Opinion
Nosautres lei provençalistas
D’idèas faussas se son acomoladas dins lo movement de defensa de l’occitan en Provença. Empoisonan lei provençaus e rendon lo debat escur. E fòrça occitanistas non provençaus, que coneisson pas Provença, exagèran tot aquò. Ansin siam arribats a una vision d’apocalipsi que correspònd ges a la realitat.
Se cresèm aquela vision faussa, en Provença, lo mond considerarián lo provençau coma una lenga distinta de l’occitan, refusarián lei tèrmes occitan e Occitània e la grafia mistralenca i seriá ben pus utilizada que la grafia classica... Asenadas, fadesas e confusions! Tot aquò es ren qu’un mite que nos desvia dau solet problèma fondamentau: lo conflicte lingüistic entre l’occitan e lo francés, particularament violent en Provença.
E vos parli pas aicí de la question dau niçard, que farà l’objècte d’un article a despart.
La realitat objectiva e observabla, dins la Provença reala, es ben diferenta.
Lo provençau dintre l’occitan
Leis abitants de Provença se demandan pas se lo provençau e l’occitan son de lengas diferentas. Se’n preocupan ges perque banhan dins la francizacion culturala, l’alienacion e l’ignorància sus la lenga dau país.
Ara, se per cas de provençaus s’interèssan a la question, sabon en generau, uei, que provençau e occitan son dos mots que designan la meteissa lenga. Quand, en Provença, me presenti coma “professor d’occitan” o “defensor de l’occitan”, lo mot occitan estona degun e destorba degun.
Una celèbra entrepresa internacionala de cosmetics s’apèla ben L’Occitane en Provence e son brèç es a Manòsca.
Lei tèrmes occitan e Occitània s’utilizan en Provença dempuei 200 ans, aguèron un usatge creissent dins leis ans 1960-70 e se son banalizats definitivament dempuei leis ans 1990. Lo trabalh pacient de l’occitanisme (e sustot dau Temps Tres de l’occitanisme segon Robèrt Lafont), amb de valentiás coma lo gròs trabalh dau grop de musica Massilia Sound System, an permés de i arribar.
Per nommar la lenga, lo tèrme provençau conviu facilament amb aqueu d’occitan, desenant. Lo tèrme lenga d’òc rèsta pauc conegut. Lo tèrme desvalorizant de patés a reculat mai s’ausís encara.
Rèsta verai que lei provençaus an una vision imprecisa dei limits de la lenga occitana, mai aquò es un problèma generau en Occitània, es pas tipic de Provença.
Reparticion entre grafia classica e grafia mistralenca
La grafia classica (tipe: la montanha) es venguda incontestablament majoritària dins la creacion literària e musicala d’expression provençala, a partir deis ans 1950. Basta d’o verificar en comptant leis escrivans provençaus de cada sistèma grafic, dins leis antologias de la literatura. Tanben la grafia classica domina clarament entre lei militants exigents qu’assajan de practicar lo provençau de maniera viva e regulara. E mai domina sus Internet: lo provençau en grafia classica se tròba facilament dins de sits, de revistas en linha, de comentaris, de blògs, de luòcs de discussion virtuala e de wikis. Lo provençau mistralenc es ben mens actiu sus la telaranha.
La grafia mistralenca (tipe: la mountagno) rèsta pasmens dominanta dins lei revistas imprimidas e, sustot, dins leis usatges emblematics coma: lei panèus d’intrada d’aglomeracion bilingüizats, lei noms comerciaus amb una sabor terradorenca, lei noms d’edificis, lei noms d’associacions folcloricas...
Aquela vigor aparenta de la grafia mistralenca es tota relativa perque sovent, vesèm de noms provençaus “decoratius” dins de grafias a vista de nas, sauvatjas, incoerentas, francizadas, non confòrmas a la nòrma mistralenca.
Quand un nom mistralenc s’utiliza coma emblèma per nommar un grop folcloric, una botiga o un produch, lei gents que son darrier aquela nominacion parlan ren qu’en francés en generau. O eventualament dison quauquei mots provençaus amb dificultat mai son pas capables de tenir una convèrsa. La visibilitat aparenta de la grafia mistralenca correspònd pas a un usatge solid de la lenga.
Dins l’ensenhament, uei, es dificil de dire quina grafia es majoritària. Lei doas son fòrça presentas. Un professor dau sector public es liure de chausir una o l’autra (quauquei professors utilizan lei doas, çò qu’es pas simple per leis escolans).
En resumit, lei doas grafias rèstan activas en provençau e es pas aisat de dire quina es realament majoritària. Dins certanei foncions, tala grafia pòt dominar l’autra. Dins leis usatges modernistas e innovaires, la grafia classica domina. Dins leis usatges tradicionalistas o emblematics, la grafia mistralenca domina.
Lo provençalisme coma aspècte de l’occitanisme
Es una error inacceptabla de reservar lo tèrme occitanisme a la grafia classica e lo tèrme provençalisme a la grafia mistralenca.
Leis usatgiers provençaus de la grafia classica son provençalistas perque cultivan e defendon lo provençau. E aiman Provença. Son simultanèament occitanistas perque cultivan lo provençau dins una vision unitària de tota la lenga occitana.
Leis usatgiers de la grafia mistralenca son tanben provençalistas, bòrd que promòvon lo provençau, mai an pas de monopòli sus lo provençalisme. E son tanben d’occitanistas en tota logica, perque, en utilizant la grafia mistralenca, cultivan ben una varietat de la lenga occitana.
Es acceptable d’apelar mistralencs leis usatgiers de la grafia mistralenca, e mistralisme sa tendéncia, perque Frederic Mistral es l’autor mai conegut dins aquela grafia. Ara, rèsta verai que l’inventor d’aquela grafia es Josèp Romanilha, que la presentèt en 1853, e Mistral l’adoptèt amb reticéncia a la fondacion dau Felibritge en 1854, per fin de pas destorbar la dinamica unitària.
Lo secessionisme lingüistic en Provença: un pseudomistralisme e un pseudoprovençalisme
L’unitat de la lenga occitana, Frederic Mistral l’a sempre defenduda (la concepcion de son diccionari per tota la lenga d’òc n’es la pròva), tanben lo Felibritge la defend (son implantacion dins tota Occitània n’es la pròva)... Lei tèrmes occitan e Occitània s’utilizan ben dins lei tradicions mistralenca e felibrenca: lei trobam dins leis estatuts dau Felibritge de 1911, quand Mistral èra viu.
Ara, donc: lo discors que presenta lo provençau coma una lenga distinta de l’occitan es una falsificacion tardiva que s’es desvolopada a partir deis ans 1970. Es en contradiccion evidenta amb Mistral e lo Felibritge autentic.
Dins la terminologia dei lingüistas, la volontat de separar un dialècte de la rèsta de la lenga, aquò s’apèla lo secessionisme lingüistic.
Lo secessionisme lingüistic provençau es practicat per una partida —e una partida solament— deis usatgiers de la grafia mistralenca. An de motivacions escuras que vòlon pas assumir en public: an jamai suportat lo dinamisme creissent de la grafia classica a partir deis ans 1950 e 1960. Donc an inventat una separacion geografica artificiala. Pretendon reservar Provença —lo brèç de Mistral e dau Felibritge— a un usatge exclusiu de la grafia mistralenca e d’una pretenduda lenga provençala separada. En parallèl, assajan de far creire que lo tèrme occitan e la grafia classica se confinarián a la region de Lengadòc. Lei secessionistas arribèron de manipular fòrça mistralencs ingenús deis ans 1970 fins ais ans 2000.
La realitat dei fachs es pasmens dura per lei secessionistas. Dempuei leis ans 2000 e 2010, son vists de mai en mai coma d’extremistas e exaspèran un nombre creissent de mistralencs... Lo Felibritge a mancat d’èsser partejat mai, fin finala, a chausit d’afortir l’unitat de la lenga e collabòra amb l’Institut d’Estudis Occitans. La revista Lei Novèlas de Provença (‘Li Nouvello de Prouvènço’), inicialament dau costat dei secessionistas, ara evoluciona vèrs una posicion prudenta de coexisténcia pacifica amb la grafia classica.
En 2003, lo conseu regionau de Provença-Aups-Còsta d’Azur votèt amb una bèla majoritat una mocion qu’afortiguèt l’unitat de la lenga occitana, après un temptatiu mancat de manipulacion dei secessionistas.
Ara lei secessionistas son sustot representats per un grop nommat lo Collectiu Provença o, pus exactament, ‘Collectif Prouvènço’, amb una francizacion vergonhabla de la mitat dau nom. Aquela somission simbolica a la lenga francesa revèrta ben la natura prefonda dau secessionisme. En luòc d’assumir lo conflicte entre la lenga subordenada (l’occitan) e la lenga dominanta (lo francés), lei secessionistas desvian lo conflicte dins d’atacas incessantas còntra sa lenga pròpria: l’occitan. E ansin assumisson pas lo problèma dau francés, qu’es la sola menaça reala còntra l’usatge dau provençau.
Aquelei secessionistas de Provença, ai prepausat de leis apelar pseudomistralencs perque traïsson la vision unitària de la lenga de Mistral. Joan Barceló prepausa tanben de leis apelar pseudoprovençalistas perque an una actitud realament nefasta envèrs lo provençau: accèptan la dominacion dau francés e deforman sens vergonha l’identitat lingüistica dau provençau.
La defensa reala e sincèra dau provençau, lo provençalisme, pòt pas èsser autra causa qu’una forma regionala de l’occitanisme, que rassembla leis usatgiers constructius de la grafia classica e de la grafia mistralenca.
Se cresèm aquela vision faussa, en Provença, lo mond considerarián lo provençau coma una lenga distinta de l’occitan, refusarián lei tèrmes occitan e Occitània e la grafia mistralenca i seriá ben pus utilizada que la grafia classica... Asenadas, fadesas e confusions! Tot aquò es ren qu’un mite que nos desvia dau solet problèma fondamentau: lo conflicte lingüistic entre l’occitan e lo francés, particularament violent en Provença.
E vos parli pas aicí de la question dau niçard, que farà l’objècte d’un article a despart.
La realitat objectiva e observabla, dins la Provença reala, es ben diferenta.
Lo provençau dintre l’occitan
Leis abitants de Provença se demandan pas se lo provençau e l’occitan son de lengas diferentas. Se’n preocupan ges perque banhan dins la francizacion culturala, l’alienacion e l’ignorància sus la lenga dau país.
Ara, se per cas de provençaus s’interèssan a la question, sabon en generau, uei, que provençau e occitan son dos mots que designan la meteissa lenga. Quand, en Provença, me presenti coma “professor d’occitan” o “defensor de l’occitan”, lo mot occitan estona degun e destorba degun.
Una celèbra entrepresa internacionala de cosmetics s’apèla ben L’Occitane en Provence e son brèç es a Manòsca.
Lei tèrmes occitan e Occitània s’utilizan en Provença dempuei 200 ans, aguèron un usatge creissent dins leis ans 1960-70 e se son banalizats definitivament dempuei leis ans 1990. Lo trabalh pacient de l’occitanisme (e sustot dau Temps Tres de l’occitanisme segon Robèrt Lafont), amb de valentiás coma lo gròs trabalh dau grop de musica Massilia Sound System, an permés de i arribar.
Per nommar la lenga, lo tèrme provençau conviu facilament amb aqueu d’occitan, desenant. Lo tèrme lenga d’òc rèsta pauc conegut. Lo tèrme desvalorizant de patés a reculat mai s’ausís encara.
Rèsta verai que lei provençaus an una vision imprecisa dei limits de la lenga occitana, mai aquò es un problèma generau en Occitània, es pas tipic de Provença.
Reparticion entre grafia classica e grafia mistralenca
La grafia classica (tipe: la montanha) es venguda incontestablament majoritària dins la creacion literària e musicala d’expression provençala, a partir deis ans 1950. Basta d’o verificar en comptant leis escrivans provençaus de cada sistèma grafic, dins leis antologias de la literatura. Tanben la grafia classica domina clarament entre lei militants exigents qu’assajan de practicar lo provençau de maniera viva e regulara. E mai domina sus Internet: lo provençau en grafia classica se tròba facilament dins de sits, de revistas en linha, de comentaris, de blògs, de luòcs de discussion virtuala e de wikis. Lo provençau mistralenc es ben mens actiu sus la telaranha.
La grafia mistralenca (tipe: la mountagno) rèsta pasmens dominanta dins lei revistas imprimidas e, sustot, dins leis usatges emblematics coma: lei panèus d’intrada d’aglomeracion bilingüizats, lei noms comerciaus amb una sabor terradorenca, lei noms d’edificis, lei noms d’associacions folcloricas...
Aquela vigor aparenta de la grafia mistralenca es tota relativa perque sovent, vesèm de noms provençaus “decoratius” dins de grafias a vista de nas, sauvatjas, incoerentas, francizadas, non confòrmas a la nòrma mistralenca.
Quand un nom mistralenc s’utiliza coma emblèma per nommar un grop folcloric, una botiga o un produch, lei gents que son darrier aquela nominacion parlan ren qu’en francés en generau. O eventualament dison quauquei mots provençaus amb dificultat mai son pas capables de tenir una convèrsa. La visibilitat aparenta de la grafia mistralenca correspònd pas a un usatge solid de la lenga.
Dins l’ensenhament, uei, es dificil de dire quina grafia es majoritària. Lei doas son fòrça presentas. Un professor dau sector public es liure de chausir una o l’autra (quauquei professors utilizan lei doas, çò qu’es pas simple per leis escolans).
En resumit, lei doas grafias rèstan activas en provençau e es pas aisat de dire quina es realament majoritària. Dins certanei foncions, tala grafia pòt dominar l’autra. Dins leis usatges modernistas e innovaires, la grafia classica domina. Dins leis usatges tradicionalistas o emblematics, la grafia mistralenca domina.
Lo provençalisme coma aspècte de l’occitanisme
Es una error inacceptabla de reservar lo tèrme occitanisme a la grafia classica e lo tèrme provençalisme a la grafia mistralenca.
Leis usatgiers provençaus de la grafia classica son provençalistas perque cultivan e defendon lo provençau. E aiman Provença. Son simultanèament occitanistas perque cultivan lo provençau dins una vision unitària de tota la lenga occitana.
Leis usatgiers de la grafia mistralenca son tanben provençalistas, bòrd que promòvon lo provençau, mai an pas de monopòli sus lo provençalisme. E son tanben d’occitanistas en tota logica, perque, en utilizant la grafia mistralenca, cultivan ben una varietat de la lenga occitana.
Es acceptable d’apelar mistralencs leis usatgiers de la grafia mistralenca, e mistralisme sa tendéncia, perque Frederic Mistral es l’autor mai conegut dins aquela grafia. Ara, rèsta verai que l’inventor d’aquela grafia es Josèp Romanilha, que la presentèt en 1853, e Mistral l’adoptèt amb reticéncia a la fondacion dau Felibritge en 1854, per fin de pas destorbar la dinamica unitària.
Lo secessionisme lingüistic en Provença: un pseudomistralisme e un pseudoprovençalisme
L’unitat de la lenga occitana, Frederic Mistral l’a sempre defenduda (la concepcion de son diccionari per tota la lenga d’òc n’es la pròva), tanben lo Felibritge la defend (son implantacion dins tota Occitània n’es la pròva)... Lei tèrmes occitan e Occitània s’utilizan ben dins lei tradicions mistralenca e felibrenca: lei trobam dins leis estatuts dau Felibritge de 1911, quand Mistral èra viu.
Ara, donc: lo discors que presenta lo provençau coma una lenga distinta de l’occitan es una falsificacion tardiva que s’es desvolopada a partir deis ans 1970. Es en contradiccion evidenta amb Mistral e lo Felibritge autentic.
Dins la terminologia dei lingüistas, la volontat de separar un dialècte de la rèsta de la lenga, aquò s’apèla lo secessionisme lingüistic.
Lo secessionisme lingüistic provençau es practicat per una partida —e una partida solament— deis usatgiers de la grafia mistralenca. An de motivacions escuras que vòlon pas assumir en public: an jamai suportat lo dinamisme creissent de la grafia classica a partir deis ans 1950 e 1960. Donc an inventat una separacion geografica artificiala. Pretendon reservar Provença —lo brèç de Mistral e dau Felibritge— a un usatge exclusiu de la grafia mistralenca e d’una pretenduda lenga provençala separada. En parallèl, assajan de far creire que lo tèrme occitan e la grafia classica se confinarián a la region de Lengadòc. Lei secessionistas arribèron de manipular fòrça mistralencs ingenús deis ans 1970 fins ais ans 2000.
La realitat dei fachs es pasmens dura per lei secessionistas. Dempuei leis ans 2000 e 2010, son vists de mai en mai coma d’extremistas e exaspèran un nombre creissent de mistralencs... Lo Felibritge a mancat d’èsser partejat mai, fin finala, a chausit d’afortir l’unitat de la lenga e collabòra amb l’Institut d’Estudis Occitans. La revista Lei Novèlas de Provença (‘Li Nouvello de Prouvènço’), inicialament dau costat dei secessionistas, ara evoluciona vèrs una posicion prudenta de coexisténcia pacifica amb la grafia classica.
En 2003, lo conseu regionau de Provença-Aups-Còsta d’Azur votèt amb una bèla majoritat una mocion qu’afortiguèt l’unitat de la lenga occitana, après un temptatiu mancat de manipulacion dei secessionistas.
Ara lei secessionistas son sustot representats per un grop nommat lo Collectiu Provença o, pus exactament, ‘Collectif Prouvènço’, amb una francizacion vergonhabla de la mitat dau nom. Aquela somission simbolica a la lenga francesa revèrta ben la natura prefonda dau secessionisme. En luòc d’assumir lo conflicte entre la lenga subordenada (l’occitan) e la lenga dominanta (lo francés), lei secessionistas desvian lo conflicte dins d’atacas incessantas còntra sa lenga pròpria: l’occitan. E ansin assumisson pas lo problèma dau francés, qu’es la sola menaça reala còntra l’usatge dau provençau.
Aquelei secessionistas de Provença, ai prepausat de leis apelar pseudomistralencs perque traïsson la vision unitària de la lenga de Mistral. Joan Barceló prepausa tanben de leis apelar pseudoprovençalistas perque an una actitud realament nefasta envèrs lo provençau: accèptan la dominacion dau francés e deforman sens vergonha l’identitat lingüistica dau provençau.
La defensa reala e sincèra dau provençau, lo provençalisme, pòt pas èsser autra causa qu’una forma regionala de l’occitanisme, que rassembla leis usatgiers constructius de la grafia classica e de la grafia mistralenca.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Me faguèri ma pichòta opinion sus los provençalistes. Per començar, me cal dire que los seguissi pas quand dison que lo provençau es una lenga diferenta de l'occitan. Es una absurdidat. Se butam aquela logica lo québéqués es pas de francés, lo saxon es pas d'alemand, etc etc. Es un refus cèc de la nocion de dialècte, element primadièr en lingüistica. E pensi tanben que contradison Mistral, que veson pasmens coma lor mèstre. D'efièch Mistral, çò-sembla, escriguèt "La Respelida", qu'es un poèma onte l'unitat dels parlars d'òc es assumida. Mas d'un autre costat, se i a lo fuòc i a de fum. Los provençalistas, tan embarrats que son, repotegan segurament pas per lo plaser. Me pensi que detràs tot aquò i aguèt una manca d'epsicologia dels occitanistas. Evidentament calia ben tornar donar un nom a una lenga que l'avia perdut, calia ben tornar trobar un parlar de referéncia, e tanben prepausar una autra ortografia, mai adaptada a las variacions dialectalas. Lo principi es bon, mas lo biais de faire foguèt benlèu pas dels mai fins. Benlèu que totes los actors de la respelida d'òc aurian degut anar mai dapasset per prepausar aquelas nocions, en esperant l'acòrdi de totes, en escotant cadun: biarneses, provençaus, limosins etc. Benlèu qu'aquò auria durat, mas me pensi qu'aquela mena de reaccion seria estada evitada. Una manca d'espsicolgia abotiguèt a çò que lo tèrme "occitan", per exemple, foguèsse percebut, per consonància, a "lengadocian". E abans de causir lo lengadocian central coma dialècte de referéncia, benlèu qu'auria mai valgut soscar encara de temps. Auriam benlèu pas encara, ara, d'occitan de referéncia, mas auriam pas tanpauc los provençalistas...Es pas un azart s'existissian pas abans las annadas 70, que marquèron l'espandiment del tèrme "occitan", de la grafia classica...Tot aquò anèt tròp lèu per d'unes; cresi qu'es la basa del problèma.
Enfin, tot aquò es pas qu'un sentiment. L'unitat tardiva d'un espaci es pas causa aisida, enluòc sus la Tèrra. Per acabar sus aquel sicut, aprenguèri pendent un viatge en Russia que los mòrdves (pòple de lenga oraliana) an ara fixada lor lenga...Plan polit, levat que creèt un embolh: causiguèron coma referéncia lo dialècte del nòrd, e evidentament los mòrdves miègjornals visquèron aquò coma un imperiamisme dels mòrdves septentrionals...Aquò nos rementa quicòm. Mas al mens son d'acòrdi sus un ponch: lo nom de lor lenga...
#7 E ieu finda, aquí, dii que Domergue a rason! (e mai se non siam d'acòrdi sobre d'autres ponchs!).
Lu atacs dau sinistre CP, n'ai ja sofèrt, qu'an totjorn fach lo sieu possible per faire de mau au mieu cors d'occitan au Liceu de Brinhòlas, en espantegant lo faus argument qu'ensenhavi l'occitan e non lo provençau. Fins tant que lo cors èra barrat despí doi ans. Non cresi qu'aurii augut coma escolans lu doi enfants dau rèire-Capolier Pèire Fabre se non auguessi ensenhat lo provençau!
Avèm tornat començar dijòus, gràcias a un noveu Provisor volontós... (n'i a...).
#12 Ai jamai dich aquò ;)
Solament que "auvi" es pas una fauta en occitan.
#12 Verai que li a divèrsi formas per conjugar ausir/audir. Lo niçard clina puslèu per la forma non sufixada : "audi"....e li cal ajustar lo passatge dau "s" intervocalic en "d", caracteristic dau niçard. En parlant de grafia, lo tèrme "romanilhenc" convendria melhor a-n-aquela forma d'escritura farlabicada foneticament apiejada sus lo francés. Mistral li venguèt après un boan pron d'escambis epistolaris chavanós embe lo Romanilha.
#10 Mai aquò vòu pas dire que lo provençau siga una lenga distinta! ;-) L'esitacion entre conjugason sufixada (ausissi) e non sufixada (ausi) es pron generala en occitan! :-)
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari