Diluns, 2.5.2016 03h00
Per lo sens de “totòm” (en anglés “everybody”, en francés “tout le monde”), l’occitan possedís mai d’un recors expressiu.
Totòm
Lo tipe totòm es un pronom singular e s’acompanha d’un vèrb al singular:
Totòm espèra un futur melhor.
Originàriament aquel mot significa “tot òme”, “tota persona”. Es pròche de la forma catalana
tothom. S’utiliza tradicionalament en lengadocian meridional mas es admissible pertot.
Totes Lo tipe
totes o
tots, en provençal
totei, en niçard
toi, es un pronom plural e s’acompanha d’un vèrb al plural:
Totes espèran un futur melhor.
(Tots espèran un futur melhor.)
(Totei espèran un futur melhor.)
(Toi espèran un futur melhor.)
Es un tipe pròche del catalan
tots, de l’italian
tutti e del francés
tous.
Aquel tipe se pòt feminizar de manièra explicita en
totas quand parlam d’un grop que se compausa sonque de femnas o de dròllas. En niçard lo femenin plural es
toti. En provençal, totun, i a pas de diferéncia possibla entre masculin e femenin, que se ditz
totei als dos genres.
Trestots Lo tipe
trestots fonciona coma
totes, es un pronom plural que demanda un vèrb al plural:
Trestots espèran un futur melhor.
Es un mot tipic de l’auvernhat mas es acceptable pertot. Se compausa del prefixe intensiu
tres- e del pronom
tots. S’es pogut desvolopar en auvernhat, benlèu, perque lo prefixe
tres- i a compensat l’amudiment de las doas consonantas finalas
‑ts, dins
to(ts).
Tot lo mond (?) La locucion pronominala
tot lo mond (amb sa varianta
tot lo monde) es d’una analisi dificila e confèssi que manqui de documentacion completa e d’una opinion definitiva. Es de mal saupre se s’acompanha puslèu d’un vèrb al singular o al plural.
Tot lo mond espèra un futur melhor. (?)
Tot lo mond espèran un futur melhor. (?)
Siá
tot lo mond es una formacion occitana autentica, mas lo prestigi de l’expression francesa
tout le monde si que l’a ajudada a s’espandir.
Siá
tot lo mond es un francisme superflú. La dificultat de saupre se
tot lo mond s’acompanha d’un vèrb al singular o al plural seriá benlèu l’indici que se tracta d’un francisme. Car lo francés, el, utiliza
tout le monde amb un vèrb al singular
(Tout le monde espère un avenir meilleur). E aquel modèl francés es en contradiccion amb l’expression occitana
lo mond (equivalenta de
las gents) que demanda de s’acompanhar d’un vèrb al plural:
Lo mond espèran un futur melhor.
= Las gents espèran un futur melhor.
En catalan, una formacion coma
tot el món significa pas “totòm” mas puslèu “lo mond entièr, totas las personas del mond”.
Lo tipe
tot lo mond es absent de l’excellent
Diccionari de basa francés-provençau de Lèbre & Martin & Molin, qu’es un dels melhors diccionaris d’usatge per l’occitan modèrne. Los autors i an preferit l’expression
totei amb un vèrb al plural
(tout le monde le sait -> totei o sabon) o
cadun amb un vèrb al singular
(tout le monde le sait -> cadun o saup). Ça que la,
tot lo mond se pòt trobar de còps dins de bons escrivans. Mas los melhors escrivans pòdon èsser victimas de francismes involontaris.
Es una question complèxa. Cal far una analisi menimosa de l’evolucion de l’expression
tot lo mond dins lo temps e l’espaci, en relacion amb la penetracion dels modèls franceses en Occitània.
________________
Apondon (3.5.2016)
Dins aqueste article ai volgut èsser fòrça prudent —excessivament prudent!— per parlar de la locucion
tot lo mond.
En realitat totes los usatges evocats son ben corrèctes e ben tradicionals:
tot lo mond, dins lo sens de “totòm”, se pòt acompanhar sens problèma d’un vèrb al singular o d’un vèrb al plural.
Tot lo mond espèra un futur melhor.
= Tot lo mond espèran un futur melhor.
Aqueles usatges,
Frede Jensen los atèsta amb de citacions solidas dins son libre
Syntaxe de l’ancien occitan (Tübingen: Niemeyer / De Gruyer, 1994, p. 164).
26 comentaris
(11 vòtes)
En cargament
26 comentaris
Mandar
