Quin pòt èster le ròtle de l’artista d’expression occitana dins la ciutat, e com difusar mes aisidament las sivas creacions?
 
Se cercatz sus google les mots “chanson toulousaine”, lèu caigeratz (aprèp ua o duas referéncias a La Tolosenca) sus articles tractant de Zebda e Art Mengo, mès tanben suu site deu cafè culturau naut-bernardin Chez ta mère qu’avèva organizat hè quauques meses de “Etats Généreux de la Chanson Toulousaine”. Hèit interessant, semblava s’agir de botar en lum ua especifitat tolosenca dins le paisatge cançonèr francés. Un pas en avant de cap a ua redefinicion de l’espaci culturau francés? Praquò, la “generositat” deu cafè n’agoc pas dinc a convidar au mens un artista tolosenc d’expression occitana… dins un cafè qu’arcuèlh d’artistas occitanofòns de temps en quan ça que la. Qué significa? Qu’aqueste cafè hagoc pròva de discriminacion? Aimi mes (e me pareish mes productiu de tota manèra) d’i véser la resulta d’ua maishanta comunicacion deus quites artistas dits “occitans”. Artistas tròp sovent considerats com unics occitans, e a qui las pòrtas de la cançon “a tèxte”, especificament francesa e francofona segon certans[1], son barradas.
 
D’un aute costat, la web-recèrca entà “chanson occitane” nos orienta quasi unicament de cap a la Nòva Cançon de la annadas 70… en mes de quauques rares artistas actuaus, fòrça lonh de la realitat de l’espandiment en abonde de las produccions contemporanèvas en oc. Me retorqueratz que l’internet non resuma pas tot e que la preséncia reala, suu terrenh, vau fòrça mes, e auratz rason; ça que la, sembla evident que non podem pas evitar de passar per aqueste baromètra (com se ditz dins les mèdias), tant entà comprénguer le nivèu de coneishença populara com la capacitat de comunicacion d’un mitan. A l’ora d’ara, qu’es complicat d’existir sense visibilitat cibernetica…
 
Artistas occitanofòns e actors culturaus d’òc, nos tòca donc de nos interrogar suu ròtle de l’art “occitan” dins la ciutat, atau com sus la siva difusion. De la definicion deu ròtle resulterà las causidas deus mejans d’accion.
 
Comprenguem donc que le noste ròtle emana directament de la definicion que nos nos balham. Solament, encara cau saber çò qu’èm: com se pensar en artista d’oc sense tombar dins le folklorisme d’un costat, dins le sectarisme (non cantar pas que dins e entà de mitans occitanistas) de l’aute? Com integrar realament le mitan artistic occitan (au sens geografic pur), e mes francés, sense èster considerats com artistas a despart, com les sols occitans, en quita tèrra occitana…? Com definir la nosta especificitat sense l’aplanir (a fin de la hèr càber dins le cadre ja definit de la chansonfrançaise) e sense la hèr necessariament exclusenta o auto-exclusenta? En clar, com articular les nostes rapòrts a l’aute, o aus autes: le mitan artistic locau (donc  occitan de fèit) prumèr, le mitan artistic francés, e le mond mediterranèu enfin.
 
Aqueras questions non son pas nòvas (quan se pauserén encara), e un Felix Castanh, un Claude Sicre e les autes Linha-Imaginotans i an ja responut, en grana part. Mès las loras analisas an pas conegut le reclam esperat, notadament dins le mitan institucionau occitanista, per rasons mes politicas que culturalas, çò’m sembla[2]. Praquò, l’intuicion pareixèva la bona: elaborar (e impulsar) ua critica-estestica dins cada vila-capitala (Tolosa, en çò noste, mès la reflexion fonciona tanben entà Marselha, Bordèu, etc…). Critica que potzeré la siva hont dins l’istòria e la cultura locala en tot i mesclar la realitat actuala deu territòri damb les sius nòus apòrts culturaus e sociaus (segon le famós principi de “convivéncia”). Non s’agish donc pas d’imaginar un mitan occitanista o artistico-occitan independent deus autes mitans artistics de la vila, mès de nos pensar com l’òs (en rason de la nosta coneishença de la lenga e de la cultura d’oc), ric e dobèrt, d’ua critica vertadièrament tolosenca (en fàcia ua critica parisiano-centrada, o parisiano-sosmesa). Com ac disèva le quite F-M. Castanh, l’objectiu non es pas de véser un jorn tots les artistas tolosencs crear en occitan, mès meslèu que non sia pas possible ací de pensar l’art (autant dins la creacion com dins la difusion) sense la dimension occitana, “que çò que pòrta la cultura occitana, servisca de referéncia entàu moviment culturau dins son ensem”[3].
 
Òr, sembla qu’un moviment se dessenha pòc a pòc dins le mitan culturau tolosenc (a l’imatge de l’esveniment de Chez ta mère, o quauquas iniciativas deu TNT, o d’associacions localas…), mès les manca l’element, l’indispensable element occitan, entà plan pensar e definir la lora accion. Es ací que nos cau intervénguer, en nos hèr mes visibles, en nos dobrir a eths, mes tanben en menar la nosta reflexion critica permetent de balhar un punt essenciau entà la responsa a la lora interrogacion: qué hè l’especificitat culturala de la nosta ciutat, e pr’ailà de las nostas creacions?
 
Pareish donc clar que nos cau nos investir, e contunhar d’investir la vita culturala locala, nos pegar e nos mesclar a çò que dejà se hè, sense nosautes o a costat de nosautes. Nos cau tanben, segur, trobar le mejan de hèr s’articular aquera dimension tolosenca damb la dimension occitana en generau; de botar en relacion les grans pòles culturaus (mès cadun especific) deus paises d’òc, e deus paises occitano-catalans[4]. Mès entà aquò hèr, nos manca certament auèi ua bona dòsa de reflexion collectiva, necessària a ua accion eficaça. Nos manca tanben, e benlèu avant tot, un collectiu, ua ret, ua petita taula redonda dins un cafè,…bref, un non-sèi-pas-qué que reunisca les artistas, les actors culturaus, les intellectuaus e pensaires, e que nos permèta de nos conéisher, de trabalhar amassas (e non pas isolats com es sovent le cas) entà cauhar la maquina.
 
Me sembla que se volèm demorar vius, non se pòt pas pensar la difusion de la creacion en occitan sense ensajar d’aver un impact (revolucionari?) sus la vita culturala locala, e de’n transformar, autant com possible, la pensada e le foncionament. Es ua mission de las granas, mès qu’es estada ja començada avant nosautes. Es ua responsabilitat pesuga benlèu, mès “la fe, sense òbra, mòrta es”, non? A condicion de non èster pas sol (o cadun deu siu costat). Ací avètz donc ua reflexion mès tanben ua aperada au mitan concernat: haut companhs!