Dempuei que critiqui lo mite dau “bilingüisme” dins Jornalet, recebi de remarcas de legeires angoissats qu’an paur d’un projècte totalitari de lenga unica. Que non! Es pas question d’eradicar leis autrei lengas, de ges de biais. Es possible de restablir l’occitan coma primiera lenga tot en acceptant d’autrei lengas.
 
 
L’objectiu: l’occitan primiera lenga
 
Tot sociolingüista seriós, quand s’engatja per defendre una lenga menaçada, sap que la sola maniera de rendre a aquela lenga una vida normala, es de ne far la primiera lenga de comunicacion dins sa societat d’origina (tecnicament, direm que deu cessar d’èsser una lenga subordenada per fin de devenir una lenga establida).
 
Çò es: en Occitània, es l’occitan que se deu parlar e ausir abans leis autrei lengas. Es l’occitan que deu garentir l’integracion deis individús dins la societat (gràcias a la famosa foncion discriminanta). Es l’occitan que deu servir de referéncia e de liame sociau a l’ensemble de la populacion. L’occitan deu recuperar aquelei foncions d’aquí, que son estadas raubadas de maniera illegitima per lo francés, per l’italian (dins lei Valadas) e per l’espanhòu (en Aran).
 
S’agís pas d’oprimir la populacion en la forçant de parlar occitan. S’agís de metre en plaça una estrategia de reconquista de la lenga occitana dins son pròpri país, en Occitània, en ganhant l’adesion e l’aprobacion de la populacion pauc a cha pauc.
 
Aquò demanda de començar, en fasa preliminara, per de nuclèus de parlants actius de l’occitan, que garentiscan una transmission familiala e intergeneracionala de la lenga e que s’organizen dins de rets o, encara melhor, dins de vesinanças. En fasent taca d’òli, aquela estrategia deu tocar, seduire e convéncer, progressivament, de sectors creissents de la populacion. Es aquò, puei, qu’ajudarà a obtenir pus eficaçament l’ensenhament massís de l’occitan e un estatut oficiau per la lenga. Es lo metòde dau sociolingüista american Joshua Fishman, ja evocat, e que ne tornarem parlar.
 
 
Ni bilingüisme...
 
Aquel objectiu de reconquista lingüistica demanda de refusar lo mite dau bilingüisme sociau, que ne parlèri en detalh dins l’article precedent. I a jamai d’egalitat entre doas lengas dins una societat modernizada. La sociolingüistica o a demostrat amb soliditat.
 
 
Ni monolingüisme...
 
Lo monolingüisme sociau es pas tanpauc un objectiu desirable. Tota societat modèrna coneis, au costat de la lenga establida, de lengas d’importància segondària. Es completament naturau dins nòstre Mond traversat per leis escambis internacionaus. Es una bòna causa que i aja de lengas divèrsas en Occitània, mai a condicion que l’occitan i tenga lo ròtle de primiera lenga.
 
Dins un projècte de reconquista de l’occitan, es evident que caudrà passar per de fasas lòngas ont una granda part dau pòble occitan contunharà de parlar francés, italian e espanhòu. E siáu partisan de preveire d’amainatjaments per facilitar la vida d’aquelei milions de personas, tot en li donant enveja d’adoptar pauc a cha pauc l’occitan coma lenga generala.
 
L’experiéncia dau Principat de Catalonha nos deu inspirar: aquí una granda part de la populacion utiliza la lenga espanhòla mai adòpta e defend lo catalan de mai en mai (o sabi ben: la comparason a de limits perque lo catalan a pas tant reculat coma l’occitan, mai l’exemple catalan es lo pus immediatament accessible, es lo pus vesin; totei leis occitans lo pòdon veire facilament en fasent un viatge de quauqueis oras fins a Lhèida, Girona o Barcelona; e, per tant, se’n cau servir per convéncer lo pòble occitan).
 
Lei lengas venent dei diaspòras e dei migracions, tanben lei cau respectar. Dau moment que l’occitan recupèra son ròtle de primiera lenga, es perfiechament legitim que de familhas o de comunautats culturalas utilizen —au costat de l’occitan— d’autrei lengas coma l’arabi, lo berbèr, l’anglés, lo gitano, l’alemand, lo swahili, lo portugués, l’armèni, lo wolof o lo rus... Çò que còmpta, es que l’occitan reprenga son ròtle de liame sociau generau e que remplace, dins aquela foncion, lo francés, l’italian e l’espanhòu.
 
 
Ni unilingüisme...
 
L’unilingüisme es un pauc diferent dau monolingüisme. Lo sociolingüista occitan Enric Boyer descriu l’unilingüisme coma un fenomèn tipic de l’estat francés, ont se cèrca d’impausar un modèl extrèmament intolerant de lenga, valent a dire: (1) una sola lenga, lo francés; (2) una sola varietat d’aquela lenga, lo francés estandard; (3) un sol registre d’aquela lenga, lo francés puslèu formau, en estigmatizant lei registres tròp populars.
 
Naturalament, es pas question de copiar aquel unilingüisme dins la promocion de l’occitan. Es necessari que i aja un occitan estandard (e pluricentric, en prevesent de variacions regionalas leugieras dins l’estandard) per fin que la lenga d’òc complisca totei lei foncions de comunicacion amb una eficacitat maximala.
 
L’occitan estandard deu permetre, en particular, una expression dins de registres fòrça diversificats: registres nèutres, registres formaus (sostenguts, tecnics...) e registres informaus (familiars, populars...).
 
L’occitan estandard deurà autorizar tanben una expression legitima dins un occitan locau o ultralocau dins certanei situacions qu’o demandaràn e que correspondrián, puslèu, a de registres informaus (en admetent l’ipotèsi qu’una autentica expression localista rèste tecnicament possibla dins lo futur). Çò que còmpta, en tot cas, es que dins lei registres formaus, l’occitan estandard remplace lei quasi-monopòlis dau francés, de l’italian e de l’espanhòu.