Bandièra01 1180x150: Comuna de Tolosa

Opinion

Lo cauquilhum (III)

Vicent Marqués · La bona taula

Vicent Marqués · La bona taula

Cosinièr e escrivan, presenta dins aquesta tribuna çò de melhor de la cosina populara occitana.

Mai d’informacions
Crusas (amb quales gotas de chuc de citron, se volèm), es aital que se manjan los vichets o violets (Microcosmus sabatieri Microcosmus vulgaris), aquela bestiona estranha qu’apareis solament dins los mercats après una tempèsta e que sembla una patana, e qu’a un gost tan fòrt, un pauc amar, qu’agrada pas a totes. Tanben ne dison vichuts, o bijuts, o bichuts, e Joan Boissieu ne parla dins La cuisine marsellaise:
 
Dins lo registre de las extravagàncias, ieu classificariái tanben lo violet o vichet, en francès “violet”, en argòt sabent cynthia o ascidi. S’agís d’un èsser viu malgrat que semble una raiç rosacèa. A l’interior i a una sòrta de pòcha que s’i accedís en talhant la clòsca rugosa. Amb lo poce se’n tira una matèria viscosa que se manja a la lèsta. A un gost de farmacia fòrça prononciat qu’i domina lo iòde. La màger part dels abitants de l’Exagòn, fins as Ais, tròban qu’a un gost abominable. Amb l’excepcion del vertadièr marselhés, a qui agrada fòrça. Aquela tendéncia singulara es totun estenduda pel litoral, de Tolon estante fins a Pòrt Sant Loís. André, que, al gost del violet, se pretend capable de ne distinguir l’origina, atribuís a la causa de vertuts afrodisiacas. Aprècia fòrça qu’òm li’n ofrisca, per çò que, malgrat son atge avançat, es d’una galantariá activa.
 
Las trobam dins la peçòta de Ferrand Clement, La consulta de Favolha (1924), que lo mètge, en tot legir un libre a votz nauta, enebís de ne manjar a una familha compausada de Serafin, Babelon del sieu filh Sasier:
 
FAVOLHA: ...Devrà evitar leis excès cerebraus...
SERAFIN: Veses, Babelon, tu que siás tan colerosa!
BABELON: Perqué me fas biscar?
FAVOLHA: ...Devrà èstre sòbri per lo manjar: ges de charcutariá, ges de coquilhatge...
BABELON: Sasier que totei lei jorns avala sa dogena de violets!
 
Los muscles aquò es quicòm mai. Se la mar aguèsse pas inventat los muscles, seriá estat un vertadièr malastre. Se foguèsson escasses, costarián a prètz d’aur, per çò que es un cauquilhum plan gostós e las gents sabrián pas cossí se’n passar d’aquela mica tendra e chucosa, dobèrta e temptaira coma una vulva. L’espròva es que, amb las ustras, se cultivan dins de vivièrs dempuèi longtemps per que n’i aja totjorn al mercat, mas totun los vertadièrament bons son los de ròca, que gardan lo gost intens dels animals liures.
 
La manièra de los aprestar es simpla, après que son nets e lavats los cal solament metre dins una ola, los cabucelar e los daissar a fuòc doç per que se dobriscan pauc a cha pauc, que trigan pas gaire e en qualques minutas son prèstes; çò que cal pas jamai far es los daissar còire un còp dobèrts perque alavetz se fan fòrça eissuches e valon pas res. En acabant los metrem dins un plat e los asagarem amb un pauc del chuc qu’auràn largat; cal qu’òm los mange abans que sián completament refregits. La costuma es de los servir aital, e al mai, d’unes los assasonan amb qualques gotas de chuc de citron. E aquesta es la melhora e mai simpla manièra de manjar de muscles, en Occitània e pertot en Mediterranèa. Lo chuc, se ne demòra, pòt profechar per far fricòt.
 
Las  tenilhas (Donax trunculus) son pichonas mas fòrça gostosas, benlèu un dels melhors cauquilhums que se pòdon trobar al mercat. Conegudas en Mediterranèa tota, los sieus estatjants las an totjorn manjadas amb delectacion, e Atenèu de Naucratis (sègle III) transcriu dins La Taulejada dels savis un tèxt del mètge Difil (sègle III a.C.) que ditz aital:
 
La còsta de Canòp produsís fòrça tenilhas: se multiplican pendent la crescuda de las aigas de Nil. Demest aquelas cauquilhas, las qu’òm apèla tenilhas reialas, son las mai pichonas; aquelas son bonas per anar del ventre e fan un aliment leugièr e fòrça nutritiu; las del flume an un gost mai doç. Los muscles mascles fan un aliment mediòcre, passan lèu e son diuretics. Las mai substanciosas son la d’Efès, sustot per la davalada: las femes, sustot las mai pichonas, son de gost docinèl, an un chuc fòrça bon, e nutritiu.
 
Las tenilhas s’amagan jol sable de la plaja e las cal prene amb una sòrta de rastelièr que ne daissa passar las mai pichonas e ne rebala las de pagèla mai granda, mas se pòdon tanben prene a la man, segon çò que conta Maria Roanet dins La cuisine amoureuse, courtoise & occitane:
 
Foguèt una filheta de mon atge que m’ensenhèt a trobar las tenilhas dins lo sable de bòrd de mar. Las tenilhas —o telinas— aquel cauquilhum de la grossor e la color d’una ametla pelada, que malgrat lo sieu pichon volum son tot plenas d’una carn deliciosa, blanca tanben e ondrada d’una lengueta de coral que la longa e menimosa culhida val vertadièrament la pena.
 
Aquò èra abans, del temps de mon enfança, sus una plaja desèrta, quitament als grans moments de julhet e agost. Aquò sembla impossible uèi lo jorn. L’endrech aviá pas cap d’ autre nom que lo que nosautres i aviam donat: “lo quilomètre sèt”, per çò qu’arrestàvem l’auto a la marca qu’anonciava la localitat mai pròcha a sèt quilomètres. Luènh de quin luòc que siá, s’i vesiá ben qualque banhista, mas èran pas mai que de siloetas.Òm i plaçava lo campament per la jornada. Mon paire lançava las siás linhas e las calava. Ieu amassavi las tenilhas, una per una, dins los bancs de sable. Lo cauquilhum s’enfonza e res fa pas senhal de sa preséncia, almens èra aquò çò que pensavi abans de conéisser l’astúcia. Alavetz, a quatre potas dins l’aiga, pauc prigonda, ieu faunhavi lo sable amb los dets e las preniái a palpas. Fins qu’un jorn una filheta m’aprenguèsse que la tenilha daissa despassar, a flor de sable, un brin d’èrba bruna, minuscula. Per veire l’erbeta de la tenilha, caliá que la mar foguèsse perfièchament immobila e que cap de movement venguèsse pas entrebolir lo fons. Una mar d’òli. Aiçò arribava sovent dins l’estiu e, a la nuèch, n’aviam un brave ferradat de recòlta, que n’empliriam doas o tres padenas.
 
 
Son apreciadas pertot sus la còsta mediterranèa d’Occitània, e ont mai se’n prenon es en Camarga, lo paradís alluvial de paluns e canaverars del dèlta de Ròse. Las tenilhas se daissan un parelh d’oras amb d’aiga (o tota la nuèch) per que larguen lo sable e se fan après a la padena, amb qualques gotas d’òli, cabuceladas, fins que se dobriscan, e ja se pòdon manjar, abans que vengan frejas. En Provença e Lengadòc i a la costuma de las assasonar amb un chapladís d’alh e jolverd. Se pòdon tanben far a la vapor, acompanhadas de tròces de citron, d’alh e de pebre. En Camarga d’unes las manjan crusas.
 
 
 


abonar los amics de Jornalet
 

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris


I a pas cap de comentari

Escriu un comentari sus aqueste article