Setmana après setmana, dins Jornalet, Gerard Joan Barceló a enauçat lo debat sus l’occitanisme, tanplan de còps que i a, sus d’autres subjèctes que, a partir de la sieu posicion e lo sieu engatjament (politic, social, religiós…), pausava en tèrmes mesurats sens jamai voler “far la leiçon” mas totjorn en far soscar, en permetre de soscar.
 
Dempuèi qualques setmanas, comencèt de demandar moderacions dins los comentaris dels lectors de Jornalet, demandava de “comentar mens mas comentar milhor” per o dire d’un biais. Mas, tanlèu aquelas “cridas” faitas, vegèrem una cordelada de comentaris e de comentaris de comentaris, etc., que despassavan l’òsca. Segur que tot lo monde pòt èsser criticat (subretot quand publica o fa quicòm) e que lo debat es necessari; una societat que debat pas, las gents que discutisson pas, los vejaires que se rescontran pas e se confrontan pas, tot aquò es pas signe d’una societat viva e “activa”. Çò que legissèm, tròp sovent, dins Jornalet, es pas aquò. Es pus pròche de las atacas e las disqualificacions, gaireben de la difamacion. Perqué se complaire dins aqueles comentaris? L’umor ne cal, la derision es necessària, l’autoderision, vitala, òc. Mas lo respècte de las personas e lo respècte de çò que son las personas, tanben, es una necessitat.
 
Alavetz, dissabte 1 de febrièr, legiguèri, coma cada còp, l’article de Gerard Joan Barceló, titolat “Per un occitanisme constructiu”. I ditz èsser las. Soi pas ieu que, après gaireben 40 ans “dins” l’occitanisme (o puslèu a la periferia de l’occitanisme), li dirai que lo compreni pas que i a plan sovent de qué èsser las e decebut. Çò que i explica me sembla del tot just e justificat e pensi pas que siá complètament novèl, encara que lo resson que permet internet aja cambiat las causas. Ieu meteis, aquestas darrièras setmanas, de bíblia en botgeta, per o confessar, me soi pausat seriosament la question de contunhar o pas de legir Jornalet que, entre los comentaris de marrida fe, los sens fondament, los deliberadament provocaires, los dels tanhents de l’Academia (e del sufix(e) -ator), los dels partidaris de “pàtria” (e del sufix(e) -ador), los favorables a “patria” (mas tanben a -ador), los que parlan al nom de la “lenga populara”, los anticatalanistas viscerals (lingüisticament e “politicament”), los gasconobearnesistas non occitans, etc., ne sortèm pas. Segur que tot lo monde a lo dreit de s’exprimir mas se caldriá pas demandar abans de comentar çò que pòrta lo comentari al debat e, s’es possible, a un debat general que permeta una nautor de vista? N’i a qu’o fan e mai se sèm pas totjorn d’acòrdi amb eles, aquò permet, almens, de nos far pausar questions. Aquí, l’objectiu del jornalisme es tocat.
 
Se quicòm nos podiá far venir optimistas, diriái que los qualques comentaris de Jornalet rendon pas brica compte de tot l’occitanisme e encara mens de la populacion occitana encara occitanofòna qu’es pas, de cap de biais, lo public de Jornalet mas qu’existís, ça que la. Ai, ieu, l’astre d’èsser eissit d’aquel monde e d’aquel mond e d’i viure encara (encara que, trabalhant en Catalonha del Nòrd e amb los catalans del Sud, soi conscient que la mieu vision se fa per un prisme particular). Lo monde es estacat a la lenga que parla e rai per eles que s’escriga atal o autrament. Se lor explicam que cal escriure atal, o fan. Dins lo mieu parçan, i a gropes de locutors “natius” que trabalhan a pèças de teatre, escrivon libres e cronicas per la ràdio o publicacions escritas, pairinejan lingüisticament Calandrons, etc. Rai de totes aqueles guirguilhs que desconeisson, per astre. Per contra, s’an comprés e encapat que “patoès” e “occitan” es çò meteis (o puslèu “çò mème”), que se me dison que parli “patoès” o que lor disi que parlan “occitan”, es tot parièr, lor arriba, pr’aquò, de dire que “l’occitan de la television” es pas lor mentre que son totalament capables de se reconéisser dins parlars diferents (“utilizam pas totjorn les mèmes mòts mès nos comprenèm”) pr’amor que i a un “èime viscut” de la lenga que, delà las diferéncias superficialas, lo monde s’i reconeisson. E d’aquò, l’occitanisme ne parla pas pro sovent, m’es d’avís. E es pas “bíblia” ni mai “botgeta” (encara mens) que pausarà problèma. Mas òc ben es la fonetica, la fonologia, la prosodia (pensem-i), la morfologia, la sintaxi; aquò òc. Ni mai “climat” o “patria” son pas lo problèma, brica. La question es pas ges aquí.
 
D’un biais mai global, totas aquelas discutidas me fan demandar se caldrà pas, un jorn, promòure un “recampament” de l’occitanisme dins totas las sieus “nuanças” e “matises”. Me fa dòl de veire cossí lo Congrès permanent de la lenga occitana e l’Acadèmia aranesa de la lenga occitana (per prene las doas “institucions publicas” de la lenga) se parlan pas; cossí l’IEO nacional patís per menar las tascas de socializacion, e ne passi un flòc. Me dòl tanben, e benlèu, bèl primièr, cossí l’occitanisme se vòl pas pausar la question de çò qu’es una lenga, una lenga coma l’occitan que la sieu unitat fonza e intrinsèca es dins la sieu diversitat o, dit d’un autre biais, que la sieu diversitat es la sieu unitat, en realitat. Los vejaires divergisson sus l’oportunitat d’un estandard e, dins los que pensan que ne cal un, i a divergéncia sul biais de far o, mai prigondament, sul biais de far e sus l’estatut d’aquela forma de lenga. Vertat es que tocam de causas sensiblas que sèm totes estacats a la “nòstra” lenga e es causa normala. La paur es tala de parlar pas de la “lenga” que, per exemple, avèm pas de diccionari general de l’occitan, levat l’òbra del paure Cantalausa qu’aguèt lo coratge de menar un trabalh, tot solet, sens vertadièra ajuda “occitanista”. Mas es pas possible de parlar de diccionari general de l’occitan que voldriá dire causir un “modèl de lenga”, tant val dire una forma mai o mens referenciala? E, finalament, vesent la situacion, quina utilitat auriá un diccionari general de l’occitan dins una societat que l’occitan i es pas brica present e un diccionari que tot lo monde criticariá? Al contrari, se preferís per exemple publicar tres meteisses libres, dins tres edicions “dialectalas” diferentas que, en realitat de “dialectalas” an pas que las causidas dels traductors (daissam de caire las fautas que ne pigalhan las paginas) e que, fin finala, ne fa tres versions lingüisticas diferentas.
 
La situacion es grèva; es urgent de salvar la lenga, es urgent d’obrar. O poirem far dins una tala division? Se poiriá far, e mai dins la division, se tot lo monde èra conscient dels enjòcs e se volguès parlar. Avèm besonh una Acadèmia (o Academia, aquò rai, es un detalh sens importància, en realitat) e pas de tres o quatre (o, se n’i a mai d’una, que trabalhen en ligason estreita); avèm besonh una Acadèmia/Academia que pòsca discutir lo fons del problèma (l’occitan, qu’es aquò e qué ne volèm far? E ne parlar a partir de la realitat viva de la lenga, de las Valadas a la Val d’Aran); avèm besonh una “associacion” d’estudis occitans (un institut?); avèm besonh una associacion “populara” d’accion culturala, sens parlar de la politica qu’es encara una autra question… Alavetz, es possible qu’arribem pas a res mas bastir, coma totjorn, nos es necite. O devèm als nòstres davancièrs, o devèm als nòstres mainatges que lor avèm transmés lo sol tresaur qu’avèm.
 
Per acabar, un grand mercé a tota la còlha de Jornalet pel sieu trabalh quotidian. Mercé de trabalhar dins aquelas condicions dificilas, per l’onor de la lenga e del país e per la sieu dignitat. Aquí òc i a bastisseires. Per aquò seriá domatge, me pensi, de sagatar tot un trabalh a causa de qualques comentaris un chic desplaçats e desplasents. La lenga val plan mai qu’aquò. Fin finala, fòrça o sabon e es amb eles que contunharem de bastir.