Precedentament dins Cronicas dei tèrras luenchas:

 

---

M’interroguèron mai d’un còp, en me tirassant d’aicí enlà e d’ailà ençà tant e mai que ne finissián pas, fins a sèt còps per jorn. Lors questions èran sempre lei meteissas e, sensa que lei poguèsse veire tras la fòrta lutz de la cambra que pontavan vèrs ieu, me demandavan a de reng qui ère e sustot quaus èran mei rapòrts amb Èva Aranà.
 
Una causa m’aviá primier intrigat: quand prononciavan lo nom d’Èva Aranà, evidentament, parlavan de l’Èva amb la quala aviáu passat lo plus clar de mon temps, de Bordèu fins a Aèria, puei fins que lei tropas de Pòrt Teulissa m’agantèron e m’estremèron aicí. Solament, me remembrave fòrça ben de nòstrei presentacions e de son doç nom de familha, quand s’èra singularament presentada a ieu coma Èva Aiguda. Quauquarren anava pas, benlèu que tot èra ren que messòrgas, e que jamai èra pas estada aquela paura filha qu’aviá perdut sei parents, e que se lançava sus aquelei tèrras deserticas e pasmens plenas d’òmes abramats e dangeirós, qu’ela coneissiá despuei totjorn, e que pasmens òm pòt pas jamai vertadierament conéisser.
 
Lor contère la veritat. La veritat simpla e unica, que m’aviá menat fins aicí, tot mon percors e mei darriereis auvaris amb la tan tendra e afectuosa Èva… Jamai cresián pas un solet de mei mots, e m’acompanhavan sistematicament dins ma cellula de pèiras secas solidament assembladas e d’una umiditat prefonda, que sempre vos monta au nas, e s’empara dau mendre espaci dont dispausatz.
 
Tot aquò cessèt lèu, e lei gàrdias de la preson me laissèron solet amb gaire de manjar pendent mai d’un jorn.
 
Aviáu recebut mai d’un còp a la tèsta, e la sang aviá rajat dins ma cellula, que me teniá l’umiditat per soleta companha. Pasmens, au cap de quauquei jorns, òm durbèt la pòrta. Creseguère un instant que me portavan de beure e de manjar, mai au luòc de tot aquò, es un òme magre, dei peus blonds lusents e de la barba grisa qu’intrèt dins la cellula, abans que la pòrta se barrèsse darrier eu.
 
Un pauc crentós e plen de suspicions, s’avancèt vèrs ieu en me tendent la man, per fin de me saludar. Puei, en un movement simple e unic, se sieguèt a mon costat, sus la palha òrra que me serviá alora de liech, e se presentèt.
 
Lo vielh òme de la granda barba s’apelava Oscar. Se presentèt vivament a ieu coma un ancian bregant e m’expliquèt d’una votz calma e rasseguranta sa conversion au cristianisme e sa descubèrta sobta de la fe que l’aviá fach se pentir de totei sei pecats. Mai parlaviam, mai n’apreniáu sus Oscar, e sus son arrestacion quauquei mes abans au larg de Pòrt Teulissa, mentre que traversava lo braç de la Fondariá, per se gandir a l’ermitatge dau mont de la Solitud. Oscar èra conegut ben enlà dei tèrras luènchas.
 
Èra nascut a Molloy, una pichòta vilòta près d’Aèria, alora que lo vilatge èra encara sota influéncia olandesa, abans que lei colons partiguèsson. Pauc après la partença deis olandés, que se n’anèron vèrs lo sud per fin de reprene Sant Joan ais aragonés, una viva tension envasiguèt la populacion de Molloy. Oscar, qu’aviá alora vint e cinc ans, aviá pres lo poder de la vilòta, en profechant de la panica generala, amb l’ajuda de quauqueis amics. Fòrça abitants laissèron Molloy per Aèria, en quista de mai de seguretat, e lei ressorsas venguèron a mancar au pòble de la nòva ciutat-estat, qu’èra estada fondada per Oscar e sei companhs. Puei Oscar me contèt coma èran tombats dins la piratariá, un jorn sant de decembre, en vesent au larg, au nòrd de la baia de Mor-Bihan, un subrebèu naviri de comèrci rus. Embarcats dins de pichòteis embarcacions de pescaires, èran anats au rescòntre d’aquelei comerçants, armats de fusius de pouvera negra qu’avián oblidat lei soudats olandés. Puei tot s’èra encadenat, abordatges après abordatges, avián acampat d’enòrmei fortunas, de manjar e de beure per totei leis abitants, qu’avián pres suenh de despartir. Malaürosament, fòrça avián fugit fàcia a la violéncia qu’avián pres leis eveniments, e la populacion de Molloy, un temps rica de mai d’una centenada d’abitants, se podiá comptar alora sus lei mans de tres mendicants. Oscar e seis amics deguèron partir, e es sus un magnific naviri de guèrra genovés, qu’avián requisicionat doas setmanas aperabans, qu’Oscar e tres de sei camaradas partiguèron per Euròpa. Ailà, contunhèron lòngtemps a pilhar sensa relambi lei naviris mercants e s’ataquèron quitament quauquei còps a de flòtas poissantas en partença per lei tèrras luènchas. Oscar perdèt dos de sei camaradas au moment d’un terrible abordatge, e alora qu’eu e son companh restant avián pron argent per viure sèt vidas sensa pensaments, prenguèron comjat sus una subrebèla isla de la mar Mediterranèa, dau nom de Capriai. Son amic l’abandonèt per partir en Itàlia e despartiguèron lo fruch de lors expedicions, en tot ne gardant una partida esconduda sus l’isla.
 
Un bèu matin que dormiá pasiblament, Oscar apercebèt, en se desrevelhant, sus l’immensa baia de l’isla, tres naviris de guèrra gigantescs qu’arboravan lo drapèu francés se dreiçar davant eu. En virant la tèsta, se rendèt còmpte que tot aquò èra una flòta de vint e un naviris. Sensa aver lo temps de bombar e de fugir, un esquadron complet d’ussards l’esperavan a sa pòrta. Foguèt menat a París, ont Napoleon III aviá previst de lo faire guilhotinar. Oscar aviá passat vint e tres ans dins l’espèra de sa mòrt, sensa saber quora vendriá son ora ni çò que l’esperava de l’autre costat.
 
Me diguèt qu’es a partir d’aqueu moment que Dieu s’èra dubèrt a eu, e qu’aviá jurat de faire sa peniténcia, per totei lei mejans. Miraclosament, un jovenòme l’èra vengut desliurar, en durbent sa pichòta jaula, puei èra partit sensa dire mot, laissant lo paure Oscar s’escapar. Despuei, Oscar aviá ren qu’un solet objectiu: tornar sus sa tèrra natala e s’establir a l’ermitatge dau mont de la Solitud, que se disiá qu’èra estat bastit de la man d’un ermitan millenari, qu’èra mòrt fasiá quaranta ans. Alora Oscar aviá reünit tot l’argent que podiá, de París a Sant Jacme de Compostèla, puei èra tornat vèrs lei tèrras luènchas, primier a Pòrt Elisabèth, ont èra restat dos mes per preparar son expedicion, abans que leis anglés lo reconeguèsson e lo cacèsson. Aviá traversat lo braç de la Fondariá per arribar au Recès dau Bèu Temps, mai lei tropas de Govion ja l’avián arrestat, dins la tòca de lo remetre ai mans de la republica francesa, o aumens de l’escambiar.
 
Subran, un bruch se faguèt sentir a l’exterior, òm durbiá la pòrta, e Oscar sarrava fòrt sa crotz catolica entre sei mans. Un òme apareguèt alora, e amb un fòrt accent flamenc, demandèt: “Sètz ben Cristòu Cavailhès?”
 
D’un movement de tèsta, aprovère son interrogacion, e dins un simple movement las e futil, me getèt un papier dessús. Agantère vivament la fuelha, èra una letra, èra signada de la man de Clamença.