Opinion
Los mites de la sociolingüistica occitana
Los darrièrs jorns avèm pogut contrastar doas informacions aparentament contradictòrias a prepaus de la politica lingüistica. D’un costat, l’editorial d’aquesta setmana d’aqueste jornal nos met a debat l’enquèsta d’usatges lingüistics de la Generalitat de Catalonha, que mòstra e demòstra que l’espanhòl es, efectivament, la lenga mai parlada d’Aran —la lenga abituala de mai del 55% dels abitants de la Val—, e que l’occitan, qu’es la lenga oficiala e autoctòna d’Aran, que gaudís de politicas lingüisticas e de campanhas de promocion, es solament emplegat abitualament pel 17% dels araneses. D’un autre costat, avant-ièr legissiam sus França 3 que creisson de mai en mai los candidats a la pròva de catalan del Bac de Pirenèus Orientals. Sembla que, après d’annadas de pauretat, lo catalan torna èsser una lenga interessanta d’aprendre per fòrça nòrd-catalans. De fait, cada annada mai de 12 000 escolans seguisson de corses de catalan a l’escòla per volontat pròpria —o de lors parents, de fait—, çò que representa un tèrç del total dels escolans. E, solide, la chifra creis cada annada.
Ont se tròba la clau per comprendre las diferéncias entre Aran e los Pirenèus Orientals?
Non soi segur se podrem determinar las causas precisas d’aquestas diferéncias mas de çò que ne soi segur es que podrem plan descartar las supausadas causas sovent mencionadas que vertadièrament non ne son. Alavetz, podèm far una tièra de mites que caldriá escafar del nòstre argument de militants.
E alavetz, s’aquestes sièis arguments son ficticis, quina es la clau per comprene las diferéncias entre una situacion sociolingüistica e l’autra? Es clar e se pòt resumir en un sol mot: l’argent. La diferéncia entre los gojats araneses e los gojats nòrd-catalans es que los segonds assòcian l’aprendissatge del catalan a lor desvolopament economic, professional e personal, e los primièrs, non. Los nòrd-catalans pensan qu’an besonh del catalan perque se l’aprenon podràn aver un avenir mai prospèr. Lo catalan es associat a las idèas de riquesa, de progrès, d’obertura, de necessitat. Malastrosament, me sembla que non es lo cas dels araneses. Ni dels autres occitans.
Aquesta es la diferéncia, que nos mena al debat: volèm trabalhar per tal qu’un jorn l’occitan devenga una lenga d’interés al delà dels quatre filològs, militants e romantics? Volèm que l’occitan se normalize, es a dire, venga una lenga “normala”, que vòl dire que la màger part del mond la vòl aprendre per se comunicar, per l’utilizar amb qualqu’un? Volèm que los occitans sentiscan la necessitar d’aprendre lor lenga?
S’es aital, serem obligats de ne cercar los arguments. E los avèm.
Ont se tròba la clau per comprendre las diferéncias entre Aran e los Pirenèus Orientals?
Non soi segur se podrem determinar las causas precisas d’aquestas diferéncias mas de çò que ne soi segur es que podrem plan descartar las supausadas causas sovent mencionadas que vertadièrament non ne son. Alavetz, podèm far una tièra de mites que caldriá escafar del nòstre argument de militants.
— L’autogovèrn: sovent se ditz que per salvar la lenga cal aver lo poder polític. Totun, actualament lo Conselh Generau d’Aran gaudís de fòrça mai de competéncias e fòrça mai descentralizadas que lo Conselh General dels Pirineus Orientals. De fait, Andòrra gaudís de la soberaneitat mai prigonda que jamai se pogue aver —un Estat—, e malgrat aquò la lenga es dins una situacion sociolingüistica mai perilhosa que dins la màger part del territòri del Principat. Aquò mòstra que l’autogovèrn es un faus argument, que cal escafar. L’autogovèrn pòt ajudar per desvolopar d’accions concrètas, mas non es pas la clau.
— L’enrasigament de la lenga sul parçan ont s’ensenha: aqueste mite ditz que per balhar l’enveja als escolans d’aprendre la lenga, lor cal ensenhar un modèl de lenga —una lenga, de fait— enrasigada al territòri —es a dire, d’ensenhar lo parlar local—per tal que los escolans e las familhas sentiscan qu’aquela lenga lor concernís. Aqueste es un autre argument, a mon vejaire, plan polit, romantic e simpatic, mas completament refutable. Faussari, diriái. Dins lo Mond sencer, cada annada aprenon l’anglés de milions d’escolans, d’adultes e quitament de vièlhs, dins de ciutats e vilatges ont non s’i es jamai parlat, l’anglés. Als Pirineus Orientals los escolans aprenon lo catalan estandard —minimament adapatat al parlar local—, es a dire, escrivon amb la meteissa grafia que los catalans de Barcelona, de Mallorca o d’Alacant. De fait, eles son los primièrs que vòlon aprendre la lenga mai unitària possibla. Aquò es al revèrs en Aran, ont justament s’ensenha una varietat de lenga plan locala, e aquò non vòl dire que los escolans araneses ajan mai enveja de l’aprendre ni de la parlar. Aquò nos pòt agradar mai o mens, mas almens caldriá èsser onèstes e reconéisser que la realitat es aquesta. Lo costat negatiu es que lo parlar local benlèu se perdrà. Lo costat positiu es que podèm ofrir l’ensenhament de la meteissa lenga ont siá, sens que lo ligam entre lenga e territòri siá forçadament determinant.
— La facilitat de l’aprendissatge de la lenga: un autre grand argument de farlabica es lo que ditz que per aver mai de locutors d’una lenga cal ensenhar la varietat de lenga mai “aisida” d’aprene. Eles ne dison “aisida” mas pensi que puslèu ne deurián dire “la mai pròcha del francés”. Los que dison aquò, solide, an tostemps una pensada exagonala francofrancesa, ont los escolans serián d’èssers umans idiòtas que lor cal ensenhar la lenga occitana —benlèu quitament la catalana!— en grafia mistralenca, lor cal ensenhar “même” en lòc de “meteis” qu’es tròp complicat e lor cal ensenhar “interdit” en lòc de l’inexorable “enebit”. Se vei que los sols “idiòtas” devon èsser los escolans occitans, perque los nòrd-catalans aprenon en grafia fabriana, dison ”mateix” e escrivon “prohibit”. Tè, e encara son vius! Per ben que, de tota manièra, los mai extraordinaris, clarament fòra de seria, devon èsser los escolans basques. Seràn d’extraterrèstres?
— Un quatren argument es “la lenga del pepin”. Aqueste mite ditz que per amor que la generacion del “mièg” a perdut la lenga, per la promòure de nòu cal ensenhar la lenga dels pepins, perque aital los escolans pòscan parlar amb eles e veire que i a un ligam. Aquò es un autre argument falaciós. En Catalonha del Nòrd i a d’escolans qu’aprenon catalan qu’an un pepin que tanben lo parla e d’autres, que non. Per contra, çò qu’es evident es que cap dels escolans de Catalonha del Nòrd, ni mai cap dels escolans de Catalonha del Sud parla coma lo sieu pepin. Tanpauc los escolans franceses. Ni los angleses. Las lengas evolucionan e es normal que entre dos o tres generacions i aja de vertadièras distàncias lingüisticas. Dirai mai: se los escolans occitanofòns de uèi non parlan coma los pepins, aquò es puslèu un bon senhal. Vòl dire que la lenga se moderniza e deuriá voler dire que se desfranciza. Malastrosament, lo problèma es que non es aital: ven de mai en mai francesa.
— Lo cinquen mite argumental ditz que non capitarem jamai de recuperar la lenga se non i a un environament lingüistic ont la lenga i siá viva e presenta. Es a dire, que lo problèma es que los escolans d’occitan aprenon l’occitan coma se foguèsse de latin o d’indoeuropèu, perque quand sortisson a l’exterior la lenga non es enlòc. Aquò fariá que pèrden l’enveja de l’aprene. Encara un còp un argument que non es precís aquò. Als Pirineus Orientals la lenga non es mai presenta socialament qu’en Aran. A l’Alguer la lenga non es mai presenta socialament qu’en Occitània tota. E, totun, los escolans de Pirineus Orientals vòlon aprene la lenga. E los alguereses, tanben. Perqué? Après o veirem.
— Lo sieisen e darrièr mite sociolingüistic es aquel que ditz que per promòure la lenga a debon çò que caldriá es d’aplicar l’ensenhament obligatòri de l’occitan dins l’educacion publica a pertot e per tot lo mond. Aquí un autre argument que non fonciona: en Aran non solament l’ensenhament de l’occitan es obligatòri mas quitament l’occitan es lenga veiculara e immersiva dins las escòlas aranesas. Pensatz qu’amb aquò n’i a pro per tal que los dròlles ajan enveja de parlar en aranés entre eles? Non. Non n’i a pro.
— L’enrasigament de la lenga sul parçan ont s’ensenha: aqueste mite ditz que per balhar l’enveja als escolans d’aprendre la lenga, lor cal ensenhar un modèl de lenga —una lenga, de fait— enrasigada al territòri —es a dire, d’ensenhar lo parlar local—per tal que los escolans e las familhas sentiscan qu’aquela lenga lor concernís. Aqueste es un autre argument, a mon vejaire, plan polit, romantic e simpatic, mas completament refutable. Faussari, diriái. Dins lo Mond sencer, cada annada aprenon l’anglés de milions d’escolans, d’adultes e quitament de vièlhs, dins de ciutats e vilatges ont non s’i es jamai parlat, l’anglés. Als Pirineus Orientals los escolans aprenon lo catalan estandard —minimament adapatat al parlar local—, es a dire, escrivon amb la meteissa grafia que los catalans de Barcelona, de Mallorca o d’Alacant. De fait, eles son los primièrs que vòlon aprendre la lenga mai unitària possibla. Aquò es al revèrs en Aran, ont justament s’ensenha una varietat de lenga plan locala, e aquò non vòl dire que los escolans araneses ajan mai enveja de l’aprendre ni de la parlar. Aquò nos pòt agradar mai o mens, mas almens caldriá èsser onèstes e reconéisser que la realitat es aquesta. Lo costat negatiu es que lo parlar local benlèu se perdrà. Lo costat positiu es que podèm ofrir l’ensenhament de la meteissa lenga ont siá, sens que lo ligam entre lenga e territòri siá forçadament determinant.
— La facilitat de l’aprendissatge de la lenga: un autre grand argument de farlabica es lo que ditz que per aver mai de locutors d’una lenga cal ensenhar la varietat de lenga mai “aisida” d’aprene. Eles ne dison “aisida” mas pensi que puslèu ne deurián dire “la mai pròcha del francés”. Los que dison aquò, solide, an tostemps una pensada exagonala francofrancesa, ont los escolans serián d’èssers umans idiòtas que lor cal ensenhar la lenga occitana —benlèu quitament la catalana!— en grafia mistralenca, lor cal ensenhar “même” en lòc de “meteis” qu’es tròp complicat e lor cal ensenhar “interdit” en lòc de l’inexorable “enebit”. Se vei que los sols “idiòtas” devon èsser los escolans occitans, perque los nòrd-catalans aprenon en grafia fabriana, dison ”mateix” e escrivon “prohibit”. Tè, e encara son vius! Per ben que, de tota manièra, los mai extraordinaris, clarament fòra de seria, devon èsser los escolans basques. Seràn d’extraterrèstres?
— Un quatren argument es “la lenga del pepin”. Aqueste mite ditz que per amor que la generacion del “mièg” a perdut la lenga, per la promòure de nòu cal ensenhar la lenga dels pepins, perque aital los escolans pòscan parlar amb eles e veire que i a un ligam. Aquò es un autre argument falaciós. En Catalonha del Nòrd i a d’escolans qu’aprenon catalan qu’an un pepin que tanben lo parla e d’autres, que non. Per contra, çò qu’es evident es que cap dels escolans de Catalonha del Nòrd, ni mai cap dels escolans de Catalonha del Sud parla coma lo sieu pepin. Tanpauc los escolans franceses. Ni los angleses. Las lengas evolucionan e es normal que entre dos o tres generacions i aja de vertadièras distàncias lingüisticas. Dirai mai: se los escolans occitanofòns de uèi non parlan coma los pepins, aquò es puslèu un bon senhal. Vòl dire que la lenga se moderniza e deuriá voler dire que se desfranciza. Malastrosament, lo problèma es que non es aital: ven de mai en mai francesa.
— Lo cinquen mite argumental ditz que non capitarem jamai de recuperar la lenga se non i a un environament lingüistic ont la lenga i siá viva e presenta. Es a dire, que lo problèma es que los escolans d’occitan aprenon l’occitan coma se foguèsse de latin o d’indoeuropèu, perque quand sortisson a l’exterior la lenga non es enlòc. Aquò fariá que pèrden l’enveja de l’aprene. Encara un còp un argument que non es precís aquò. Als Pirineus Orientals la lenga non es mai presenta socialament qu’en Aran. A l’Alguer la lenga non es mai presenta socialament qu’en Occitània tota. E, totun, los escolans de Pirineus Orientals vòlon aprene la lenga. E los alguereses, tanben. Perqué? Après o veirem.
— Lo sieisen e darrièr mite sociolingüistic es aquel que ditz que per promòure la lenga a debon çò que caldriá es d’aplicar l’ensenhament obligatòri de l’occitan dins l’educacion publica a pertot e per tot lo mond. Aquí un autre argument que non fonciona: en Aran non solament l’ensenhament de l’occitan es obligatòri mas quitament l’occitan es lenga veiculara e immersiva dins las escòlas aranesas. Pensatz qu’amb aquò n’i a pro per tal que los dròlles ajan enveja de parlar en aranés entre eles? Non. Non n’i a pro.
E alavetz, s’aquestes sièis arguments son ficticis, quina es la clau per comprene las diferéncias entre una situacion sociolingüistica e l’autra? Es clar e se pòt resumir en un sol mot: l’argent. La diferéncia entre los gojats araneses e los gojats nòrd-catalans es que los segonds assòcian l’aprendissatge del catalan a lor desvolopament economic, professional e personal, e los primièrs, non. Los nòrd-catalans pensan qu’an besonh del catalan perque se l’aprenon podràn aver un avenir mai prospèr. Lo catalan es associat a las idèas de riquesa, de progrès, d’obertura, de necessitat. Malastrosament, me sembla que non es lo cas dels araneses. Ni dels autres occitans.
Aquesta es la diferéncia, que nos mena al debat: volèm trabalhar per tal qu’un jorn l’occitan devenga una lenga d’interés al delà dels quatre filològs, militants e romantics? Volèm que l’occitan se normalize, es a dire, venga una lenga “normala”, que vòl dire que la màger part del mond la vòl aprendre per se comunicar, per l’utilizar amb qualqu’un? Volèm que los occitans sentiscan la necessitar d’aprendre lor lenga?
S’es aital, serem obligats de ne cercar los arguments. E los avèm.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#17 pels noms de domeni, las doas letras valon pas que per las entitats reconegudas dins la nòrma ISO 3166. Un .oc serà pas possible levat se Manuel Vall propausa finalament la creacion d'una collectivitat territoriala nomenada Occitanie e se las autoritats francesas fan la demanda a l'OSI/ISO... Per tres letras, es ara possible d'aver OCC o OCI (qu'es lo còdi ISO 639 de tres letras per l'occitan) o quitament .ÒC (que fa mai de tres letras, que deu èsser revirat en Punycode : .xn--c-sga), mas cal aver una entrepresa privada qu'aja los mejans de pagar lo drech d'intrada (185000 dolars americans) e de mantenença (24000 dollars mai 0,25 dolar per domeni enregistrat) a l'ICANN. E aquela entrepresa deurà investir de moneda per l'infraestructura informatica (servidors, accès al malhum...) o logar aqueles servicis, çò qu'es pas a gràtis tanpauc...
#17 Vertat los occitans an pas jamai estats bons... subretot per parlar la lenga lor que nos en rabastinon lo cocordon tot e còp.
#9 Bona remarca ! mas cresi que deu i var tres letras e seriá mai confòrma a la faiçon de far las abreviacions ; donc : .occ
Los Occitans son pas jamai estats bons, me sembla, per aquela mena de campanha… Domatge !
M'agradariá qu'aguèssem un .occ
#13 Non vei a on ei era fauta dera sociolinguïstica occitana ací, qu'ei sustot era manca de politica lingüistica que cau véger e pas eras opcions eventuaus qu'era sociolingüistica occitana auré preconizada de qui, de tot faiçon, non pas pas james estada experimentada de coma cau per manca de volentat politica.
Marçal Girbau non pòt pas díser dera socilingüistica occitana (essicializada un còp mes) que s'ei mauescajuda se n'a pas james avut era ocasion de botar reaument en accion çò que preconizava.
#14 Trobi que los bretons se bolegan plan mai que nosaus e qu'an qualques capitadas per exemple aquel nom de domèni en .bzh. I a tanben tot un fum de causas socio-ecomonicas que se fargan en bretanha, benlèu mendre per nosaus.
La question vertadièra qu'es de se pausar es cossi tornar balhar lo gost als joves et mens joves de parlar occitan, e aquò en fòra de tota ideologia. Son pas las ideologias que fan parlar, es pas la sociolinguistica tampauc. Cossi los que parlan la lenga plan sovent la parlan pas. E d'autres joves que la parlan plan mal. Sufís d'ecotar qualques radios o télévision per vèire lo desgalhament.
Cossi los "sabents" occitan se parlan en frances en plaça de l'òc. E son plan mai d'autres exemples.
Avem totjorn la vergonha de parlar la lenga nòstra ?
Es segurament ora de se pausar la bonas questions e de lor tornar responsa. çò qu'es estat botat en plaça desempuèi trent'ans balha pas las resultas qu'auriam pogut esperar. Las calandretas balhan pas las resultats esperadas o alavetz benlèu qu'avian portat sus la calandretas d'esperanças que aurian pas degut esser.
Vòli pas diser que las calandretas son pas de bon, mas simplament qu'aven esperat çò que podia pas esser dins l'encastre de la calandretas per çò qu'era pas lo ròtle lor.
Avem pas d'agachar los que son debàs nimai coma nosaus, mas los que son melhor que nosaus.
Parlar parlar parlar far ausir la lenga. Cossi avem pas botat en plaça de legidas publicas en occitan ?
Segurament plan d'autras pichonas causas de far...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari