Precedentament dins Cronicas dei tèrras luenchas:
   


Èva m’expliquèt lòngtemps que nos auriam pogut endralhar dirèctament dins lei tèrras interioras per arribar au glacier Cook. Mai aquò non èra pas lo melhor camin per i anar. Nos auriá caugut traversar de monts e de valadas, que nos aurián fach contornejar d’òrrei lacs sensa fin, que la glaça i es pas pron espessa per lei traversar sensa ren crénher. Alora ela trobèt preferible de passar per l’autre costat dau braç de la Fondariá e de s’arrestar un pauc a Pòrt Teulissa, abans de tornar aviar nòstra expedicion.
 
E maugrat la volontat qu’aviam d’i anar, fugueriam ben obligats de nos i arrestar, car tanlèu arribats a l’intrada de la pichòta baia de la ciutat, d’òmes en batèu venguèron a nòstre rescòntre, leis armas a la man, que nos preissavan d’acostar. Liona aguèt alora fòrça paur, mai la calmave doçament en li careçant sa doça e somptuosa criniera.
 
Pòrt Teulissa non èra pas lo paradís sus Tèrra. Son istòria es ben lònga e pasmens s’ancorava inevitablament dins la ronçada europèa cap a aquelei tèrras dauradas.
 
Pòrt Teulissa pren sa forma dins lo riu Teulissa que raja en son sen, immergit dins una baia de la peninsula dau Bosquet, que para lei batèus dau fòrt vent dau nòrd. Dirèctament situat dins lo braç de la Fondariá, fàcia au cap de la Bastida, aquel endrech èra estat un luòc pantaisat per i installar una basa avançada, per anar extraire l’aur situat sus tota la peninsula dau Bosquet, e lei plus gròssei venas que fuguèron descubèrtas puei sus lo plan centrau, just abans lo glacier Cook. E es ansin que s’i èran installats lei promiers colons olandés, dins l’amira d’estendre sei riquesas, mai tanben e sustot l’influéncia qu’avián sus lei tèrras luenchas. Au començament, sonque una desena d’òmes e de femnas s’installèron dins la ribiera e comencèron a s’enriquir amb l’aur qu’anavan quèrre sus lo pichòt mont de la Vigia que tresplomba Pòrt Teulissa e la peninsula dau Bosquet en son cap. Lei pioniers que s’èran lançats dins aquela aventura èran restats discrets quand l’un d’elei tornava au país per vendre lei preciosei pepitas. Mai rapidament, leis autrei colons comprenguèron l’importància d’aquela plataforma, e lei britanics, qu’èran estacionats plus au nòrd dins Pòrt Elisabèth, s’ataquèron a Pòrt Teulissa e faguèron un chaple amb lei quauquei pioniers olandés. L’armada olandesa repliquèt rapidament en enviant son armada a Pòrt Elisabèth, situat au nòrd-oèst de la peninsula Corbet. Es ansin que comencèt la guèrra de la baia dau Hillsborogh, qu’es la baia que jonh lei dos pòrts. Finalament, fòrça òmes fuguèron enviats morir sus aquelei tèrras o en mar, e de còlas entieras se cubriguèron de crotz de fusta. Après la revolucion francesa, un manescau d’empèri venguèt alora sus lei roïnas d’aqueu prat batalhier, qu’aviá vist, pendent près de vint annadas, olandés e britanics se mascanhar mutualament, quand la plus granda cortesiá reinava alora entre elei en Euròpa. Aqueu manescau d’empèri s’apoderèt alora de Pòrt Teulissa e aguèt la bontat d’esparnhar leis anglés e de li rendre son doç Pòrt Elisabeth.
 
Rapidament, Pòrt Teulissa se destaquèt de l’empèri francès, puei de la flame nòva reiautat, e finalament, non aviá plus ren a veire amb la jove tresena republica francesa. Lo descendent d’aqueu manescau d’empèri, un tau Govion, s’installèt en despòta suprèm dins una plaça fòrta qu’aviá facha bastir son paire e, amb la riquesa de son paire, faguèt venir de coquinalha de totas menas dins son fèu. Aquel òme, sempre en plaça, contrarotlava ansin tot lo braç de la Fondariá, de Pòrt Teulissa au cap de la Bastida, ont se dreiçava una vielha fortalesa olandesa qu’eu gardava preciosament. Ça que la, a son bòn voler laissava passar lei cercaires d’aur e de tota autra meravilha. Aqueleis afaires sucós l’interessavan pas mai e pasmens fasiá sempre pagar una taxa ai viatjaires que passavan per sa vila, qu’èra una dei plus ricas dei tèrras luenchas. Lo luxe e la depravacion s’i costejavan e dins son pròpri empèri, Govion se cargava de çò qu’èra bòn o non, amb la preciosa ajuda de sa granda milícia.
 
E es ansin qu’aqueleis òmes dei vestits roges e blaus nos esquichèron per nos far descendre sus lo grand cai dau pòrt, en afustant sei grands fusilhs vèrs nosautres. En parlant un francés fòrça ponchut, un d’elei me demandèt de li presentar nostrei passapòrts. Èva li brandiguèt donc un vielh papier grafinhat, qu’observèt lòngtemps abans de nos desirar un bon sejorn dins Pòrt Teulissa e de nos laissar sortir nostreis afaires dau batèu.
 
Partigueriam donc en direccion de la vielha vila que dardalhava de lutz. Mai mentre que marchaviam dins l’andana principala, quatre òmes, que portavan chascun un fusilh sus l’espatla, se metèron a córrer en nòstra direccion. Cridèron e nos preguèron de nos arrestar. En una fraccion de segonda, Èva se revirèt abans de s’enfugir davant meis uelhs. Sensa aver lo temps de cridar o quitament de córrer, lei quatre òmes èran ja sus ieu, que m’ofrissián graciosament sei còps e laissavan a mon esperit lo pauc de temps que n’aviá besonh per s’endormir quauque temps. Ausiguèri fins aquò de crits largs e Liona que se debatiá brutalament, que se n’anava au luench.
 
I a una fenèstra e una lutz qu’i passa doçament, per se venir espandir sus ma cara palla. Lei parets son de pèiras secas e l’umiditat ambienta s’esfòrça d’escortegar ma paura pèu e mon còrs nus. Alora, un mau de tèsta m’a cochat sus lo sòu de tèrra e de palha mòla, e es dins la dolor e lo freg d’aquela jaula que me siáu endormit, silenciós coma lo vent d’autre temps e lei tèrras luenchas esquichantas.