Adieu en totei! Veni vos presentar una interpretacion (Que pasmens me pareisse ja pron validada per çò qu’ai pogut legir per ara) sus l’istòria de la fin dei lengas regionalas e, coma l’avètz legit dins lo títol, entre capitalisme e patriarcat.
 
Tot aquò au comencament es vengut d’un questionament. Diam sovent dins lo moviment occitanista (E d’aparament dei lengas regionalas en generau) qu’es França (O de còp “La Republica” per lei mai reaccionaris) que seriá responsabla de l’escrachament lingüistic sus lo territòri, de la mòrt de l’Occitan, dau Breton, de l’Alsacian, e tot aquò. E d’efèct sota la Tresena Republica, moguda per un sègle de teòrias nacionalistas despuei la Revolucion Francesa, foguèron menadas de politicas d’escrachament fòrça duras. Umiliacions, bastison de la “Vergonha”, enebicion dei parladuras qu’èran pas lo francés a l’escòla etc...
 
Pasmens, lo mai legissiáu lo mai vesiáu qu’aparentament, aquesta politica aviá pas agut lei resultats vouguts. Es solament a l’entorn de 1950 que lo breton venguèt minoritari en Bretanha après tot.
 
E se la rason vertadiera de la disparicion d’aquelei lengas èra mai complèxa e mens volontària (Mai totjorn tant òrra e autoritària) que la simpleta volontat d’omogeneïsacion francesa?
 
D’alhors, es pas segur que siegue nòu. Es meme quasi segur que tot çò que dieu es ja sauput per una partida màger dei gents.
 
Mai sabi pas, e ieu m’intèressa fòrça, doncas lo dieu.
 
E çò que dieu es que fin finala, la disparicion dei lengas regionalas es mens una question de nacionalisme (Meme se joguèt un ròtle important) qu’una question d’estructuras primàrias: Lo capitalisme, ajudat per lo patriarcat.
 
La question economica es au còr de tot aquò.
 
Mai avans tot un constat: Ren existisse dins lo vuege. Ges d’idèas, de concèpte, de teòria, pòu existir sensa una basa materiala per va sostenir.
 
E va viam ben! Se la Crosada deis Albigés a pas fach una “colonisacion” d’Occitània coma se pòu auvir, au mens a destrucha la cultura occitana de l’Atge Mejan. Embé lo remplaçament de la nobletat de cultura occitana per una de cultura d’oïl, que doncas parlava una lenga diferenta e aviá de valors diferentas, es la destruccion de la basa materiala de desvolopament de la cultura trobadoresca. Sensa la nobletat iniciala que l’aviá fach naisser, desparéissèt.
 
E foguèt tanben quauqua-ren d’important car d’aqueu temps, çò qu’èra vengut lo “sud” de França e qu’a passat temps èra mai ligat ai peninsulas italianas o ibericas foguèt totalament estacat au “Nòrd”.
 
E aguèt de consequéncias sus l’avenidor de la cultura occitana. Tre l’Atge Mejan, l’economia s’es mostrada fòrça importanta dins la question culturala. Dins de ciutats coma Avinhon, la borgesiá naissenta aviá començat a parlar lo francés (O de formas de lengas d’oïl) qu’èra la lenga de la nobletat dau reiaume de França e que l’i voliá semblar.
 
Embé l’influéncia dau poder de França, lo francés venguèt lèu una cultura e subretot una lenga fòrça atractivas per aquelei que volián coneisser una ascencion sociala.
 
Mai l’ascencion sociala existissiá pauc a l’Atge Mejan e se desvolopèt qu’un pauc pendent lo Periòde Modèrn. D’aqueu temps, la bastison de l’Estat e de l’administracion dubriguèt l’administratiu a-n una nobletat demorada richa e a la borgesiá dau reiaume. Es la debuta de l’arribada au poder de la borgesiá, procès que capitarà pendent la Revolucion Francesa.
 
Puei, sègle XIX, Euròpa conoisse de nombrosei cambiaments. Lo nacionalisme se desvolopa, la borgesiá bastisse de sistèmas nòus, lei Republicas, e lo Capitalisme aparéisse.
 
E es pendent aqueste sègle que tot cambia.
 
Embé lo capitalisme, lo progrès tecnic es accelerat (Meme s’es pas necessariament eu que l’accelerèt veraiament) e dins lei campanhas que son fòrça populadas lo nombre de personas necessàrias per lei tèrras demenisse. D’un autre caire, lei vilas vènon sempre mai atractivas e dinamicas. Lo capitalisme comença de desvolopar l’industria e balha de promesas de trabalh.
 
Per tot completar, lo jovent dau monde agricòl vesiá dins la ciutat l’esperança d’escapar a la pression sociala tant de la societat tradicionala que de la Glèisa.
 
L’exòde rurau se debanèt e lo proletariat nòu arribat en ciutat foguèt expausat a-n un univèrs sociau ja fòrça francisat. D’efèct, la borgesiá, meme dins lei vilas d’airaus non-francés, aviá ja adoptat per son ascencion sociala la lenga de la capitala, au mens en granda partida. E lei vilas, subretot comercialas, èran tanben fòrça ligadas a la lenga francesa despuei de temps. E dins una tala situacion, lei trabalhaires e trabalhairitz avián fàcia a-n elei ges d’ocasions vertadieras d’emplegar sa lenga. Lei patrons, au mens dins lei fabricas, l’administracion, una partida dei mercants, tota aquest espai sociau èra ja francisat o directament francés.
 
Coma lo capitalisme es menat e desvolopat per una soleta classa, la classa borgesa, e qu’a aquela classa li agrada l’omogeneïtat sociala, laissarà intrar au sieu que de gents similars, e es coma aquò que lo francés, qu’èra ja lenga de nobletat, vèn lenga de la borgesia e lenga dau capitalisme francés.
 
En associacion embé l’educacion de la Tresena Republica, lo sovenir sorn de la pression tant de la societat tradicionala que de la Glèisa bastisse la Vergonha.
 
Lo proletariat nòu, que siegue “regionalisat” o non, es alora entre dos mondes: Un monde pre-modèrn e agricòl d’estructuras tradicionalas fòrça solidàrias mai tanben qu’escrachan l’individu, e un monde modèrn - de modernitat capitalista que fa de l’individu que voliá se desliurar dau monde tradicionau un “proletari”.
 
Mai quora es “regionalisat”, alora l’intrada dins aquela modernitat es una sortida de la cultura d’origina, au mens pauc a cha pauc.
 
L’i a una cauva qu’es pas fauça dins çò que dién lei nacionalistas “Lo francés es la lenga de la modernitat”, òc, de la modernitat capitalista car lenga de la borgesiá. Se lo capitalisme se bastisse per una soleta classa, se bastisse tanben per la soleta cultura d’aquesta classa, aquí lo francés. S’es jamai bastida de modernitat non-francesa en França.
 
Fin finala, lei culturas regionalisadas èran de culturas d’efèct agricòlas e lo foguèron pendent longtemps mai foguèron tanben dins lei promierei temps de culturas obrieras e proletàrias.
 
Lo procès e la plaça dau capitalisme dins lo cambiament lingüistic e culturaus ara son vesedors, au mens espèri. Mai lo capitalisme es pas la soleta estructura sociala qu’agut un efèct sus la lenga, lo patriarcat n’aguèt un tanben.
 
D’efèct, utilisarai aicí l’article “La parole naissante des femmes dans le mouvement occitan” d’Ulrike Brummert que descriu coma lo sistèma de genres aguèt una importància vertadiera dins l’evolucion lingüistica au mens de l’espai occitan.
 
En particular, embé lo progrès tecnic, l’exòde rurau e lo desvolopament dau capitalisme, lei promierei luòcs de socialisacion que despareissèron foguèron aquelei dei fremas. Lo lavador per exemple. Antau, lei fremas aguèron ja mens que leis òmes d’endrechs per practicar la lenga. De mai, coma lei fremas avián un ròtle d’educacion dei pichons e que lo viatge fins a la vila veniá una estrategia possible per elei, èran tengudas luench de la lenga. Au còntrari, devián aprene e ensenhar lo francés ais enfants. L’Occitan (Au mens, belèu se pòu aplicar ais autrei culturas regionalas) veniá ansin una lenga particularament masculina. E leis òmes, que devián trabalhar dins lei tèrras embé lei parents, parlavan encara la lenga qu’èra alora la lenga dau trabalh.
 
Fèt una separacion que se troba encara dins lei locutors e subretot locutritz de l’occitan, au mens segon l’article (E fòrça de temps a passat despuei).
 
Tot aquò balha un fum de conclusions novas o au mens importantas: L’analisa de la disparicion dei lengas regionalas de França pòu pas se vèire totalament sensa una analisa materialista deis estructuras de dominacions dau periòde.
 
La lucha còntra lo nacionalisme, qu’es una ideologia justament creada a la debuta per la borgesiá francesa se liga a la lucha anti-capitalista qu’empachèt la bastison d’una modernitat non-francesa. E la lucha d’uei deu se concentrar per l’edificacion, còntra la dinamica que menèt a la mòrt d’aquelei culturas, d’una modernitat nova.
 
L’importància dau patriarcat dins la destruccion, plan, dei lengas regionalas mostra l’importància generala d’aqueu sistèma dins l’istòria au mens recenta (Meme se sabèm uei qu’es una estructura qu’existisse despuei de milenaris) e de la plaça qu’a encara dins l’espai occitan e occitanista.
 
Es una ilustracion nova e adicionala deis efècts generaus d’aquelei sistèmas de dominacions que son d’estructuras socialas poderosas. Es doncas tanben una ilustracion nova de la necessitat, dins l’objectiu de desliurar cada cultura, de menar de batalhas còntra elei.
 
 
 
 
 

---

Referéncias que pòdi me’n rementar: