Occitània, a l’excepcion de la Bassa Auvèrnha e de la Marcha, al nòrd del país, èra regida segon lo dreit escrit, d’origina romana. Aqueste dreit donava una plaça preponderanta al paire (pater familias) que, pel testament, aviá la libertat de se causir l’eretièr (qu’èra pas obligatòriament l’ainat; los autres dròlles recebián la legitima es a dire un minimum legalament garentit). Aquesta libertat del paire significava, pr’aquò, dependéncia de l’eretièr qu’èra jos la susvelhança pairala en esperant, al sieu torn, d’accedir a l’estatut de cap de familha. Los non-eretièrs tanben èran dependents qu’esperavan una part mai bèla de legitima mas lor estatut mai precari que l’ainat lor donava un chic mai de libertats. La molhèr aviá un estatut particular ja que gardava la proprietat dels bens que portava coma dòt o verquièra e ne podiá, tanplan, reclamar un aument al moment que s’aveusava (mena de maivalença deguda al trabalh de la femna). Se lo dreit roman s’impausèt dins la màger part de las tèrras occitanas e mai progressèt encara al sègle XVI, demorèron qualques isclòts de costumas particularament en Gasconha e dins los Pirenèus, ont lo linhatge èra fòrt e la libertat del paire —que sa tòca èra de servar l’integralitat del patrimòni— èra mens importanta car la practica de la primogenitura (que, de còps, podiá èsser absoluda, es a dire que la filha eretava) èra costumièra e generala.
 
Per çò qu’es de la proprietat, lo dreit roman limitava lo pes del regim senhorial. A la formula francesa “cap de tèrra sens senhor” los païses occitans aplicavan la formula “cap de senhor sens títol” que mostrava la supremacia de l’escrit per provar la proprietat. L’impòst dirècte —la talha— aviá tanben un estatut particular. A la talha personala francesa, que pesava sus l’estatut individual de las personas, s’opausava en Occitània la talha reala que dependiá de l’estatut de la tèrra: un nòble que possedissiá una tèrra non nòbla caliá que paguès l’impòst per aquesta tèrra; al contra, un non-nòble que possedissiá una tèrra nòbla (estatut juridic de la tèrra) pagava pas. Dins un tal sistèma, lo cadastre (sonat mai sovent “compés”) èra fondamental per fixar l’impòst.
 
Lo dreit escrit metiá enabans los òmes de lei que foguèsson avocats, procuraires o notaris. Aquestes darrièrs èran plan nombroses e utils. Lo personatge del notari èra universal dins la societat occitana; s’i recorriá mai d’un còp dins la vida: contracte de maridatge, aprendissatge, contractes a mièjas, locacions, vendas, crompas, quitanças, actes de crèdit, acomodaments, testament, etc. Per exemple, dins lo País de Fois del sègle XVIII, i aviá a pus près una cinquantena de notaris, presents dins de localitats de pauca importància demografica: tres a Vicdessòs per 800-900 abitants, dos a Escabanas (a l’entorn de 500 abitants) mentre que n’i aviá tres, quatre puèi cinc a Fois (a l’entorn de 3000 abitants) e cinc o sièis a Pàmias (4500 a 6000 abitants). Al començament del sègle XVIII, los 3500 estatjants de la Vau Loïsa, en Dalfinat alpenc, dispausavan de 30 notaris, siá un enquadrament plan elevat. Lo notari aviá un ròtle important d’intermediari que subrepassava son ròtle estrictament professional: sabiá lo francés, sola lenga oficiala de l’escrit public dempuèi 1539 dins lo Reialme de França; aqueste prestigi social ne fasiá, sovent dins los vilatges, un cònsol, un sindic aparant los interèsses de la comunitat al prèp dels estats provincials, del parlament, de la cort dels comptes, etc. Al corrent dels secrets de familha, èra un dels primièrs informats dels bons afars (coma las vendas de tèrras) e èra tanben un prestaire que se sabiá constituir, d’aquel biais, un patrimòni. L’activitat notariala foguèt, per una cèrta “borgesiá rurala”, una estapa essenciala de l’ascencion sociala.