Opinion
La distincion entre “e” barrada e “è” dobèrta
La distincion majoritària
La màger part de la lenga occitana distinguís clarament las prononciacions de la “e” barrada e de la “è” dobèrta[1].
La distincion majoritària es aquela que fonciona en occitan estandard general e dins los dialèctes seguents: lengadocian, provençal, niçard, vivaroalpenc e gascon.
Per una persona que parla sustot lo francés, es dificil de prononciar una “e” barrada dins las sillabas terminadas per una consonanta. Dins una tala posicion l’occitan pòt articular sens problèma una “e” barrada. En occitan disèm sec [ˈsek (ˈse)] amb una “e” barrada mentre que lo francés pronóncia sec [sɛk] amb una “è” dobèrta.
Per una persona que parla sustot italian, i a pauc de dificultats. Quand l’occitan a una “e” barrada, sovent l’italian n’a una dins lo mot correspondent: en occitan sec [ˈsek (ˈse)], en italian secco [ˈsekko].
Per una persona que parla sustot catalan, i a pas de dificultat per articular corrèctament la “e” barrada de l’occitan. Mas la distribucion de “e” barrada es pas totjorn identica entre l’occitan e lo catalan, donc cal èsser atentiu.
Per una persona que parla sustot espanhòl, la dificultat es de s’entraïnar a distinguir “e” barrada e “è” dobèrta, car l’espanhòl coneis solament un son unic per “e” qu’es entre lo tipe barrat e lo tipe dobèrt.
La distincion auvernhata
L’occitan auvernhat coneis una distincion que correspond a aquela de l’occitan general, mas a transferit las prononciacions.
L’indistincion lemosina
En occitan lemosin, se fa pas de distincion pertinenta, foncionala, sistematica entre la “e” barrada e la “è” dobèrta. La pronóncia lemosina tend a alinhar la “è” dobèrta sus la pronóncia d’una “e” barrada. Aquò se nòta [e] dins l’alfabet fonetic.
Dins l’ortografia del lemosin, i a doas possibilitats:
_________________
[1] Dins un estil pus tecnic, en tota rigor lingüistica, la “e barrada” s’apèla lo “fonèma /e/”; la “è dobèrta” s’apèla lo “fonèma /ɛ/”.
[2] Dins un estil pus tecnic, en tota rigor lingüistica, la “e centrala” s’apèla lo “fonèma /ə/”.
[3] Al nivèl infradialectal, certans parlars auvernhats remplaçan lo son [ə] central per lo son [ɪ] barrat, qu’es un son intermediari [e] e [i]. Las diferentas pronóncias de tipe auvernhat tanben se tròban dins certanas varietats minoritàrias del domeni vivaroalpenc. De fenomèns un pauc sembables a l’auvernhat, mas pas identics, se tròban dins certans parlars gascons minoritaris e tanben dins lo dialècte catalan de las Balearas.
[4] Al nivèl infradialectal, l’indistincion de tipe lemosin se pòt trobar tanben dins certanas varietats minoritàrias de vivaroalpenc e benlèu, mas es pas tan segur, d’auvernhat.
La màger part de la lenga occitana distinguís clarament las prononciacions de la “e” barrada e de la “è” dobèrta[1].
La distincion majoritària es aquela que fonciona en occitan estandard general e dins los dialèctes seguents: lengadocian, provençal, niçard, vivaroalpenc e gascon.
(1) La “e” barrada (o “e” estrecha) s’escriu e sens accent escrich o é amb un accent agut (escrivèm l’accent agut solament quand l’accent tonic se tròba pas a sa plaça abituala). En occitan general, la “e” barrada demanda de barrar la boca per produire aquel son que se nòta [e] dins l’alfabet fonetic. Per exemple dins: negre, galeja, anglés, anglesa, Sénher, sec, seca, deca, aresta, cresta, Geli, domeni, verd, verda, veire.
(2) La “è” dobèrta (o “è” larga) s’escriu è amb un accent grèu. Aquel son pòt existir solament se i a tanben un accent tonic. En occitan general, la “è” dobèrta demanda de dobrir pro la boca per produire aquel son que se nòta [ɛ] dins l’alfabet fonetic. Es lo son de l’occitan general dins cafè, espècia, bèc, ginhèca, fèsta, Robèrt.
En provençal, niçard e vivaroalpenc ça que la, dins qualques posicions, la “e” barrada e la “è” dobèrta se pòdon confondre dins certans mots e dins certanas posicions. Es sovent lo cas dins los grops en, em, ei en fin de sillaba, per exemple dins ben [ˈbeⁿ / ˈbɛⁿ], sembla [ˈseⁿblɔ / ˈsɛⁿblɔ; ˈseⁿbla / ˈsɛⁿbla], veire [ˈvejre / ˈvɛjre].(2) La “è” dobèrta (o “è” larga) s’escriu è amb un accent grèu. Aquel son pòt existir solament se i a tanben un accent tonic. En occitan general, la “è” dobèrta demanda de dobrir pro la boca per produire aquel son que se nòta [ɛ] dins l’alfabet fonetic. Es lo son de l’occitan general dins cafè, espècia, bèc, ginhèca, fèsta, Robèrt.
Per una persona que parla sustot lo francés, es dificil de prononciar una “e” barrada dins las sillabas terminadas per una consonanta. Dins una tala posicion l’occitan pòt articular sens problèma una “e” barrada. En occitan disèm sec [ˈsek (ˈse)] amb una “e” barrada mentre que lo francés pronóncia sec [sɛk] amb una “è” dobèrta.
Per una persona que parla sustot italian, i a pauc de dificultats. Quand l’occitan a una “e” barrada, sovent l’italian n’a una dins lo mot correspondent: en occitan sec [ˈsek (ˈse)], en italian secco [ˈsekko].
Per una persona que parla sustot catalan, i a pas de dificultat per articular corrèctament la “e” barrada de l’occitan. Mas la distribucion de “e” barrada es pas totjorn identica entre l’occitan e lo catalan, donc cal èsser atentiu.
Per una persona que parla sustot espanhòl, la dificultat es de s’entraïnar a distinguir “e” barrada e “è” dobèrta, car l’espanhòl coneis solament un son unic per “e” qu’es entre lo tipe barrat e lo tipe dobèrt.
La distincion auvernhata
L’occitan auvernhat coneis una distincion que correspond a aquela de l’occitan general, mas a transferit las prononciacions.
(1) La “e” barrada de l’occitan general deven una “e” centrala[2] en auvernhat, que se nòta [ə] en alfabet fonetic. Es lo son del francés e dins cheval, de l’alemand e dins sagen, del catalan central e dins arbre, de l’anglés a dins ago... L’ortografia auvernhata escriu aquel son e o é mas lo pronóncia [ə]. Quand l’occitan general articula negre [ˈneɣre], l’occitan l’auvernhat articula negre [ˈnəgrə].
(2) La “è” dobèrta de l’occitan general deven foneticament una “è” barrada en auvernhat, que se nòta [e] en alfabet fonetic. Çò que s’escriu è en occitan general se nòta parièr en auvernhat, mas se pronóncia [e]. Quand l’occitan general articula espècia [esˈpɛsjɔ], l’auvernhat pronóncia tipicament espècia [əsˈpeʃja].
En auvernhat ça que la, dins qualques posicions, lo son de la [ə] centrala es impossible e i cal prononciar una [e] barrada. Es lo cas dins los grops en, em, ei en fin de sillaba, per exemple dins vendre [ˈveⁿdrə], membre [ˈmeⁿbrə], veire [ˈvejrə]. Es tanben lo cas amb lo grop esquand es prononciat coma ei, per exemple dins membres[ˈmeⁿbrej][3].(2) La “è” dobèrta de l’occitan general deven foneticament una “è” barrada en auvernhat, que se nòta [e] en alfabet fonetic. Çò que s’escriu è en occitan general se nòta parièr en auvernhat, mas se pronóncia [e]. Quand l’occitan general articula espècia [esˈpɛsjɔ], l’auvernhat pronóncia tipicament espècia [əsˈpeʃja].
L’indistincion lemosina
En occitan lemosin, se fa pas de distincion pertinenta, foncionala, sistematica entre la “e” barrada e la “è” dobèrta. La pronóncia lemosina tend a alinhar la “è” dobèrta sus la pronóncia d’una “e” barrada. Aquò se nòta [e] dins l’alfabet fonetic.
Dins l’ortografia del lemosin, i a doas possibilitats:
— O ben escrivèm e e è, coma dins los autres dialèctes occitans, mas uniformizam lor prononciacion en [e]. Es la solucion que preferissi.
— O ben escrivèm quasi sempre e e suprimissèm los accents grèus sus è (exceptat dins certans mots ont l’accent grèu de è se manten per indicar que l’accent tonic es a una plaça irregulara)[4].
— O ben escrivèm quasi sempre e e suprimissèm los accents grèus sus è (exceptat dins certans mots ont l’accent grèu de è se manten per indicar que l’accent tonic es a una plaça irregulara)[4].
_________________
[1] Dins un estil pus tecnic, en tota rigor lingüistica, la “e barrada” s’apèla lo “fonèma /e/”; la “è dobèrta” s’apèla lo “fonèma /ɛ/”.
[2] Dins un estil pus tecnic, en tota rigor lingüistica, la “e centrala” s’apèla lo “fonèma /ə/”.
[3] Al nivèl infradialectal, certans parlars auvernhats remplaçan lo son [ə] central per lo son [ɪ] barrat, qu’es un son intermediari [e] e [i]. Las diferentas pronóncias de tipe auvernhat tanben se tròban dins certanas varietats minoritàrias del domeni vivaroalpenc. De fenomèns un pauc sembables a l’auvernhat, mas pas identics, se tròban dins certans parlars gascons minoritaris e tanben dins lo dialècte catalan de las Balearas.
[4] Al nivèl infradialectal, l’indistincion de tipe lemosin se pòt trobar tanben dins certanas varietats minoritàrias de vivaroalpenc e benlèu, mas es pas tan segur, d’auvernhat.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#22 E de "lemosin" per lo diasistema occitano-catalan :-P
#32 Prendretz ben un bocin de cafè ? "cafè" e non pas café o cafe" son onze oras e mièjas m'en vau far una repopada .. de cafè
#30
Òc, agachatz aquí: http://www.decouvertes-occitanes.fr/fr/apprendre-l-occitan/209-loccitan-de-viva-votz-j-feuillet-9782952990301.html
Quantas garrolhas per plan pauc causas- emai se pensi coma Eva#21#!
Lo còr de l'article de D. Sumien s'amerita d'autras reflexions, plan mai importantas, sus la lenga qu'avem ausida, la lenga qu'ausissem ara, la lenga que parlam, e que volriam que se transmete...
Aquela distincion entre la "e" barrada e la "è" duberta es plan significativa per ieu- que soi pas linguist.
Es un element essencial- al mens dins lo domeni linguistic que conneissi- Lengadòc naut, que marca l'especificitat musicala de la lenga tan plan coma aqueles citats per Rabanel#13, e, quand son pas respectats, fan percebre a tot occitanòfòn natural - emai se sap pas tròp per que, qu'aquela musica es pas la de sa lenga.
Malurosament, plan sovent, dins los medias que difusisson d' occitan( e pels quites presentators), dins lo metrò a Tolosa(" estacion ven-è-nta"), dins la lenga ensenhada dins las Calandretas, l'atencion portada a n'aquelas caracteristictas distinctivas de la lenga existis quitament pas.
Nos cal, al pus lèu, tornar quichar sus lo mantenement d'aquelas caracteristicas, dins l'espandi ont son practicadas, se volèm que los locutors naturals e totes aqueles qu'an encara la lenga dins l'aurelha se reconeissen dins l'occitan per deman.
#29 Aqueste metòde es encara de bon crompar?
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari