Opinion
Lo tortèl dels Reis (e III)
Ingredients: 500 g de farina fòrta, 3 uòus, 150 g de grais (segon las regions: òli d’oliva, lard, burre, grais d’auca, òli de noses), 150 g de sucre, sucre en polvera, 40 g de levam e 1 fava seca.
Preparacion: per començar dissolvrem lo levam dins un decilitre d’aiga tebesa, lo metrem dins un bòl, i apondrem 100 gramas de farina e prestirem fins que n'ajam tirat una massa consistenta, mas mòla, la daissarem alavetz s'amolir tres o quatre oras dins un luòc tebés, cobèrta amb una tòrca. En acabant metrem la farina restanta sus la longor de la taula, ne farem un clòt al mitan e i apondrem lo sucre, lo grais, un decilitre d’aiga tebesa e los uòus, manca un mujòl; en cas qu’empleguem de grais animal, l’aurem liqueficat abans. O barrejarem, i apondrem lo levam e o prestirem fins que la pasta, encara que mòla, se farà consistenta e se desempegarà dels dets; se cal, i apondrem un pauc mai d’aiga o de farina. La metrem dins una bacina, l’enfarinarem, la cobrirem amb una tòrca e la daissarem s'amolir dins un luòc tebés per espaci d’aperaquí tres oras. Quand se serà amolida, la “trencarem” (la prestirem un pauc), l’aplanarem e ne farem un rectangle d’aperaquí 40 per 15 centimètres. Puèi i metrem la fava dessús, l’enrotlarem, ne farem una sòrta de salsissa longa e espessa e li donarem forma de corona. Oncharem un papièr sulfurizat amb de grais, ne cobrirem lo cuol d’un platèl e, al subre, i metrem lo tortèl. Lo cobrirem tornarmai amb una tòrca e lo daissarem dins un luòc tebés. Al cap d'aperaquí un parelh d’oras lo pintrarem pel dessús amb un mujòl batut, l’emposcarem de sucre en polvera e lo metrem dins lo forn, a fuòc mejan (200oC). Passadas aperaquí 30 minutas, quand serà plan daurat, lo trairem e lo daissarem refregir. Es costumièr de l'acompanhar amb de vin doç.
Variantas: es fòrça espandida la costuma d’i apondre de fruchas confidas e atalhonadas (aperaquí 200 gramas), qu'en partida nos en servirem per lo garnir pel dessús. D'unes tanben i meton un ponhat de pansas. I podèm apondre, de mai, de raspat de citron (o d'irange), un pecic de sal, una esposcada de canèla, qualques granas d'anís, un veiron d’aigardent (anís, ròm, armanhac) o un culhierat d’aiganafa. L’aiga de la pasta se pòt cambiar contra de lach. D'unes trencan la massa dos còps. Abans de lo menar al forn lo podèm garnir pel dessús amb de sucre candi. Lo podèm far mai grand o mai pichon, segon los besonhs. Dins qualques endreches los farcisson amb de confitura de coja o amb de massapan: farem un regon pel farç pel dessús del rectangle (a un costat) e l’enrotlarem.
Galeta dels reis
Ingredients: 2 disques de pasta fulhetada (d’aperaquí 30 cm de diamètre), 125 g d’ametla mòlta, 3 uòus, 125 g de sucre, 125 g de burre, aiganafa e una fava seva.
Preparacion: d'en primièr metrem dos uòus (e la glaira de l'autre) dins un bòl e los batrem leugièrament. Puèi i apondrem lo burre (que deurà èsser plan mòl), l’ametla, lo sucre e un gisclet d’aiganafa e o batrem fins qu'aurem fach una pasta mòla. Puèi metrem aquela pasta subre un dels disques, l’escamparem (sens arribar als bòrds) e i apondrem la fava. En acabant banharem los bòrds amb d'aiga (amb l’ajuda d’un pincèl), o cobrirem amb l’autre disc e empegarem los disques en tot quichant los bòrds leugièrament amb los dets. Farem fin finala qualques dessenhs per dessús (espigas, espiralas, flors, fuèlhas, lausanges) amb la poncha d’un cotèl, o pintrarem de mujòl batut (amb un gisclet d’aiga o de lach), o daissarem pausar pendent mièja ora e o enfornarem, a 200º. Al cap d'aperaquí 30 minutas, quand serà montat e se serà un pauc daurat per dessús, o trairem del forn e o daissarem refregir.
Variantas: d'unes, abans de l'enfornar, i fan un trauc al centre en sòrta de chimenèia. Per qualques endreches càmbian l’aiganafa contra de ròm o d'armanhac; d'unes tanben i apondon un pauc de sucre vanilat. D'autres fan al torton de talhs pichons als bòrds, tot a l'entorn. Lo farç pòt portar mièja dotzena d’ametlas amaras (mòltas).
D'autras denominacions
— Galeta dels reis: fogassa dels reis.
— Tortèl dels reis: reibeu (Lemosin), tibèl (Gavaudan), pompa dels reis (Velai, Provença), fogassa, reialme, reinatge (Provença). Tibèl es un derivat de tibar (lo torton, après cuèch, demòra tibant). Reialme e reinatge èran los noms de la taulejada que pagava obligadament lo rei de la fava, que, per extension, designava tanben lo tortèl; lo reialme es mençonat dins la poesia del marselhés Victor Gelú (1806-1885) Lo tremblament, que ne transcriurem qualques vèrses:
Preparacion: per començar dissolvrem lo levam dins un decilitre d’aiga tebesa, lo metrem dins un bòl, i apondrem 100 gramas de farina e prestirem fins que n'ajam tirat una massa consistenta, mas mòla, la daissarem alavetz s'amolir tres o quatre oras dins un luòc tebés, cobèrta amb una tòrca. En acabant metrem la farina restanta sus la longor de la taula, ne farem un clòt al mitan e i apondrem lo sucre, lo grais, un decilitre d’aiga tebesa e los uòus, manca un mujòl; en cas qu’empleguem de grais animal, l’aurem liqueficat abans. O barrejarem, i apondrem lo levam e o prestirem fins que la pasta, encara que mòla, se farà consistenta e se desempegarà dels dets; se cal, i apondrem un pauc mai d’aiga o de farina. La metrem dins una bacina, l’enfarinarem, la cobrirem amb una tòrca e la daissarem s'amolir dins un luòc tebés per espaci d’aperaquí tres oras. Quand se serà amolida, la “trencarem” (la prestirem un pauc), l’aplanarem e ne farem un rectangle d’aperaquí 40 per 15 centimètres. Puèi i metrem la fava dessús, l’enrotlarem, ne farem una sòrta de salsissa longa e espessa e li donarem forma de corona. Oncharem un papièr sulfurizat amb de grais, ne cobrirem lo cuol d’un platèl e, al subre, i metrem lo tortèl. Lo cobrirem tornarmai amb una tòrca e lo daissarem dins un luòc tebés. Al cap d'aperaquí un parelh d’oras lo pintrarem pel dessús amb un mujòl batut, l’emposcarem de sucre en polvera e lo metrem dins lo forn, a fuòc mejan (200oC). Passadas aperaquí 30 minutas, quand serà plan daurat, lo trairem e lo daissarem refregir. Es costumièr de l'acompanhar amb de vin doç.
Variantas: es fòrça espandida la costuma d’i apondre de fruchas confidas e atalhonadas (aperaquí 200 gramas), qu'en partida nos en servirem per lo garnir pel dessús. D'unes tanben i meton un ponhat de pansas. I podèm apondre, de mai, de raspat de citron (o d'irange), un pecic de sal, una esposcada de canèla, qualques granas d'anís, un veiron d’aigardent (anís, ròm, armanhac) o un culhierat d’aiganafa. L’aiga de la pasta se pòt cambiar contra de lach. D'unes trencan la massa dos còps. Abans de lo menar al forn lo podèm garnir pel dessús amb de sucre candi. Lo podèm far mai grand o mai pichon, segon los besonhs. Dins qualques endreches los farcisson amb de confitura de coja o amb de massapan: farem un regon pel farç pel dessús del rectangle (a un costat) e l’enrotlarem.
Galeta dels reis
Ingredients: 2 disques de pasta fulhetada (d’aperaquí 30 cm de diamètre), 125 g d’ametla mòlta, 3 uòus, 125 g de sucre, 125 g de burre, aiganafa e una fava seva.
Preparacion: d'en primièr metrem dos uòus (e la glaira de l'autre) dins un bòl e los batrem leugièrament. Puèi i apondrem lo burre (que deurà èsser plan mòl), l’ametla, lo sucre e un gisclet d’aiganafa e o batrem fins qu'aurem fach una pasta mòla. Puèi metrem aquela pasta subre un dels disques, l’escamparem (sens arribar als bòrds) e i apondrem la fava. En acabant banharem los bòrds amb d'aiga (amb l’ajuda d’un pincèl), o cobrirem amb l’autre disc e empegarem los disques en tot quichant los bòrds leugièrament amb los dets. Farem fin finala qualques dessenhs per dessús (espigas, espiralas, flors, fuèlhas, lausanges) amb la poncha d’un cotèl, o pintrarem de mujòl batut (amb un gisclet d’aiga o de lach), o daissarem pausar pendent mièja ora e o enfornarem, a 200º. Al cap d'aperaquí 30 minutas, quand serà montat e se serà un pauc daurat per dessús, o trairem del forn e o daissarem refregir.
Variantas: d'unes, abans de l'enfornar, i fan un trauc al centre en sòrta de chimenèia. Per qualques endreches càmbian l’aiganafa contra de ròm o d'armanhac; d'unes tanben i apondon un pauc de sucre vanilat. D'autres fan al torton de talhs pichons als bòrds, tot a l'entorn. Lo farç pòt portar mièja dotzena d’ametlas amaras (mòltas).
D'autras denominacions
— Galeta dels reis: fogassa dels reis.
— Tortèl dels reis: reibeu (Lemosin), tibèl (Gavaudan), pompa dels reis (Velai, Provença), fogassa, reialme, reinatge (Provença). Tibèl es un derivat de tibar (lo torton, après cuèch, demòra tibant). Reialme e reinatge èran los noms de la taulejada que pagava obligadament lo rei de la fava, que, per extension, designava tanben lo tortèl; lo reialme es mençonat dins la poesia del marselhés Victor Gelú (1806-1885) Lo tremblament, que ne transcriurem qualques vèrses:
Se jusqu’ara ai agut, rascàs,
La fava sensa joissura,
Qu’aumens doni ma mordidura
Sus lo roiaume dei richàs!
La fava sensa joissura,
Qu’aumens doni ma mordidura
Sus lo roiaume dei richàs!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
"DECAS" o "PECAS" tamben permet de revisar e de se rebrembar mots amb locongres.org lo temps de trobar sinonim...
"Recepta" Me desencusi... Macarel ! Aquela utis d'escritura intuitiva del drac me far botar feras d'en pertot.:-(
Podretz apondre mon senher Marques la pompeta dels reis , una mena de coca en corona fâcha amb de fruches confits beleu que descobrirem la réception dins una novela cronica... Merces plan
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari