Opinion
La langosta a la brasa (I)
I a pauc de causas mai atractivas, a taula, qu’una bona langosta, en cas que n’i aja una. Malgrat sa forma d’insècte, es un animal magnific, plan polit, amb una coirassa de colors vivas e armoniosas que viran a un roge intens en èsser cosinat, tanben plan polida. E avèm totjorn dich que la cosina dintra pels uèlhs. En mai d’èsser visualament atractiva, la langosta decep pas tanpauc a l’ora de la manjar. Es de carn gostosa e tendra, leugièrament doça, perfumada, e ne conten fòrça, s’es gròssa. Fa salivar quand la vesèm sul plat.
La manièra ancestrala de la cosinar es sus las brasas, en cò nòstre e d’en pertot. Dins La taulejada dels savis, d’Atenèu de Naucratis, es transcrich un tèxte de la comèdia d’Alèxis (385-275 a.C.) L’atencionada que i apareis l’orator e politic atenenc Callimedon, escaisnommat Langosta, un personatge que, coma èra notòri alavetz dins tota la vila d’Atenas, èra apassionat per aquel crustacèu:
La primièra recèpta apareis dins lo libre de cosina d’Apici Derecoquinaria (sègle Ir) e, levat que l’assasonavan amb de coriandre, es la meteissa que s’emplega uèi lo jorn en cò nòstre, en podiá pas èsser autrament per çò que l’art de còire a la brasa a pas brica cambiat dempuèi que s’inventèt:
A Josep Pla li agradava la cosina en general e, particularament, la cosina simpla e arcaïca de totjorn, la que se podiá far al canton, amb un fuòc de lenha, sus las brasas. Visquèt una epòca que i aviá abondància de vida marina e, de langostas, n’aviá manjat fòrça, pendent qu’èra jove e pendent qu’èra grand (jove, benlèu mai), al Canadell[1] e en d’autres luòcs de la còsta. Puèi que tanben li agradavan (sabi pas s’aitant coma a Monsen Callimedon), ne parlèt divèrses còps al long de la siá òbra; aquela citacion ven de El que hem menjat:
N’aviá manjat, mai que mai, amb la familha e los amics, mas la langosta a la brasa, en mai de plat de pescadors, es un plat pròpri, tanben, de taulejadas importantas, e per la prima del 1934 li’n serviguèron una en cò de Francesc Cambó[2], ont i aviá coma convidat principal lo filosòf Hermann Graf Keyserling. Pla, qu’èra arribat amb pauca pontualitat al convit, descriu dins Retrats de passaport çò que i vegèt:
Direm fin finala qu’es un plat universal, conegut pertot dins los Païses Catalans e en Occitània, malgrat que, de segur, i aja d’endreches ont totjorn se n’an agantat, paucas o fòrça, e d’autres ont son una espècia fòrça escassa, per dire pas desconeguda.
La manièra ancestrala de la cosinar es sus las brasas, en cò nòstre e d’en pertot. Dins La taulejada dels savis, d’Atenèu de Naucratis, es transcrich un tèxte de la comèdia d’Alèxis (385-275 a.C.) L’atencionada que i apareis l’orator e politic atenenc Callimedon, escaisnommat Langosta, un personatge que, coma èra notòri alavetz dins tota la vila d’Atenas, èra apassionat per aquel crustacèu:
Es estat convengut demest los peissonièrs qu’erigiràn, dins lo mercat del peis, una estatua en bronze a Callimedon, lo jorn de las Panatenèas. Dins la man drecha portarà una langosta a la brasa, e aquò per metre en evidéncia qu’es lo sol sosten de la profession, del temps que los autres ciutadans ne son la roïna.
La primièra recèpta apareis dins lo libre de cosina d’Apici Derecoquinaria (sègle Ir) e, levat que l’assasonavan amb de coriandre, es la meteissa que s’emplega uèi lo jorn en cò nòstre, en podiá pas èsser autrament per çò que l’art de còire a la brasa a pas brica cambiat dempuèi que s’inventèt:
Cossí se devon far las langostas rostidas. Las langostas se devon dobrir coma se fa normalament, amb la lor coirassa, e las cal emplir de pebre e coriandre e rostir atal. Quand se secan, asaga-las amb la salsa sus la grasilha, fins que sián plan rostidas. Servís-las.
A Josep Pla li agradava la cosina en general e, particularament, la cosina simpla e arcaïca de totjorn, la que se podiá far al canton, amb un fuòc de lenha, sus las brasas. Visquèt una epòca que i aviá abondància de vida marina e, de langostas, n’aviá manjat fòrça, pendent qu’èra jove e pendent qu’èra grand (jove, benlèu mai), al Canadell[1] e en d’autres luòcs de la còsta. Puèi que tanben li agradavan (sabi pas s’aitant coma a Monsen Callimedon), ne parlèt divèrses còps al long de la siá òbra; aquela citacion ven de El que hem menjat:
La langosta se deu manjar a la brasa, e aquò es de far obligatòriament se la langosta es fresca, viva e poissanta. Avèm ja dich qualques còps que la cosina del peis es plan anciana, e es natural qu’un dels primièrs movements dels pescadors aja consistit a botar las langostas sus las brasas vegetalas. Las combinasons son estadas òbra de la cultura e, doncas, fòrça mai tardivas. La langosta viva, a la brasa, presenta la prodigiosa particularitat del grasilhat de la coirassa, que difond una odor meravilhosa, intensa, marina, leugièrament agra e d’una sabor —sens iperbòla— sensacionala. Aquel perfum, jonh a la qualitat de las clòscas de la siá carn, a un interès extraordinari e una sabor remarcabla. Los aliments a la brasa, la langosta a la brasa, nos menan tornar a la cosina anciana, a la cosina dirècta e naturala, qu’en definitiva es la que nos causa mai d’impression a nosautres, pauras gents sofisticadas.
N’aviá manjat, mai que mai, amb la familha e los amics, mas la langosta a la brasa, en mai de plat de pescadors, es un plat pròpri, tanben, de taulejadas importantas, e per la prima del 1934 li’n serviguèron una en cò de Francesc Cambó[2], ont i aviá coma convidat principal lo filosòf Hermann Graf Keyserling. Pla, qu’èra arribat amb pauca pontualitat al convit, descriu dins Retrats de passaport çò que i vegèt:
Lo comte de Keyserling, invitat d’onor. Lo famós filosòf, vestit amb una redingòta, a al davant una magnifica langosta facha a la brasa e a costat un ferrat amb una botelha de vin de Champanha francés al fresc. Lo sieu bust gigantesc ocupa la taula, e los autres invitats —uèch o deu— semblan mai pichons. Quitament la langosta qu’a sul plat sembla mai gròssa que la dels autres.
Direm fin finala qu’es un plat universal, conegut pertot dins los Païses Catalans e en Occitània, malgrat que, de segur, i aja d’endreches ont totjorn se n’an agantat, paucas o fòrça, e d’autres ont son una espècia fòrça escassa, per dire pas desconeguda.
[1] Plaja del Canadell, a Calella de Palafrugell.
[2] Francesc Cambó i Batlle (1876 - 1947) politic catalan conservator, fondador e dirigent de la Lliga Regionalista, e ministre dins divèrses govèrns espanhòls
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
I a pas cap de comentari
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari