La Republica Francesa a d’astre: la nacion Francesa qu’ei ua nacion omogèna, poblada... per de Franceses, totòm qu’ac sap.
 
Alavetz, contrarament a la sua prauba vesina plurietnica Espanhòla que sap pas tròp coma manserar los Bascs o los Catalans, la Républica Francesa ten pas nat chepic “regionalista”! bon, vertat, bèth temps a, i avèva un mite sus aqueste sicut e atau se parlava de quauquas minoritats etnicas, Bretons, Corses o Bascs, que parish que’s presentavan tanben a d’eleccions, de temps en quan...
 
A l’ora d’ara, tot aquò sembla a un maishant saunèi, a las darrèras eleccions, urosament, pas nada candidatura “regionalista”, l’enjòc màger de las eleccions departamentalas de 2015 qu’èra puslèu de conéguer la progression de l’ultra-dreta (FN) rapòrt aus partits governamentaus UMP (dreta) e PS (partit d’esquèrra actualament au poder).
 
E pr’aquò...
 
Pr’aquò, en realitat, encara mès qu’Espanha, la Republica Francesa qu’ei un Estat plurietnic.
 
Mès puslèu que de hèr coma Espnaha, de combater directament las “minoritats” que se vòn emancipar, los govèrns franceses an avut ua milhora idea: praticar çò que s’apera “la politica de l’estruci”. De sigur, Franca poderia pagerar las resultas de las candidaturas “regionalistas” e mostrar que, coma son marginalas, son pas legitimas. Mès aquò pòt èster dangeros, e l’exemple Catalan en Espanha ac mòstra: aqueras menas de candidatura poderia un dia capitar! alavetz, França a ua auta estrategia: sufis tot simplament de “pas véser” la presença de “candidaturas regionalistas”! sufis d’ara enlà d’etiquetar “diverses” aqueras menas de candidaturas qui, detz ans a, èran encara etiquetada “regionalistas”! sufisèva d’i pensar. Atau, quauques candidaturas “diversas” estoren repertoriadas dambe de còps capitadas onorablas en 2015 dins los departaments deus “Pirenèus Atlantics”, de “Corsèga Hauta” e “Corsèga Baisha”, de “Rin Baish” e “Rin Haut” etc.
 
Se cau pas velar la fàcia: aqueras candidaturas qu’èran candidaturas Bascas, Corsas, Bretonas e ”Alsacianas”, minoritats etnicas que l’existénça mèma pausa problèma a “La França Ua e Indivisibla”.
 
Es-a-diser tanben que  lo cas Francés ei plan diferent deu cas Espanhòu. Espanha ei un Estat compausat de 4 “comunidades autoctònas” màgers, e lo risque entà l’Estat Espanhòu qu’ei de perder ua part bèra de son territòri dambe l’emancipacion deus Bascs, deus Catalans, e benlèu deus “Galicians”. Lo problèma de Franca, qu’ei pas que l’emancipacion de las minoritats le hascan pèrder ua  part bèra de son territòri... Lo problèma Francés qu’ei tan grèu que lo sicut ei tabó, esconut, amagat. Aqueste problèma, nosauts, lo coneguèm: s’apera Occitània.
 
Se jamèi Franca venguèva a perder Bretanha per’mor de l’emancipacion deu pòble Breton... Rai! 3 o 4 departaments... Aquò cambia pas gran causa. Se vengéva a perder Corsega... Rai! au sègle XVII, l’isla de Corsèga èra pas solament en Franca, e lo reiaume èra pr’aquò un deus mès poderos deu monde. Se venguèva a pèrder Alsàcia... Bon, fin finala, qu’ei sovent arribat, hè sègles que Alemanha e Franca se pelèjan violentament entà aqueste dus petits departaments (d’alhor, quina vergonha qu’aujessa tan de mòrts entà un territòri tan petit!). Lo País Basc e la Catalonha Francesa? voletz arriser! representan pas solament un departament, de perder aquò, qu’ei a pena se los jornaus ne parlarian.
 
Mès Occitània... Aquò qu’ei ua auta istòria! sense Occitània... França seria pas pus França. Occitània d’un punt de vist geografic representa ara mès deu 1/3 deu territòri de “França”. E encara! per’mor de la “francisacion” de la part Oèst de l’Occitània Miegjancèra: l’Occitània istorica prumèra que pujava dincas au Val de Loira e representava la mitat de França actuala! en mai d’aquò, dempus lo sègle XIII, l’Istòria de França e Occitània son totalement ligadas. La quita populacion “Francesa” qu’ei, ac cau diser, majoritariament compausada d’Occitans, forçalament devenguts Franceses, e que se considèran auèi coma tal: Franceses! per’mor que quitament se la revolucion industriala e lo centralisme Parisenc hasquèren “deu Nòrd” la part la mès importanta de la populacion “Francesa”, cau pas desbrembar que la progression demografica Parisenca estèc pas per’mor de la natalitat Franchimanda locala... Mès puslèu de la migracion cap au Nòrd aus sègles XVIII e XIX de monde vengut de las provincias Occitanas! qu’Occitània èra plan mès pobladas que la França “d’Oïl” dincas au sègle XVII!
 
Lo “problèma “ Francés es que los Occitans son pas, d’un punt de vist “origina etnica”, une minoritat (coma los Bascs, los Catalans). Los Occitans  que son.. LA majoritat! Es que i a encara auèi un “Frances” qu’auja pas ua soca Occitana? de sigur, qu’ei la consequencia directa deu “centralisme” e de l’atraccion Parisenca, e atau, auèi, la ciutat ont se pòt trobar lo mès d’Occitans capavath lo monde... Qu’ei Paris! pendent los dus sègles passats, los “Occitans” de Paris que se son bravament mesclats dambe los autoctònes Fanceses... E alavetz, la quita populacion “Franchimanda”... qu’ei puslèu ua populacion compausada de “francitans francofònes”. D’alhor, la quita lenga francesa actuala, en comparason dambe la deu sègle XVII, qu’ei clarament “occitanisada”.
 
Mès alavetz, sustot, tot aquò, qu’ac cau pas diser! E los que’u descobrishen... Qu’ac vòlen pas adméter! qu’ei çò qu’aperam “l’esperit jacobin”: “Benlèu qu’èi de socas Occitanas, qu’ac sabi, mès coma avèm pergut la lenga dempus d’annadas / de sègles... De tot biais que’m prefèri demorar Francés sus la basa identitari de la lenga qu’emplegui auèi, lo frances estandard (dit “academic”). E alavetz, vau combàter los que revendican ua identitat sus la basa de la lenga vernaculari, per’mor qu’aquestes amenaçan l’existénça mèma de França, de tant que la populacion actuala ei mesclada, de tant que los quite  Franceses d’un punt de viste etnic son clarament minoritarias!”.
 
Alavetz, la comunicacion “jacobina” consista, d’ua part, a jogar sus l’ambiguïtat de la natura mèma de l’occitan cap aus que la coneguen pas, en parlar de “los dialectes de França, compausats de dus grops màgers, au nòrd, los dialectes d’oïl, au sud, los dialectes d’òc”, es-a-diser que en rason de la parentat linguistic entre francése occitan, los “alienats” (que coneguen pas tròp lo sicut) pòden percéber “lo patoès” (l’occitan) coma formas vernacularis meridionalas deu francés vièlh, d’auta part, de sigur, a estigmatisar directament los “occitanistas” suu costat “nacionalista” d’ua tala reivindicacion (en saber que, culturalament, en Franca, en sovièr de las tres darrèras guèrras contra l’Allemanha “nacionalista” - imperialista en realitat, mès aquò, qu’ei ua auta istòria) lo “nacionalisme” sus ua basa etnica qu’ei viscut coma quauqu’arren de hèra dangeros, fondamentalament d’extrèma-dreta, xenofòb o racista. Plan solide, l’argument ultima deu jacobin: definir lo nacionalisme non pas sus l’origina etnica mès sus las basas de las valors moralas republicanas... De prumèr ”la nòbla lenga veïculari Francesa, LA lenga de la Republica”. Doncas, un nacionalisme qu’auja tanben ua basa linguistica, mès au lòc que sia la lenga vernaculari (francés etnic “d’oïl”, occitan o breton), la basa identitari linguistica qu’ei la lenga veïculari: lo francés estandard (“academic”)! “Lo francés qu’ei la lenga de la Republica” (art. 2 de la Constitucion). Atau avèm aquesta mena de “nacionalisme francés republican”, çò que nosauts aperam mès simplament “lo jacobinisme”.
 
Aqui qu’avètz lo problèma “Occitan”. Coma los “Occitans” son quitament majoritàrias en França... França pòt pas prénguer lo risc de fondar ua nacionalitat sus l’origina etnica vertadèra, seria se tirar ua bala dins lo pè. França sap que reconéguer l’existénça de l’occitan coma lenga diferenta deu francés seria dubrir la caisha de Pandòra: e ua brava part deus quite “Franceses deu Nòrd” se rendrian compte... qu’an pas un nom vertadièrament Francés, mès puslèu un nom Occitan! alavetz, tot çò que pòt evocar lo sicut occitan ei plan amagat per ua brava part de la societat assabentada “jacobina”, doncas pel govern, pels medias etc... Amagar lo mès possible la natura mèma de l’occitan. Combàter directament los qui publicament reivindican le defensa de l’occitan coma lenga vertadèra e legitima. E de còps, las quita minoritats (Corses, Bretons, Bascs) s’aligan au jacobins per ua rason simpla: eres, que representan un petit territòri, e pòden per’mor deu pauc d’enjòc, esperar obténguer l’autonomia o perqué pas l’independença. Mès saben plan que d’evocar lo cas Occitan, que l’enjòc talament bèth seria ua remesa en causa de l’existénça mèma de França... Aquò haria cabussar tota mena de negociacion! entà d’eres tanben, la reivindicacion  pan-Occitana lor pausa un problèma. A la limita, ua petita reivindicacion Gascona o Provençala... Mès lo pan-Occitanisme, lo concept “d’Occitània”, de “lenga Occitana de natura diferenta deu francés”... Aquò que demòra un sicut amagat, tabo, polemic. Gaireben autan que lo sicut a prepaus de la natura de la “lenga regionala Alsaciana” (aqui tanben: 3 guèrras dambe Allemanha, milions de morts entà recuperar Alsaça... Vau milhor pas tròp evocar publicament la natura Alemanda deu “dialecte Alsacian”).
 
Tot aquò entà explicar lo sicut tabó de l’occitanisme politic.
 
Atau, de còps, l’occitanisme politic s’amaga detràs la reivindicacion culturala. Per exemple, dambe lo label “Bastir”. Aqueste label nescut en seguida d’un recampament d’occitanistas de tota mena (politics e culturaus) a per tòca d’identificar entremièi totes los candidats a eleccions divèrsas (per l’ora, 2 còps: las municipalas de 2014, las departamentalas de 2015), candidats que serian aptes de defénder coma elegits “la cultura occitana” (sus ua basa programatica clara e definida en amont: ensenhamant de la lenga, ajuda de las associacions culturalas occitanistas, sinhaletica bilingua etc). De sigur, quitament se la lenga ei presentada d’un punt de vist “cultural”, defénder l’occitan coma lenga vertadèra demòra ça’m par un acte politic per’mor qu’ideologicament anti-jacobin.
 
Pr’aquò, pendent las eleccions departamentalas, se “Bastir” a “labelizat” monde engatjats a titol personau sus aquesta  basa programatica occitanista-culturala (sus listas EELV e POc), se lo moviment “País Nòstre” a “labellizat” sus ua basa comparabla monde de mantunas tendéncias (dreta o esquèrra franchimanda) dins Aude, quitament simbolic, i a tanben avut aqueste còp la presença simbolica d’un occitanisme politic vertadèr e decomplexat, dambe l’engatjament dins lo departament de Gèrs deu Partit de la Nacion Occitana (PNO), lo PNO que la tòca ei justament ua reivindicacion nacionalista occitana, non pas sus ua basa “culturala”, mès puslèu clarament sus ua basa nacionalista, en prénguer la lenga coma “clau” de l’identificacion etnica (de legir Francés Fontan suu sicut). De sigur, vist lo nivèu d’alienacion e dins un encastre societau “jacobin”, lo PNO coma los autes (EELV-POc-Bastir o País Nòstre) se contentèc sustot d’un “sosteng” (puslèu qu’ua “labelizacion”) de listas qui eras tanben avèvan reivindicacion “occitanas culturalas moderadas”, las dins Gèrs deu grop departamentau dit ”Liures e Independents entà Gèrs” (LIG).
 
Pr’aquò, entremièi las sièis listas LIG sostenguda peu PNO, n’i a ua qu’èra dubertament aparentada PNO: la lista “Entau Savés”, suu canton Vath-de-Sava. Aqui, pas nada ambiguitat possible: les que portèran lo 22 de març aquesta lista (3,62 %) sabèvan clarament qu’èra ua lista occitanista politica; era pas coma totes los autas, qu’èran listas franchimandas costumièras mès dambe quauquas petitas reivindicacion “occitanistas culturalas”, coma las 5 autas de LIG sostenguda peu PNO dins Gèrs, las POc-EELV dambe personas etiquetadas “Bastir”, e las sostengudas per País Nòstre dins Aude.
 
Après, de sigur, la “maquina jacobina” identifièc pro de dora lo dangèr. Atau, dins Gèrs, cau saber que lo media locau lo mès important qu’ei lo jornau quotidian La Dépêche. De sigur, un jornau d’obedéncia jacobina. Sus Vath de Sava, a part la lista “aparentada PNO” dita “Entau Savés”, i avèva ua lista d’esquèrra de la majoritat “nacionala” (e departamentala) PS-PRG, ua lista d’oposicion de dreta UMP-UDI, e duas autas “petitas listas” aparentadas d’esquèrra, ua lista PC, e ua “aligança” [Nouvelle Donne - EELV - Parti de Gauche].
 
Atau, se las 4 autas listas de Vath de Sava avoren un o mantuns articles dins La Dépêche, n’i avoc pas nat article de publicat rapòrt a la lista “Entau Savés”! e quan La Dépêche publiquèc un article entà présentar lo canton “Vath de Sava” sancèr a prepaus de las departamentalas, forçalament, estoren un pauc obligats d’evocar las 5 candidaturas. Alavetz, La Dépêche evoquèc puslèu sus aqueste canton la presénça d’ua lista... “Liures e Independents”! nada referénça au costat occitanista d’aquesta lista, se pòt legir enlòc sia l’etiqueta PNO, sia lo nom de la lista “Entau Savés”, nom “tròp occitan”, de sigur! Atau, los legidors de La Dépêche, lo jornal lo mès influent dins Gèrs, estoren assabentat... Sonque de la presença d’ua lista “Liures e Independents” (que pas grand monde, fin finala, sabèva exactament quinas èran las posicions d’aqueste grop conjecturau tot just fondat au moment d’aqueste eleccion!). Atau qu’avètz aquiu un exemple de l’estrategia jacobina: amagar l’occitanisme politic;  “Pas nat chepic dambe los occitanistas: i a pas d’occitanistas! suu canton Vath de Sava? i a sonque ua lista dita’Liures et Independents’! i avètz vist d’occitanistas, vosauts? e aont? “...
 
 
E pr’aquò... Maugrat l’enquistament politic (vòte a 83 % de las etiquetas “tradicionalas” UMP e PS), maugrat lo silenci mediatic jacobin, maugrat l’abséncia d’implantacion locala deus candidats eres medishes (pauc coneguts)... Aquesta lista “Entau Savés” clarament occitanista e sostenguda dubèrtament peu PNO obtenguèc 3,62 % deus vòtes. Es-a-diser que 3,62 % deus estatjans de Vath de Sava hasquèren la causida de prumèr d’ua lista occitanista decomplexada. Aquò testimoni d’ua presa de consciença vertadèra, per’mor que l’escòre, quitament petit, qu’ei sonque la partida visibla de l’iceberg: los quite 83 % que portèran l’UMP o lo PS pòden tanben èste sensibles a la reivindicacion Occitana, mès per mantunas rasons, hasquèren la causida d’un aute vòte: per exemple, per’mor que lo candidat UMP ou PS qu’ei un vesin, un amic o de la familha, per’mor que son notables coneguts (son maires o conselhèrs municipaus , totes! au lòc que los d’Entau Savés? e d’ont sortishen?), per’mor que l’enjòc dreta contra esquèrra ei l’enjòc prumèr d’aquesta eleccion departamentala, o simplament per’mor que La Dépêche, en dehòra de la pagina generala entà “Vath de Sava”, a pas parlat d’aquesta lista (enfin, a pas evocat lo costat “occitanista” d’aquesta lista... sonque nomenada “Liures e Independents” dins La Dépêche).
 
Atau, avetz un exemple deu biais d’amagar candidaturas TRÒP occitanistas.
 
Las listas occitanistas, los jacobins las amagan (La Dépêche), qu’ac sabèm. Mès pas sonque... Atau, avèm vist que fin finala, aquesta mena de lista e d’un biais generau  la presença deu PNO dins 6 cantons deu Gèrs  (quitament coma simple “sosteng”) estèren pas evocada ... Dins los quite medias Occitans! es que quauqu’un te pòt trobar auèi UN SOL ligam que testimòni qu’un media occitan qu’a clarament dit pendent la campanha: “Sus Vath de Sava, i a ua lista occitanista deu Partit de la Nacion Occitana dita ’"Entau Savés"; en mès d’aquò, lo quite PNO sosteng la lista’Local d’Abord’ deu grop’Liures e Independents” entà Gèrs suu canton de L’Isla-de-Baish etc”.?
 
Que los medias jacobins-franchimands amagan aquò, se compreng. Mès que los quite medias Occitans ac disen pas? curios...
 
Bon, de sigur, Jornalet evoquèc un pauc la presença deu PNO a-n’aquestes eleccions, e i a pr’aquò avut un petit article de La Setmana que parlèc tanben hòra campanha oficiala (pro de dora, plan abans la campanha: lo 19 de heurèr!) de la presénça de “Jeròni Picas (PNO)” sus la lista “Entau Savés”... Mès estoc l’unica evocacion per La Setmana a un moment dat deu “PNO” (encara... Cau saber çò que vòu diser PNO! n’i a quitament deu mitan occitanista que saben pas solament çò qu’evòca aqueste acronime!).
 
 
Enfin, ara qu’ei l’ora deu bilanç, los quite moviments regionalistas (Bretons, Bascs, Corses e Alsacians) que romègan publicament suu hèit qu’estoren amagats dins la “comunicacion nacionala jacobina”... Mès eres de prumèr evòcan pas brica tanpauc la presença d’occitanistas a-n’aquestas eleccions departamentalas!
 
E òc, totòm qu’ac sap: “L’occitanisme politic? volètz arriser! qu’ei sonque un mite, aquò existish pas!”
 
De sigur... Aqueste mite avoc pr’aquò un nom a las darrèras eleccions departamentalas: Entau Savés!
 
De soscar...