Diluns, 2.5.2016 03h00
Per lo sens de “totòm” (en anglés “everybody”, en francés “tout le monde”), l’occitan possedís mai d’un recors expressiu.
Totòm
Lo tipe totòm es un pronom singular e s’acompanha d’un vèrb al singular:
Totòm espèra un futur melhor.
Originàriament aquel mot significa “tot òme”, “tota persona”. Es pròche de la forma catalana
tothom. S’utiliza tradicionalament en lengadocian meridional mas es admissible pertot.
Totes Lo tipe
totes o
tots, en provençal
totei, en niçard
toi, es un pronom plural e s’acompanha d’un vèrb al plural:
Totes espèran un futur melhor.
(Tots espèran un futur melhor.)
(Totei espèran un futur melhor.)
(Toi espèran un futur melhor.)
Es un tipe pròche del catalan
tots, de l’italian
tutti e del francés
tous.
Aquel tipe se pòt feminizar de manièra explicita en
totas quand parlam d’un grop que se compausa sonque de femnas o de dròllas. En niçard lo femenin plural es
toti. En provençal, totun, i a pas de diferéncia possibla entre masculin e femenin, que se ditz
totei als dos genres.
Trestots Lo tipe
trestots fonciona coma
totes, es un pronom plural que demanda un vèrb al plural:
Trestots espèran un futur melhor.
Es un mot tipic de l’auvernhat mas es acceptable pertot. Se compausa del prefixe intensiu
tres- e del pronom
tots. S’es pogut desvolopar en auvernhat, benlèu, perque lo prefixe
tres- i a compensat l’amudiment de las doas consonantas finalas
‑ts, dins
to(ts).
Tot lo mond (?) La locucion pronominala
tot lo mond (amb sa varianta
tot lo monde) es d’una analisi dificila e confèssi que manqui de documentacion completa e d’una opinion definitiva. Es de mal saupre se s’acompanha puslèu d’un vèrb al singular o al plural.
Tot lo mond espèra un futur melhor. (?)
Tot lo mond espèran un futur melhor. (?)
Siá
tot lo mond es una formacion occitana autentica, mas lo prestigi de l’expression francesa
tout le monde si que l’a ajudada a s’espandir.
Siá
tot lo mond es un francisme superflú. La dificultat de saupre se
tot lo mond s’acompanha d’un vèrb al singular o al plural seriá benlèu l’indici que se tracta d’un francisme. Car lo francés, el, utiliza
tout le monde amb un vèrb al singular
(Tout le monde espère un avenir meilleur). E aquel modèl francés es en contradiccion amb l’expression occitana
lo mond (equivalenta de
las gents) que demanda de s’acompanhar d’un vèrb al plural:
Lo mond espèran un futur melhor.
= Las gents espèran un futur melhor.
En catalan, una formacion coma
tot el món significa pas “totòm” mas puslèu “lo mond entièr, totas las personas del mond”.
Lo tipe
tot lo mond es absent de l’excellent
Diccionari de basa francés-provençau de Lèbre & Martin & Molin, qu’es un dels melhors diccionaris d’usatge per l’occitan modèrne. Los autors i an preferit l’expression
totei amb un vèrb al plural
(tout le monde le sait -> totei o sabon) o
cadun amb un vèrb al singular
(tout le monde le sait -> cadun o saup). Ça que la,
tot lo mond se pòt trobar de còps dins de bons escrivans. Mas los melhors escrivans pòdon èsser victimas de francismes involontaris.
Es una question complèxa. Cal far una analisi menimosa de l’evolucion de l’expression
tot lo mond dins lo temps e l’espaci, en relacion amb la penetracion dels modèls franceses en Occitània.
________________
Apondon (3.5.2016)
Dins aqueste article ai volgut èsser fòrça prudent —excessivament prudent!— per parlar de la locucion
tot lo mond.
En realitat totes los usatges evocats son ben corrèctes e ben tradicionals:
tot lo mond, dins lo sens de “totòm”, se pòt acompanhar sens problèma d’un vèrb al singular o d’un vèrb al plural.
Tot lo mond espèra un futur melhor.
= Tot lo mond espèran un futur melhor.
Aqueles usatges,
Frede Jensen los atèsta amb de citacions solidas dins son libre
Syntaxe de l’ancien occitan (Tübingen: Niemeyer / De Gruyer, 1994, p. 164).
Comentaris
25 d'octòbre 12.38h
En catalan los dialèctes oriental e valencian fan l'acòrd ("Calen dones fortes") e lo nord-occidental e rossilhonés pas ("Cal dones fortes"). La nòrma en catalan ara tendís a acceptar la primièra fòrma.
Pompeu Fabra sembla que no es va posar mai en aquest terreny, però en una conversa (221 de Pey, 251 de Rafel) diu això dels dos casos de dalt: “la gent, un singular, però que desvetlla la idea de pluralitat, pot adjuntar-se a un verb en plural, i és perfectament lícit [...]: La ge... Legir la seguida
Valora aquest comentari:
1
0
6 de mai 21.02h
#24 En italian, "tutto il mondo" s'emplega per parlar de la planeta. S'es per l'ensèms dei personas, s'emplega "tutti".
Valora aquest comentari:
2
0
3 de mai 22.57h
En Comenge, qu'è tostèm entenut a díder "tot lo monde" dab eth vèrbe ath plurau. Pr'aquò, ça'm sembla que venga dera plana pr'amor, logicament, que seria devut èster "tot eth monde".
Ath men avís, que deu èster ath còp un torn de lenga vielh (cf eth plurau) e un francisme (cf eth "lo" dera espression en parçan de "eth")...
Un aute indici, que disen "eth mond" entà parlar dera planeta, e "eth monde" entà parlar deras gents. "Eth mond que non vira cap dret", e "eth monde que son co... Legir la seguida
Valora aquest comentari:
4
0
3 de mai 14.15h
Ai mes un apondon a la fin de l'article.
Valora aquest comentari:
4
0
2 de mai 22.35h
#16 Una remarca : l'usatge es pas perdut pertot en oil fora Quebec puei que se ditz en peitavin-santongés auei. S'es perdut en francés estandard per contra (e mai regionau).
Valora aquest comentari:
2
0
2 de mai 21.21h
#20 Òc ben !
Los acadians deu Canadà que disen tanben "Je vous espère à cinq heures" per "je vous attends…". Mes qu’èra tanben, ça’m par, un emplec normau en francés ancian e mejan, çò qui’m hè pensar que l’occitan per l’ua part, e lo francés d’America per l’auta, e mantienen biaishs de díser qui lo francés de "metropòli" s’a perdut.
Valora aquest comentari:
2
0
2 de mai 20.53h
#18 En niçard, "toi" e "cadun".
#3 Cauria faire tot un estudi sus lo francés parlat en Amèrica... En Loisiana, per exemple, "Adieu" si di [a'dju], e si di finda dins la cançon "Lâche pas la patate": "Espère que je t'attrape!", que remanda au nòstre "esperar" ("asperar" en niçard).
Valora aquest comentari:
2
0
2 de mai 19.57h
Sr. Sumien, per portar pèira al debat.
dins mon ostal -soi maridat amb una valenciana- entendi sovent "Tot lo món". Es la forma valenciana populara per dire "tothom/tot el món".»
Aquesta liguacama ha portat lo rey passats IIII mesos e jamés la reyna li dix res. E com lo rey més se abillava, de millor voluntat la portava a vista DE TOT LO MÓN. E no fon negú en tot aquell temps tingués atreviment de dir-lo-y, sinó un criat del rey qui era molt afavorit, qui véu que massa durava.
Lo 'T... Legir la seguida
Valora aquest comentari:
5
0
2 de mai 18.51h
La solucion "cadun" m'agrada fòrça, es literari e elegantòt.
Valora aquest comentari:
4
1
2 de mai 16.52h
En espanhòl american es pro comun dire “todo el mundo” coma en francés, seguit d’un verbe al singular. En mon país es prononciat coma “to el mundo” (en lo español antilhan se prononcia pas sovent las d intervocalicas e de còps la vocala seguenta es elidida).
Valora aquest comentari:
2
0
Comenta
Lo comentari es estat mandat corrèctament
26 comentaris
(11 vòtes)
En cargament
26 comentaris
Mandar
