Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

Lo torrin (e IV)

Vicent Marqués · La bona taula

Vicent Marqués · La bona taula

Cosinièr e escrivan, presenta dins aquesta tribuna çò de melhor de la cosina populara occitana.

Mai d’informacions
Torrin borrut
 
Es un torrin blanc (o de ceba, o de tomata) que, de mai, pòrta un confit d’auca o de guit. Lo canonge Eugèni Sòl conta dins’Le vieux Quercy’ cossí l’aprèstan en Carcin:
 
Quora, dins una abèrga, un viatjaire se presenta a una ora un pauc tardièra per comandar son dinnar, e que de mai el serà sol pel repais; o ben quora en cò d’un parent, un amic arriba a l’imprevista, dins un ostal ont res o gaireben res es estat aprestat, la bona mestressa Milhon, abreviatiu de Marion, Maria -o Catinon, autre abreviatiu de Caterina-, carga son faudal, regussa sas margas e comença un torril, torrin. Dins una padena, installada sus un fuòc viu, met un quartièr d’auca amb dos culhierats de grais. Lo quartièr es cuèch dins cinc minutas. Alara, la mestressa lo trai e ajusta al grais qualques rodèlas de ceba e de tomata, un chapladís ben chaplat dins un mortièr, compausat de sal, pebre, alh, jolverd, e qualque talhon de carnsalada; puèi i ajusta un veirat d’aiga, dos culhierats de farina plan fina, un culhierat d’agràs; i ajusta finalament – çò nos o diriá fòrt plan lo quite Sr. Daimard- los mujòls de dos uòus ben batuts dins la quantitat volguda de bolhon, amb los sieus blancs. Lo torrin aprestat aital se versarà bolhent sul pan brun mes dins la sopièra.

 
Torrin de vineta
 
Ingredients: 250 g de fuèlhas de vineta, 2 uòus, ½ dotzena d’alhs, 150 g de pan secòt (de 3 o 4 jorns), lard, sal e pebre.
 
Preparacion: d’en primièr capolarem la vineta e, en en acabant, pelarem e capolarem los alhs. Quand tot serà prèst botarem un pauc de lard dins una padena (o una coquèla) e la daissarem sul fuòc. Quand lo grais serà caud (mas pas tròp) i botarem los alhs e la vineta e o saurengarem. O remenarem de còp en còp amb lo culhièr de fusta e, quand serà tot saurengat, i apondrem d’aiga e farem montar lo fuòc. Salarem e pebrarem e, lo bolh pres, rebaissarem la flama e daissarem bolhir a fuòc doç. Mentretant, batrem los mujòls amb un ¼ de veirat d’aiga cauda. Al cap d’aperaquí quinze minutas d’ebullicion i vojarem las glairas e las remenarem per las fragmentar. Tres o quatre minutas aprèp, tirarem la padena del fuòc e i apondrem los mujòls. Tornarem remenar un pauc e, còp sec, o vojarem dins la sopièra (o dins las escudèlas), per dessús de lescas finas de pan (leugièrament torrat, s’es possible).
 
Variantas: i podèm saurengar un parelh de cebas capoladas e un culhierat ras de farina. D’unes passan los legums per la passadoira, abans d’i apondre las glairas. Los mujòls se pòdon batre amb un gisclet de vinagre, en luòga d’aiga. Se pòt far mitat vineta e mitat jolverd. Podèm cambiar lo lard contra òli o grais d’auca. O podèm esposcar amb de gruièra raspat, aprèp d’escudelar. I podèm saurengar una lesca de carnsalada, capolada en dats pichons.
 
I a una varianta que, en mai dels ingredients de la recèpta anteriora, pòrta tanben de purèa de patanas (300 g), un veirat de lach (o de crèma) e un culhierat de farina. Lo resultat es una sòrta de crèma espessa fòrça diferenta. En aqueste cas se’n pòt pas far de sopas, mas d’unes i apondon de crostets de pan fregit. Tanben s’i pòt saurengar, abans tot, una lesca de carnsalada, capolada en dats pichons.
 

Torrin de jolverd
 
S’aprèsta de la meteissa manièra que lo de vineta.
 

Autras denominacions
 
Torrin: oliat (Bearn), per çò qu’es onchós.
 
Torrin blanc:torrin d’alh, torrin blanquet (Gasconha, Peiregòrd), torrin embriac (Landas), torrin amb vinagre (Peiregòrd), torrin borlat (Armanhac). Borlar aicí a lo sens de remenar, per rapòrt als uòus, que son batuts amb lo vinagre. Dins las Landas, li dison torrin embriac per la costuma que i a de lo prene aprèp una nuèch de fèsta o de monina, çò qu’arriba tanben amb l’oliat embriac bearnés.
 
Torrin blanc (de ceba): torrin embriac (Landas), torrin amb vinagre (Peiregòrd).
 
Torrin borrut: torrin (Carcin). En Peiregòrd d’unes li dison torrin d’archevesque.
 
Torrin de ceba: torrin embriac (Landas).
 
Torrin de tomata: torrin d’estomaquet, torrin d’estomaguet (Naut Lengadòc).
 
Torrin del nòvis: rosta (Landas, Armanhac, Bearn, Bigòrra); vin caud/caut (Gasconha); vin caud (Peiregòrd); vin chaud (Lemosin); sopa pebrada (Peiregòrd, Lemosin); rostida (Lemosin, Marca).
 
Ai pas pogut trobar cap de referéncia etimologica sus la rosta o rostida, mas la solucion benlèu se tròba dins Costums i creences (Costumas e cresenças), òbra de Joan Amades, ont l’autor parla d’una varianta de la costuma que i a en Valespir, parçan catalan que tanben coneis la sopa de ceba:
 
En Valespir e dins d’autres endreches vesins essencialament elevaires e agricòlas que s’i prèsa mai lo pòrc que lo gal, en luòga de bolhon lor portavan de sopa de ceba tras que cargada de pebre fins al ponch que veniá gaireben impossible de la manjar, e de rostidas de carnsalada fregida.
 
E, de segur, una altra accepcion de rosta es tanada, tabassada, mas i vesi pas lo rapòrt amb aquela tradicion.
 

Dialectalismes e localismes
 
Oliat embriac: oliat briac, oliat briagau.
 
Rosta: roste, arraste (Landas); arroste (Landas, Bearn, Bigòrra); arrusta (Landas, Bigòrra); arròsta (Armanhac, Bearn, Bigòrra).
 
Rostida: rostida,rortida (Lemosin).
 
Torrin: torrilh (Bigòrra, Naut Lenguadòc); torril (Naut Lenguadòc, Carcin, Roergue, Albigés).
 
Torrin borlat: torrin brolhat.
 
Torrin de pòrres: torrin/torril/torrilh de pòrs/pòrres/porradas/porrets
 
Torrin de tomata: torrin de tomate (Landas, Bearn, Armanhac, Bigòrra, Guiena); torrin de tomata (Bearn, Bigòrra, Comenge); torrilh de tomate/tomata (Bigòrra); torrin de tameta/tometa (Peiregòrd); torrin de tomata/tameta/tometa (Peiregòrd, Lemosin); torrin de tamata (Lemosin, Carcin), torril de tamata (Carcin).
 
Torrin de vineta: torrin de vinheta (Peiregòrd, Lemosin); torrin de vinhieta (Lemosin).
 
Torrin embriac: torrin briac, torrin briagau.
 
Vin caud: vin chaud (Peiregòrd, Lemosin).

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris


I a pas cap de comentari

Escriu un comentari sus aqueste article