***

LO CREÒLE PODOSSSE PARLAR
 
Au monde qui m’an en hasti o mesprètz...
 
Coneishi la rason de vòste òdi. Es lo sentiment que soi un empach a la vòsta umanitat, una trava a la vòsta espelida sus l’empont deu monde. Sapiatz que ne’n soi pas l’encausa, mes que tot au contra, podetz accedir a d’autas lengas a partir de jo. Sapiatz tanben que n’èi pas lo poder malefic de provocar la mauescasuda escolara, ni, coma s’ic pretend tanben de la combàter. Aquò’s l’usatge que se hèi de jo qui pòt miar ad açò o ad aquò. Ne soi pas lorda ni cascanta, ni vulgara ni cortesa. Èi las paraulas per ic díser tot, mes ne disi pas sonque çò que me hesetz díser.
 
Pairs d’escolans... Non coneishetz pas de jo sonque las arreboridas que l’Escòla s’afichè au frontèr. Alavetz pensatz hèser plan en protegir los vòstes mainatges de jo. Mes sapiatz que soi lo ciment de las relacions qui atorejan los vòstes mainatges e que soi tanben l’obrèra de la lor joena intelligéncia. Be fau enqüèra que me permétian de trabalhar. Ic podetz decidir vosautes.
 
Ensenhaires... Non vos cargan pas mei de me diabolizar. Au contra, vos abilitan per m’ensenhar coma una lenga regionala, objècte d’aprenedissatge. S’instituí un quite diplòma professionau per m’ensenhar. Mes sabetz plan que ne soi pas una simpla lenga regionala, objècte d’aprenedissatge. Soi lo dejà-aquí shens lo quau cap d’aprenedissatge es possible per la màger part deus vòstes escolans. S’ic sabetz, digatz-ic. Per amor lo silenci complici es la garantia deus qui cercan subtivament de m’escafar de la relacion pedagogica.
 
 
Au monde qui m’interdisen...
 
Vos convidi a tirar las leçons deu passat, per amor la mea istòria pòrta testimòni sus la mea capacitat de resisténcia aus interdits. Aprenoi a me téisher la trama capvath las colissas de l’illegalitat. Deu mei s’i tempta de m’estofar, deu mei pravi, per amor me neurissi de l’emocion dens l’intimitat de las relacions umanas. Ic avetz plan comprés: entà comunicar eficaçament dab los mens locutors, fau passar per jo.
 
 
Au monde qui me defenden...
 
Vos defendi de’m defénder contra los òmis, per amor los aparteni. Vivi sonque gràcia ad eths e per eths. Jo me deisharèi desaparéisher dens lo desbromb s’aquesta es lor causida. Jo acceptarèi que m’utilizen coma un “pitèr” per apréner lengas mei s’aqueste es lor interès. Jo acceptarèi de partejar dab lengas mei l’espaci de la paraula. Jo acceptarèi d’aucupar un sieti plegadís se fau, se tala es la condicion deu desvolopament e de la liberacion deus mens locutors. Parlatz au men nom, me hèstejatz... Aunorada la qui soi, mes estimi mei que parletz au nom de mos locutors. Soi lenga mairala e n’èi pas per rason d’estar sonque lo benestar de mos dròlles. Per favor, non immoletz degun au men nom, non condamnetz ni secutetz los qui m’arrefusan o me regetan en çò que me hèsen víver per la paraula. Arrefusi d’estar la  cubertèra de la discòrdia per amor soi lo trèit d’union. Vòli pas aunors e diplòmas solhats peus plors qu’auratz provocats au nom de la mea defensa.
 
 
Au monde qui m’utilizan...
 
Tu, l’òmi de la carrèra, tu la recardèira, aquò’s a vosautes que devi la vita. Mas dishudas e mas règlas venen de vòsta boca. Es per amor d’aquò que son pas tancats dens lo passat e dens la tradicion. Los ainats me sauvan e los joens m’arrevitan. Vos èi mestièr a tots, aquò’s la censura qui m’aucid. Parlatz-me, escarraunhada mes parlatz-me. Non siatz pas impressionats peus critics, sapients e academicians.
 
Trobaires, autors, cantaires... Soi flatonada vosautes que m’ajatz causida coma supòrt de vòsta creacion. Ètz los mens aparadors mei eficaç per amor vos adreçatz a la sensibilitat e creatz l’emocion. Me hèi gai lo lengatge de l’innocéncia e deu nenerís, per amor es poderós. Me hèsen hasti los huelhs, e las ideologias m’esblasissen. Trempatz lo calam dens la tinda deus vòstes còrs e mas paraulas sauràn díser la vòsta vertat.
 
 
Au monde qui m’estudian e cèrcan de’m descríver...
 
Linguistas, istorians, cercaires... Sabi que pòrti en jo las responsas de l’umanitat, alavetz, utilizatz-me. Mes jamei desbrembetz que ne soi pas objècte de laboratòri ni arquiu provassós. La nòrma me tanca. M’esgaudissi solament de traversar lo temps e los peugues per transméter las emocions e los sentiments. Estimi mei d’estar escarraunhada mes palabrada meilèu qu’escricada, descriuta, prescriuta. Bahida, lo men hat es de m’enriquir e de m’estandardizar, mes per favor, deishatz-me lo temps de madurar naturalament. Non soi gelosa de las lengas cristalizadas dens los diccionaris o dens los tractats de lingüistica. Alavetz non harguetz mots qui harén rampèu a las lengas qui me davantejan. Estudiatz-me viva, capavath las carrèras e los hoguèrs, cambiadissa coma los jorns qui passan.
 
 
A la lenga francesa, la mea sòr neuricèra...
 
Ès mei vielha, mei granda e mei hòrta que non pas jo, mes, coma jo, patisses deu peguèr deus tons defensors qui cèrcan de te gandir en t’isolar de las autas lengas. Me mortifiquèn au ton nom, me ridiculizèn au ton nom, mes sabi que non i ès per arren. Me prèstas las toas paraulas quan las paraulas me son de manca, mes los ne sap mau e me disen en perilh a causa de tu. Quan soi jo qui te prèsti mos mots e mos imatges, disen que te lordegi. Aquò rai! Sabem plan que sèm mei hòrtas amassas que desseparadas, e que la nòsta mission es la medisha: servir l’òmi.
 
 
A tot lo monde!...
 
Qui me cresen servir shens servir los òmis, las hemnas e los mainatges d’aqueste país. A díser vrai me trasissetz, per amor ne soi pas sonque çò que son e çò que vòlen. Cerquetz pas de m’emparar, mes emparatz-los, liberatz-los entà que se reconcilien dab jo e dab eths medishs.
 
 
 
 
Alain Dorville, Guadalope (2008?)