Se cresètz que l’extrèma esquèrra es tan perilhosa coma l’extrèma drecha?? S’ausís de mai en mai aquela idèa demest certans jornalistas franceses, dins certans sectors politics franceses (especialament dins LREM e LR) e dins qualques sectors occitanistas.

Es una idèa que poiriá paréisser logica e simpla. A partir de la semblança entre las doas expressions, extrèma esquèrra (extrême gauche) e extrèma drecha (extrême droite), d’unes concluson a tusta-balustra que i auriá de perilhs equivalents dins aquelas doas familhas politicas.

Ça que la, al nivèl lingüistic, dos tèrmes similars entraïnan pas automaticament de realitats similaras. De còps si, mas de còps non... Dins lo cas de las familhas politicas dichas extrèmas, los problèmas son pas equivalents.

Las realitats politicas qu’expausi aicí se pòdon verificar dins quin que siá manual de sciéncias politicas. E son reflectidas per las definicions rigorosas de qualques bons diccionaris (GDLC catalan, Larousse francés, Zingarelli italian...).

Pauc de ponches comuns, de diferéncias nombrosas

Lo sol ponch comun e important entre las doas familhas es que se situan volontàriament al delà dels movements abituals d’esquèrra e de drecha. Es aquò que justifica lo qualificatiu d’extrèm.

Mas per la rèsta, las doas familhas an non solament d’idèas diferentas (çò que degun contestarà), mas tanben an de comportaments diferents envèrs la democracia.

L’extrèma esquèrra

L’extrèma esquèrra se compausa de movements divèrses que valorizan la transformacion activa e la contestacion frontala. Se reconeisson pas dins los partits classics d’esquèrra de tipe “Partit Comunista” e “Partit Socialista” (o “Socialdemocrata”). Que òc, m’avètz ben legit, los “Partits Comunistas” tradicionals son pas dins l’extrèma esquèrra...

Una majoritat de movements d’extrèma esquèrra revendican dobèrtament los principis de la democracia e dels dreches umans, en coeréncia amb çò que preconizavan los quites Karl Marx e Friedrich Engels. E donc aqueles movements d’extrèma esquèrra critican l’autoritarisme de tipe sovietic o maoïsta. Certans grops trotzkistas e pas tròp dogmatics son dins aquela revendicacion pròdemocratica (coma l’èx-LCR, ara fonduda dins l’NPA). I cal rengar tanben los movements anarquistas o libertaris. Dins l’occitanisme, uèi, l’extrèma esquèrra democratica es representada per lo movement Libertat.

Es incontestable que i a qualques gropusculs d’extrèma esquèrra que tomban dins una violéncia rambalhièra en nom d’una estetica revolucionària mal compresa. Mas son criticats, marginals e en general escartats per la rèsta de l’extrèma esquèrra.

Aital, es una gròssa error d’analisi de qualificar lo PCF d’extrèma esquèrra. Aquel quite partit a totjorn refusat l’etiqueta extremista: al contrari a totjorn revendicat una participacion normala a las institucions.

Tanben, es simplista de creire que Jean-Luc Mélenchon seriá d’extrèma esquèrra quand aquel òme a fach la màger part de sa carrièra politica dins lo PS. Sa sortida tardiva del PS a pas jamai entraïnat cap de movement revolucionari, a solament creat una retorica...

Ara, es vertat, i a tanben una minoritat de movements d’extrèma esquèrra qu’apròvan las practicas autoritàrias de Lenin e subretot d’Stalin e Mao Zedong. Certans grops trotzkistas e dogmatics son tanben dins aquela actitud antidemocratica (coma Lucha Obrièra). Aqueles movements, de segur, representan un perilh per la democracia. S’opausan a l’extrèma esquèrra democratica.

L’extrèma drecha

L’extrèma drecha coneis pas brica la division entre democratas e autoritaris. Al contrari se caracteriza per una origina gaireben sistematica dins los faissismes del sègle XX e per una recurréncia de las practicas violentas, racistas e criminalas. Lo quite Front National, qu’assaja de se donar un imatge democratic, teniá pasmens entre sos membres fondadors de faissistas assumits. De movements qualificats de roges-bruns, coma los d’Alain Soral o Dieudonné, jògan publicament amb l’ambigüitat e assumisson de practicas autoritàrias, violentas e racistas: se meton dins l’extrèma drecha en practica.

Los rars grops d’extrèma drecha que semblan pas liats tròp dirèctament al faissisme istoric serián de doas categorias. D’un caire, i vesi los corrents que navigan entre l’extrèma drecha e la drecha classica coma aqueles de Nicolas Dupont-Aignan o Philippe de Villiers. D’autre caire, i metriam aquel movement inclassable de la “nòva drecha” d’Alain de Benoist, que critica dobèrtament sa pròpria origina faissizanta. Son pas de movements simpatics, ni atractius, ni constructius, m’agradan pas brica, mas cal saber veire aquelas nuanças.

Cossí ne podèm parlar en occitan?

En occitan val mai utilizar d’expressions pròchas dels usatges internacionals e romanics per parlar d’aquelas familhas politicas.

L’extrèma esquèrra (o extrèma senèstra, extrèma senèca, extrèma mança) se pòt apelar tanben l’ultraesquèrra (o ultrasenèstra, ultrasenèca, ultramança). En catalan dison extrema esquerra o ultraesquerra, en italian estrema sinistra o ultrasinistra, en espanhòl extrema izquierda o ultraizquierda...

En francés i a un usatge particular: extrême gauche significa “extrèma esquèrra” o “ultraesquèrra”, aquò rai. Per contra lo mot francés ultragauche designa pas l’“ultraesquèrra”, mas un ensemble de tendéncias particularas dedins l’ultraesquèrra que preconizan la revolucion dels trabalhadors en defòra dels partits e dels sindicats.

Remarca — Se sap qu’en occitan lo mot gaucha* es un francisme desconselhat e inutil. Donc encoratjarem pas los tèrmes extrèma gaucha* e ultragaucha*.

Del costat opausat, conven de dire extrèma drecha o ultradrecha (e regionalament extrèma dreita o ultradreita). En catalan dison extrema dreta o ultradreta, en italian estrema destra o ultradestra, en espanhòl extrema derecha o ultraderecha... En francés se pòt dire extrême droite o fòrça mens sovent ultradroite (sens diferéncia de sens notabla).