèm politic nos tenon a nosautres los occitans. Per eles, abans d'èsser ciutadans, abans d'èsser elegeires, abans d'èsser estatjants del nòstre país, sèm pagaires de talhas: "paga e clava-te la maissa!" çò nos dison dempuèi uèit sègles. Mas nos daissarem pas tòrcer. Daissarem pas res passar. Tenem lo dreit a la moneda publica per l'occitan, la nòstra moneda. Pregarem pas, plegarem pas: exigirem çò nòstre! Nos contentarem pas de las micas: volem mossegar lo pan blanc! Sèm encara aquí!
Tal departament, tal conselhièr general se felicita de l'augmentacion de 50% del budget consacrat a l'occitan. Tal conse se felicita d'aver obtengut la mesa en plaça d'una linha budgetària pròpia a l'occitan, a despart de la linha culturala. Tal president de conselh regional se felicita de l'importància que la siá collectivitat balha al finançament de l'occitan. Tal ministre se felicita de la creacion de 3 emplecs d'ensenhaires cada dos ans. Fin finala, es un plaser de veire tant de monde s'auto-felicitar, ja que nosautres avèm tant conegut l'auto-òdi!
Dempuèi que tot aquel monde se benastrugan de nos donar tant de moneda per ensenhar e desvolopar la nòstra lenga, se poiriá pensar que podem gaitar l'avenidor e lo present amb un sentiment de seguretat. Normalament, d'èsser un pòble responsable e eficaç coma o sèm, los occitans auriam degut saber far fructificar aquesta moneda e ara auriam degut reconquistar l'empèri de la lenga. Mas ailàs, tèni pas l'impression que las causas atal son. Se la lenga a ganhat en matèria de visibilitat e de modernitat, es cada còp mens socializada. L'afogament dels militants occitanistas, la presa en carga de la lenga coma se fa ara meteis, l'ensenhament coma es organizat s'arrèstan sempre al pè del meteis bauç: la societat occitana parla en francés. E aquò malgrat los esfòrces financièrs que fan los nòstres politicians. Ne concludi que: siá sèm pas plan desgordits per far valer los mejans que la poténcia financièra publica nos balha amb generositat, siá qu'aquesta mana es benlèu luènh d'èsser a la nautor dels nòstres besonhs.
Pr'aquò desgordits e organizats o sèm. Inteligènts e trabalhadors o sèm. Endurants e tenaces o sèm. Mas sèm sustot desmonedats. E es aquò que fa que sèm dins la situacion ont sèm. La moneda es la clau. E de segur la moneda publica per començar. Sens moneda publica i a pas cap d'ensenhament de l'occitan, i a pas de ràdios e TVs occitanas, i a pas cap d'edicion e de premsa dins la lenga, i a pas cap d'afichatge en occitan, i a pas cap de formacion pels adults, etc. Sens la moneda publica l'occitan existís pas publicament. Cossí seriá la situacion de la lenga francesa se i aguèsse pas cap de fons publics per ajudar las TVs e ràdios, las escòlas, la premsa ? Seriá dins la meteissa situacion que la de l'occitan d'ara.
Mas alara, totes aqueles esfòrces financièrs que fan los nòstres politicians ?
Un exemple: lo Conselh General dels Hauts-Pirenèus porgís un budget annal de 147 000 € per l'occitan. Aquò pòt semblar una excelènta soma, mas s'i gaitam de prèp e que comparam aquò al budget annal total d'aqueste departament, 319 000 000 €, nos apercevem que la proporcion que lo departament consacra a l'occitan es de 0,046 % ! Aquesta chifra ridicula es la nòstra valor: cada còp qu'un occitan paga 100 € de talha a aqueste departament, 4 centimes li son tornats pel desvolopament de la lenga d'òc! E encara, la collectivitat aquesta es una de las mai generosas e sensibilisadas que siá!
Del costat de l'ensenhament es pièger: dins los licèus d'Occitània tota, i a 40 emplecs d'ensenhaires de la lenga nòstra, siá en mejana un ensenhaire de licèu per departament occitanofòn. Aquesta chifra es ridiculament vergonhosa e vergonhasament ridicula.
A títol d'informacion lo budget que la Generalitat de Catalonha balha al desvolopament del català es de 160 milions d'euros cada an per un territòri equivalent a 4 departaments occitans!
Se l'occitan es arribat dins la situacion que coneissem es en màger part la consequéncia de l'imperialisme politic que lo sistèm francés nos impausèt. Mas ara, se contunham d'èsser dins aquesta situacion es perqué aqueste sistèm politic nos manten dins un estat de pauretat absoluda. La lenga occitana crèba perqué los poders publics, los que nos fan pagar las talhas, prenon pas lors responsabilitats en donar budgets de dignitat. S'acontentan de subvencionar un chic aquí, un chic ailà, un pauc per rasons electoralistas, un pauc per sentiment de culpabilitat, un pauc per far calhar los militants.
Aqueste sistèm, que nos fa pas morir sulpic mas que nos empacha de créisser, es una violéncia de las grèvas. Los poders publics tenon lo dever de finançar la lenga nòstra. Çò que nos fan es, a çò melhor, un vertadièr fotatge de gula coma d'unes dirián, e a çò pièger un insult cap a la nòstra intelligéncia e al nòstre biais d'èsser, e dels violents perqué se fa en coneissença de la situacion.
Sabi ben qu'en matèria de lengas regionalas, n'i a que dison que cal èsser pragmatic, que cal abançar pauc a pauc, educar e sensibilizar la classa politica al fial del temps, que París s'es pas fait en un jorn e que Paris val plan una messa. M'enfin cal pas daissar la real-politik venir la reiala politica e nos transformar en sèrf dels princes.
Fargar una lei es una introduccion normala e minimala per donar un estatut a la nòstra lenga. Mas sens condicions financièras dirigidas, qu'impause als poders publics un nivèl d'intervencion e de finançament digne, res non cambiarà pas: contunharem de vivotejar. Es un cimbèl de creire que l'avenidor de l'occitan se passarà d'un finançament digne e naut, un finançament public vengut de las nòstras talhas.
Doblidarem pas en quina consideracion l'estat francés e lo siu sistèm politic nos tenon a nosautres los occitans. Per eles, abans d'èsser ciutadans, abans d'èsser elegeires, abans d'èsser estatjants del nòstre país, sèm pagaires de talhas: "paga e clava-te la maissa!" çò nos dison dempuèi uèit sègles. Mas nos daissarem pas tòrcer. Daissarem pas res passar. Tenem lo dreit a la moneda publica per l'occitan, la nòstra moneda. Pregarem pas, plegarem pas: exigirem çò nòstre! Nos contentarem pas de las micas: volem mossegar lo pan blanc! Sèm encara aquí!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Sei a me carcular sus la question e lo question principala es de saubre çèo que volem financiar. De las escòlas, daus espectacles, dau vin bio dins las Corbieras... Perque l'otis per zo far ne'n sirà diferent. Aidar una entreprsa es mai aisat que d'aidar una associacion. Sufis de crear un club d'investissor e de metre de l'argent au capitau. Mas per far dau credit a de las associacions fau èsser un societat financiera. Qu'es mai complicat, ma quò se pòt far. Si n'i a quauqu'un que trabalha dins lo domeni de l'economia solidària o la banca que legis aquò, nos pòt balhar son eivis ?
Totalament ok ambé Terric.
De mai, la fondacien d'una caissa d'estauvi populara per la creacien d’entrepresas e d’emplecs en Occitània, e en occitan, es una cauva qu'aviá ja preconisat Carle Camprós dins son libre "Per lo Camp occitan" publicat en 1935. Un an après se presentarà ais elecciens ambé lo futur entreprenaire Paul Ricard dins un partit "lo Partit Prouvençau". Maugrat que sigue un movement tot novèu per pensar e viure au país, a Brinhòlas aguèron de bòn resson. Es un pauc lo principe dei cooperativas agricòlas dau departiment Var. Lei mai conoissudas son per lo vin, mas tantben per d'autrei producciens (òli, panificacien, etc.).
Paul Ricard continuèt d'entreprendre dins aquest esperit e conoissèt lo succès en Occitània e a l'internacionau (Ricard + Pernod), que lo sabem ara.
Coma ditz Maime, a condicien de convéncer un grand nombre, un feble percentatge permete de li arribar. Mas fau aquest grand nombre.
Lei còrsos faguèron http://www.femu-qui.com , en Catalonha ò Bascoat me sembla parier, mas m'en soveni plus ara dau nom.
Flama idèia, e pron realista me sembla. Demòra de trobar de gents qu'an l'experiéncia per s'encargar d'aquò...
En tot lo cas, seriau lo promier de li metre de sòus dedins.
Un organisme cooperatiu de credit, Maime ? Es una idèa dei bònas ! 1 500 personas ? Perqué pas ? Aquò me sembla pron realista...
Sei pas completamemnt de consent coma te. M'explique. Qu'es pas "l'Estat francés" qu'impause aus poders plublics locaus (comuna, departament e region) d'aver un finançament de mins de 0,1 % per nòstra lenga. Es ben la consideracion daus politics occitans per la lenga que mai d 'un còp parlen !
L'educacion es una prerogativa nacionala e lo finançament ven de Paris. Mas pas lo demai. Avem un problema emb lo centralisme, sei de consent, mas tanben avem un problema interne a la societat occitana.
Parlas dau finançament public, qu'es necessari. Mas avem pas mai de finançament privat. Nos faudria crear un organisme cooperatiu de credit e emb 1500 cooperators qu'investissen 100 euros per an, depassem lo CG daus Nauts-Pireneus ! Mas bon, avem benleu pas 1500 militans occitanistas...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari